به گزارش گروه سیاسی ایرنا، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «درس‌آموخته‌های کشورهای گروه بریکس و اوپک در حوزه مدیریت تغییرات اقلیمی» آورده است که مطالعات نشان داده است که پیچیده بودن توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های مرتبط با تغییر اقلیم و الزام‌آور نبودن آنها، متأثر شدن پایبندی کشورها از تحولات جهانی، وجود قوانین متناقض، نبود پایبندی برخی کشورها به مفاد کنوانسیون‌ها ناشی از ضمانت اجرای ضعیف آنها، عدم توجه به توان کشورها در خصوص مقابله با تغییرات اقلیمی، عدم تأمین مالی، دسترسی نامناسب به فناوری‌های نوین و... از مهم‌ترین عوامل عدم تحقق تعهدات کشورها در مقابله با تغییرات اقلیمی است.

این گزارش بیان می‌کند که ضمانت اجرای معاهدات و پایبندی کشورها به تعهدات‌شان یکی از مسائل چالشی و همیشگی معاهدات بین‌المللی بوده است. تمام تلاش‌ها در طراحی سازوکارهای اجرایی معاهدات جدید به‌گونه‌ای است که بتواند بین پایبندی به تعهدات و اهداف بلندپروازانه، تعادلی برقرار کند. ازاین‌رو شناخت دقیق تعهدات کشورها و اقدامات آنها در راستای اجرایی کردن این تعهدات، گام مهمی در راستای مقابله با تغییرات اقلیمی است. بنابراین در این گزارش پس از بیان مقدمه‌ای بر تغییرات اقلیمی و سازوکارهای مقابله با آن در سطح جهان، با توجه به بند «ت» ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران در خصوص تدوین برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی به‌بیان تعهدات کشورهای گروه بریکس و اوپک و برنامه‌ها و اقدامات ملی آنها در راستای رسیدن به این تعهدات پرداخته شده‌است. با توجه به اینکه کاپ ۲۸ در راستای اجرایی کردن تعهدات کشورها در کنوانسیون‌های بین‌المللی گام مهمی برداشته‌است، در این گزارش به دستاوردهای کلیدی این نشست نیز پرداخته شده‌است.

این گزارش توضیح می‌دهد که برای مدیریت پدیده تغییر اقلیم درمجموع دو رویکرد کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سازگاری با تغییر اقلیم در سطح جهان مطرح شده‌است. اگرچه یک رویکرد مدیریت ریسک برای مقابله با تغییرات اقلیمی باید هر دو استراتژی را در بر بگیرد، اما رویکرد سازگاری با تغییر اقلیم به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

این گزارش ادامه می‌دهد که با توجه به اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت، به‌رغم مسئولیت مشترک کشورها در حفاظت از محیط‌زیست در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی، تفاوت‌های مهمی میان تعهدات کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه وجود دارد. بخشی از این متفاوت بودن را می‌توان به این حقیقت نسبت داد که کشورهای مختلف، امکانات و منابع متفاوت و نابرابری برای مقابله با تغییر اقلیم در اختیار دارند.

در این گزارش مطرح می‌شود که کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص تغییرات اقلیم در سال ۱۹۹۲ در برزیل، اولین سندی است که به‌طور خاص به مسئله تغییرات آب و هوایی پرداخته‌است. در چارچوب کنوانسیون مذکور، کنفرانس اعضا (کاپ) که متشکل از نمایندگان کشورهای عضو هستند، ۲۸ بار تشکیل جلسه داده‌اند و مصوبات متعددی در راستای ایفای تعهدات مندرج در کنوانسیون‌های فوق‌الذکر تصویب کرده‌اند.

این گزارش بیان می‌کند که باوجود تعهدات ایجاد شده از سوی کشورها، اهداف این نشست‌ها به‌طور کامل و مطلوب محقق نشده‌اند که از مهم‌ترین دلایل آن می‌توان به شکاف بین تعهدات و اجرا توسط کشورهای عضو به‌ویژه عدم مشارکت برخی دولت‌های توسعه‌یافته در اجرای تعهدات این نشست‌ها از جمله تعهدات مالی، انتقال فناوری از کشورهای توسعه‌یافته به در حال توسعه و... دانست. همچنین عدم تخصیص بودجه مناسب، برنامه‌ریزی نامتناسب و گاه غیرعملیاتی، پیچیدگی قوانین و مقررات، قوانین متناقض و... از دیگر عوامل مؤثر در عدم دستیابی به اهداف کنوانسیون‌ها و نشست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی هستند. آخرین نشست برگزار شده در زمینه تغییرات اقلیمی تحت عنوان کاپ ۲۸، دستاوردهای مهمی داشته است.

