مریم سرخوش- روزنامه‌نگار

باتری بی‌سیم برای قلب تکنولوژی خاص و شگفت‌انگیزی است که حالا ایران هم جزو کشورهایی است که دانش آن را در اختیار دارد. حدود 2 سالی می‌شود که تکنولوژی کاشت باتری‌های بی‌سیم بدون نیاز به عمل باز و ارسالش از طریق رگ پا به قلب از آمریکا آغاز شد و به کشورهای اروپایی رسید، تکنولوژی‌ای که جراحان ایرانی هم از همان ابتدا به‌دنبال آن بودند اما به‌دلیل تحریم و موانع بین‌المللی ناشی از آن تقریبا همین بازه زمانی طول کشید که برای نخستین‌بار به‌عنوان یک اقدام علمی ارزشمند در کشور محقق شود. دکتر مسعود اسلامی، رئیس بخش قلب مجتمع درمانی امام خمینی و دبیر انجمن آترواسکلروز ایران به همراه دکتر رضا ملازاده، نخستین کسانی بودند که با گذراندن دوره‌های آموزشی این تکنولوژی در یکی از کشورهای خارجی توانستند مسیر ورود آن به کشور را میسر کنند، چون بدون این مدرک آموزشی، شرکت‌های آمریکایی باتری‌های بی‌سیم و تکنولوژی آن را در اختیار ایران قرار نمی‌دادند. اولین جراحی کاشت این باتری قلبی نسل جدید در بیمارستان امام برای یک بیمار 72ساله انجام شد که به‌دلیل عفونت باتری قدیمی در معرض خطر بود. رئیس بخش قلب مجتمع درمانی امام‌ در گفت‌وگو با همشهری، نکات جالبی را از محقق شدن این تکنولوژی در کشور به کمک پزشکان ایرانی در کمپانی آمریکایی سازنده این باتری‌ها، بیمارانی که فعلا در اولویت دریافت این خدمت هستند و حتی ارتقاي بیشتر جایگاه علمی ایران در حوزه بیماری‌های قلبی - عروقی مطرح می‌کند.

باتری‌های قلبی نسل جدید چه ویژگی‌هایی نسبت به تجهیزات قدیمی‌ دارند؟
برای درمان بیمارانی که نامنظمی شدید ضربان قلب (خیلی تند یا خیلی آهسته) دارند باید زیرپوست آنها باتری گذاشته و سیم آن از طریق رگ وارد قلب ‌شود. از ۳۰سال پیش این کار در کشور انجام می‌شد. این باتری‌ها حدود 20 تا 30 گرم وزن داشتند و عمرشان در بدن بیماران 7تا 10سال بود. اما نسل جدید باتری‌های قلبی بی‌سیم هستند، وزنشان 2.5گرم است و از طریق رگ و سیاهرگ پا وارد قلب و در داخل عضله قلب کاشته و پیچ می‌شود. طول عمر آنها بین ۱۰ تا ۲۰ سال است. در پایان عمرشان هم به راحتی باتری دیگری در قلب فرد کاشته می‌شود و ۲۰سال دیگر ضربان منظم قلب ادامه خواهد داشت. پزشکان می‌توانند این باتری‌ها را از طریق امواج رادیویی کنترل کنند.

این تکنولوژی گران است؟
باتری‌های قلبی بی‌سیم جزو تجهیزات گران به‌شمار می‌روند و چیزی حدود ۱۰هزار یورو قیمت دارند. اما به همت وزارت بهداشت و تامین ارز دولتی با قیمت کمتری وارد کشور می‌شوند و تحت پوشش بیمه در اختیار بیماران قرار می‌گیرد، درحالی‌که دیگر کشورها چنین پوشش بیمه‌ای را درنظر نمی‌گیرند. 2سال است که حوزه پزشکی دنیا به این تکنولوژی دست پیدا کرده و ما از همان ابتدا تلاش کردیم آن را وارد کشور کنیم، چون درمورد برخی بیماران بسیار کمک‌کننده است. اما مسئله اینجاست که فقط ۲ کمپانی آمریکایی تولیدکننده این باتری‌ها هستند و به‌دلیل تحریم‌ها در اختیار ما قرار نمی‌گرفت. اما یک نکته جالب در این شرکت‌ها وجود داشت، از 8 مدیر ارشد آنها ۵ نفر ایرانی بودند و کمک کردند که این تکنولوژی را در اختیار داشته باشیم.

