به گزارش خبرگزاری ایمنا، هزاران سال است که مردم سراسر اروپا و قبایل بومی آمریکا ماه‌ها را بر اساس ویژگی‌های فصلی نیمکره شمالی نامگذاری کرده‌اند، بسیاری از این نام‌ها مشابه یا حتی یکسان هستند، اسامی ماه‌های کامل که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، غالباً تغییرات فصل و طبیعت را نشان می‌دهند.

به‌عنوان مثال، می‌توان به ماه برداشت، ماه توت‌فرنگی و ماه برفی اشاره کرد، پدیده ماه کامل آبی، که به دومین ماه کامل در یک ماه تقویمی اطلاق می‌شود، در تاریخ ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ (۱۹ اوت ۲۰۲۴) رخ خواهد داد.

رنگ آبی ماه تحت تأثیر شرایط جوی خاص، به این پدیده لقب «غیرمتعارف‌ترین پدیده ماه کامل» را داده است، ماه کامل آگوست یا مردادماه خاص است، زیرا نه‌تنها یک ماه آبی کمیاب خواهد بود، بلکه در همنشینی با مشتری و زحل، که در این ماه بسیار پرنور هستند، می‌درخشد.

در این راستا، گفت‌وگویی با عمران مرادی، کارشناس مرکز نجوم ادیب اصفهان، انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

چگونه تغییرات در مدار ماه بر وقوع پدیده ماه آبی کامل تأثیر می‌گذارد؟

در خصوص تأثیر تغییرات در مدار ماه بر وقوع ماه آبی کامل باید عرض کنم که مدار ماه به دور زمین بیضوی است، این بدان معناست که فاصله ماه از زمین دائماً در حال تغییر است و این تغییرات بر مدت زمان یک دور کامل ماه به دور زمین اثر می‌گذارد، به عبارت دیگر چون مدار ماه بیضوی است و فاصله آن تا زمین مدام تغییر می‌کند، این تغییرات بر زمان یک دور کامل ماه به دور زمین تأثیر می‌گذارد.

این تغییرات ممکن است باعث شوند که ماه به طور ۱۰۰% منظم به حالت کامل نرسد؛ به همین دلیل است که ماه تقریباً به صورت نامنظم‌تری به حالت کامل می‌رسد.

برای همین هم اگر دقت کرده باشید، معمولاً اختلافاتی در زمان ماه کامل وجود دارد، گاهی اوقات مردم می‌گویند که به نظر می‌رسد ماه ۱۴ نیست و ماه ۱۳ است.

این موضوع به خصوص در ماه‌های رمضان یا شعبان که برای مردم اهمیت بیشتری دارد، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و این سوالات مطرح می‌شود که چرا ماه کامل نیست، دلیل این امر، بیضوی بودن مدار ماه و تغییر فاصله آن نسبت به زمین است که باعث می‌شود حالت ماه کامل و دور کامل به طور منظم اتفاق.

ماه آبی کامل زمانی رخ می‌دهد که در طی یک ماه میلادی، دو بار ماه کامل داشته باشیم، یعنی اگر یک ماه میلادی را در نظر بگیرید و در آن دو بار ماه کامل داشته باشیم، این پدیده ماه آبی کامل رخ داده است، این پدیده به تغییرات مدار ماه و نامنظمی‌های آن وابسته است. همان‌طور که عرض کردم، این تغییرات می‌توانند زمان دقیق وقوع ماه کامل را تغییر دهند. در نتیجه، این تغییرات می‌تواند موجب وقوع یا عدم وقوع ماه آبی کامل در یک سال شود.

تفاوت‌های ماه آبی کامل در تقویم میلادی و قمری چیست؟

در تقویم میلادی ماه آبی کامل زمانی رخ می‌دهد که دو بار در یک ماه میلادی، ماه کامل دیده شود.

این پدیده به دلیل تفاوت طول ماه در تقویم میلادی و قمری به وجود می‌آید؛ در تقویم میلادی طول متوسط یک ماه حدود ۳۰.۴۴ روز است، در حالی که طول ماه قمری تقریباً ۲۹.۵۳ روز است.

در تقویم میلادی، یک ماه می‌تواند دو بار کامل شود، که این باعث می‌شود تا پدیده‌ای به نام «ماه آبی کامل» اتفاق بیافتد اما در تقویم قمری، که بر اساس دیدن ماه و چرخه‌های طبیعی آن است، چنین چیزی امکان‌پذیر نیست و هر ماه فقط یک بار کامل می‌شود.