در این گزارش آمده است که از جمله مهم‌ترین دستاوردهای کاپ ۲۸، توافق ۱۳۰ کشور از جمله برزیل برای سه برابر کردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جهان و دو برابر شدن کارایی انرژی تا سال ۲۰۳۰، موافقت‌نامه جهانی (اجماع امارات) با موافقت ۱۹۷ کشور با تمرکز بر دعوت از کشورها به ذکر گذار عادلانه، منظم و منصفانه از سوخت‌های فسیلی تا سال ۲۰۵۰ بود. همچنین این نشست، اولین اجلاس ارزیابی وضعیت جهانی به‌عنوان فرایند پنج سال یک‌بار پیگیری اجرای موافقت‌نامه پاریس است.

این گزارش ادامه می‌دهد که اولین‌بار در یک موافقت‌نامه بین‌المللی ذیل سازمان ملل، اما با ادبیات محتاطانه کاهش سوخت‌های فسیلی و نه حذف، مطرح شده‌است. حذف یارانه‌های سوخت‌های فسیلی، حذف انتشار متان تا سال ۲۰۳۰ توسط برخی کشورها، عملیاتی شدن صندوق‌های جدید حمایتی به‌ویژه صندوق خسارت و زیان و صندوق متان، اعلام مشارکت مالی برخی کشورها به حمایت از صندوق‌های اقلیمی (تا پایان کاپ ۲۸، صندوق ضرر و زیان بالغ بر ۷۷۰.۶ میلیون دلار بود)، کمک ۱۰۰ میلیون دلاری امارات به صندوق ضرر و زیان، تأسیس باشگاه اقلیم توسط ۳۶ کشور با اهداف جاه‌طلبانه اقلیمی و با هدف حمایت از کربن‌زدایی در صنایع سنگین کشورهای در حال توسعه، اهداف خالص انتشار صفر شهرها، شکل‌دهی منشور کربن‌زدایی نفت و گاز، حذف کامل انتشار متان و حذف فلرهای پیوسته تا ۲۰۳۰ و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک از دیگر دستاوردهای کاپ ۲۸ بود. در صورتی که این توافقات اجرایی شوند، تأثیر بسیار زیادی بر کاهش و کنترل گازهای گلخانه‌ای و به‌تبع آن تغییرات اقلیمی خواهد داشت.

این گزارش توضیح می‌دهد که اگرچه در کشور، اقداماتی همچون اعلام اهداف کاهش انتشار، حضور فعال نهادهای مالی خصوصی و بانک‌ها (سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کاهش انتشارات، کمک به پروژه‌های جمع‌آوری کربن) و... انجام شده‌است، اما این اقدامات کافی نیستند. ازاین‌رو بند «ت» ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، ظرفیت بسیار خوبی برای مقابله با تغییر اقلیم در کشور است و هر دستگاهی باید برنامه‌های خود را در راستای سازگاری و کاهش انتشار تهیه و به سازمان محیط‌زیست ارسال کند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش پیشنهادهایی مطرح کرده که به این شرح است:

تدوین، اجرا، انتشار و به‌روزرسانی برنامه‌های ملی و منطقه‌ای حاوی اقداماتی برای کاهش تغییرات آب و هوایی و اقداماتی برای تسهیل سازگاری با تغییرات اقلیمی، اصلاح ساختار صنعت و تنوع‌سازی اقتصادی به‌منظور کاهش وابستگی فعالیت‌های اقتصادی به نفت، ترویج و همکاری در انتقال فناوری مربوط به کاهش گازهای گلخانه‌ای در تمام بخش‌های مربوطه، افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی‌های کم‌کربن در سبد سوخت کشور، کاهش تعرفه وارداتی ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی دوستدار محیط‌زیست، ایجاد بازار تجارت انتشار کربن، تهیه فهرست اقدامات اقلیمی در حوزه‌های کاهش انتشارات و سازگاری و برنامه‌ریزی برای ثبت و گزارش مناسب آنها و استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری نهادهای مالی منطقه‌ای و صندوق‌های اقلیمی برای تسهیل پروژه‌های مرتبط با تغییر اقلیم.