درباره حمایت این پزشکان ایرانی بیشتر توضیح می‌دهید؟
مهندسان پزشکی ایرانی که در خارج از کشور حضور دارند، در بسیاری از کمپانی‌های پزشکی در راس این شرکت‌ها حضور دارند؛ چه در تهیه پروژه‌ها و چه در مقام مدیریتی. باتری‌های قلبی که دیروز در بیمارستان امام برای یک بیمار کاشته شد، تکنولوژی فوق‌العاده پیشرفته‌ای است که تنها در اختیار 2شرکت آمریکایی است. تعدادی از مدیران آنها متخصصان ایرانی هستند. آنها ایران را خیلی دوست دارند و همیشه سعی‌ کرده‌اند به بیماران و مردم ایران کمک کنند. با پیگیری‌هایی که آنها انجام دادند و همکاری مهندسان پزشکی در ایران ما موفق شدیم این تکنولوژی فوق‌العاده جدید را در ایران داشته باشیم. این کار رو به گسترش است و روزبه‌روز تعداد بیمارانی که از این تکنولوژی جدید استفاده می‌کنند، بیشتر می‌شود.

این تکنولوژی در کشورهای دیگر هم انجام می‌شود؟
در کشورهای اروپایی هم این مسئله انجام می‌شود و ما هم از همان ابتدا قابلیت این را داشتیم که از 2 سال قبل آن را انجام دهیم اما به‌دلیل تحریم‌ها برای ورودش به کشور مشکل داشتیم. مراکز آموزشی خاصی در خارج از کشور برای این تکنولوژی وجود دارد و دکتر ملازاده و من درخواست دادیم تا برایمان زمان آموزش تعیین کنند. با گذراندن دوره آموزشی گواهی گرفتیم و درنهایت اجازه دادند که در داخل کشور این کار را انجام دهیم. بدون گذراندن این دوره، چنین امکانی را به کشور ما نمی‌دادند.

 این تکنولوژی به کدام بیماران قلبی کمک می‌کند؟
تکنولوژی باتری‌های قلبی بی‌سیم به درد بیمارانی می‌خورد که ضربان قلبی بسیار آهسته دارند، 20 تا 30ضربان در دقیقه. این افراد دچار سرگیجه و عدم ‌تعادل و گاهی ایست قلبی می‌شوند و از طرفی، امکان گذاشتن باتری‌های معمولی هم به دلایل مختلف برای آنها وجود ندارد. برای مثال، دچار عفونت خونی‌اند. در این افراد باید با جراحی باز، باتری در قلبشان گذاشته می‌شد که روشی قدیمی است و ریسک بالایی دارد. با کاشت باتری‌های بی‌سیم از طریق رگ پا در قلب این افراد احتمال بروز عوارض کمتر از یک درصد می‌شود و بیمار بدون داشتن حتی یک بخیه در کوتاه‌ترین زمان(یک روز پس از نصب باتری) از بیمارستان مرخص می‌شود.

 فردی که نخستین باتری بی‌سیم را در قلب او گذاشتید هم همین شرایط را داشت؟
برخی بیماران دچار عفونت ناشی از باتری قلبی شده‌اند که در گذشته برای آنها کار گذاشته شده است. به همین دلیل، نمی‌توان همان روش قدیمی را برای آنها اجرا کرد. بیماری که نخستین بار عمل کاشت باتری نسل جدید برای او انجام شد 72سال داشت و پیش‌تر برایش باتری کار گذاشته شده بود، اما در خون او عفونت پیدا شد. بنابراین ابتدا با تکنیک خاصی این سیم‌ها از بدن بیمار خارج شد و پس از مصرف آنتی‌بیوتیک و رفع عفونت‌ها، باتری بی‌سیم در بدن او کار گذاشته شد. عمل کاشت باتری هم با بی‌حسی موضعی انجام شد و بیمار کاملا هوشیار بود. در این روش دیگر احتمال عفونت وجود ندارد و باتری قلبی هم قابل رؤیت نیست.

آیا ظرفیت کامل برای بهره‌مندی تمام بیماران نیازمند به باتری‌های بی‌سیم در کشور فراهم است؟
این مسئله نیازمند زمان است. ممکن است همین حالا بیمارانی که نیازمند این نوع باتری باشند در کل کشور بیش از هزار نفر باشند. امکان اینکه هزار باتری به‌صورت همزمان وارد شود یا تیمی وجود داشته باشد که شبانه‌روز برای این بیماران کار کند در حال حاضر وجود ندارد. اما به‌تدریج با آموزش تیم‌های پزشکی و انتخاب مناسب بیماران می‌توان به این نیاز پاسخ داد. این اقدام در حال حاضر باید برای بیمارانی انجام شود که در معرض خطر بیشتری‌اند.

آیا دسترسی به این تکنولوژی جایگاه ایران در حوزه پزشکی، به‌ویژه قلب و عروق را افزایش می‌دهد؟
همین حالا هم در رشته قلبی - عروقی در سطح دنیا جزو بهترین‌ها قرار داریم. نکته مهم این است که اگر امکانات در اختیار همکاران ما در این حوزه قرار بگیرد، برای هر نوع تکنولوژی جدیدی که در آمریکا ایجاد می‌شود با فاصله یک هفته ما هم می‌توانیم آن را در ایران داشته باشیم. اما مسئله این است که به دلایل مختلف آنها را در اختیار ما قرار نمی‌دهند یا با تأخیر به آن دسترسی پیدا می‌کنیم.

خوشحالی عجیبی در صدا و نگاه شما هنگامی که درباره این عمل صحبت می‌کنید وجود دارد. دلیلش چیست؟
من ایران را بسیار دوست دارم و مردم برایم بسیار ارزشمندند. ما مدیون این مردم هستیم و هر کار مثبتی که باعث شود آنها به جدیدترین روش‌های درمانی دست پیدا کنند برایم ارزشمند است و از جان و دل انجام می‌دهم.

مکث
عمر بیشتر برای بیماران قلبی
هوش مصنوعی در بیماری‌های قلبی - عروقی هم می‌تواند نقش قابل توجهی داشته باشد. این نکته دیگری است که اسلامی، رئیس بخش قلب بیمارستان امام به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: دنبال این هستیم که با استفاده از هوش مصنوعی GPS قلبی داشته باشیم، یعنی اطلاعات، نوار قلبی و علائم بیمار به هوش مصنوعی داده می‌شود و برای مثال محل بروز بی‌نظمی قلبی بیمار به شکل دقیق تشخیص داده می‌شود. طی 10سال آینده قطعا ما می‌توانیم بسیار دقیق‌تر و سریع‌تر بیماری‌های قلبی را تشخیص دهیم و درمان بهتری ارائه کنیم.  وی تأکید می‌کند: در 30 تا 40سال آینده با استفاده از هوش مصنوعی در بیماری‌های قلبی - عروقی طول عمر مردم حداقل ۱۰سال افزایش پیدا خواهد کرد. در این ‌باره نیازمند سرمایه‌گذاری‌های وسیع هستیم و امیدواریم با رفع تحریم‌ها بتوانیم از این امکانات بیشتر استفاده کنیم.