به همین دلیل، ماه قمری به‌طور دقیق با یک دوره ماه قمری منطبق است و امکان وقوع دو ماه کامل در یک ماه قمری وجود ندارد، به عبارت دیگر، در تقویم قمری، هر ماه قمری دقیقاً با یک دوره ماه قمری هم‌زمان است و بنابراین، وقوع دو ماه کامل در یک ماه قمری معنایی ندارد.

ماه قمری به‌طور طبیعی تنها یک بار ماه کامل را در طول خود تجربه می‌کند و نمی‌توان در آن دو ماه کامل را در یک ماه مشاهده کرد، به این ترتیب، پدیده ماه آبی کامل تنها در تقویم میلادی قابل مشاهده است و در تقویم قمری از آنجا که بر اساس چرخه‌های طبیعی ماه تنظیم شده است، مفهومی ندارد.

چرا در برخی سال‌ها ماه آبی کامل دو بار رخ می‌دهد؟

پدیده وقوع دو ماه آبی کامل در یک سال، پدیده‌ای است که ممکن است هر چند سال یک بار رخ دهد و معمولاً زمانی مشاهده می‌شود که اولین ماه کامل در آغاز ژانویه اتفاق بیفتد. این پدیده به دلیل تفاوت میان سال شمسی و دورهٔ ماه قمری رخ می‌دهد.

اگر طول سال شمسی را به‌طور دقیق ۳۶۵.۲۵ روز و دورهٔ هر ماه قمری را حدود ۲۹.۵۳ روز در نظر بگیریم، مشاهده می‌شود که امکان وقوع دو ماه کامل در یک سال وجود دارد. به عبارت دیگر، هنگامی که اولین ماه کامل در ابتدای ژانویه باشد، احتمالاً دومین ماه کامل در مارس اتفاق خواهد افتاد، به این ترتیب، این پدیده در فواصل زمانی معین و نسبتاً نادر در تقویم ما قابل مشاهده است.

چگونه اندازه‌گیری‌های دقیق دوره‌های ماه قمری می‌تواند به پیش‌بینی دقیق‌تر ماه آبی کامل کمک کند؟

پیش‌بینی دقیق ماه آبی و دیگر پدیده‌های مرتبط با ماه، از جمله ماه‌های قمری، به دقت در اندازه‌گیری دوره‌های ماه قمری بستگی دارد.

در حقیقت، نظم و بی‌نظمی در پدیده‌های قمری به دو جنبه مختلف مربوط می‌شود: نظم در شکل‌گیری هلال‌ها و بی‌نظمی در تعیین دقیق زمان وقوع این هلال‌ها.

نظم در شکل‌گیری هلال‌ها، از هلال اول تا هلال آخر، به ما امکان می‌دهد که با دقت نسبتاً بالایی پیش‌بینی کنیم که ماه کامل چه زمانی اتفاق می‌افتد.

این پیش‌بینی‌ها به ما این امکان را می‌دهند که زمان آغاز و پایان ماه قمری را به دقت شناسایی کنیم.

با این حال، در عمل، مشکلاتی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، گاهی اوقات تشخیص هلال اول و آخر ماه، به ویژه در ماه رمضان، ممکن است پیچیده شود.

این پیچیدگی‌ها به دلیل بیضوی بودن مدار ماه به دور زمین و شرایط خاصی که در آن قرار دارد، به وجود می‌آید، اندازه‌گیری دقیق دوره‌های ماه قمری به ما این امکان را می‌دهد که پیش‌بینی دقیق‌تری از وقوع ماه کامل داشته باشیم.

اگر ما بتوانیم با دقت بیشتری زمان آغاز و پایان ماه قمری را تعیین کنیم، می‌توانیم زمان دقیق ماه کامل را نیز به‌درستی پیش‌بینی کنیم و بدین ترتیب، شناخت دقیقی از پدیده‌های قمری مانند ماه آبی به دست آوریم.

این امر به‌ویژه در مواردی که تشخیص هلال‌های قمری دشوار است، اهمیت زیادی دارد. امروزه با وجود نرم‌افزارهای پیشرفته و تکنولوژی‌های جدید، پیش‌بینی‌های قمری به مراتب دقیق‌تر شده است.

این ابزارها توانسته‌اند به‌طور چشم‌گیری مشکلات مربوط به شناسایی هلال‌ها و زمان دقیق پدیده‌های قمری را کاهش دهند، به طوری که امکان پیش‌بینی دقیق‌تر پدیده‌هایی مانند ماه آبی و دیگر ماه‌های کامل فراهم شده است.‌

چه اثراتی بر مطالعات نجومی دارد که ماه آبی کامل را در نظر بگیریم؟

مطالعات نجومی به‌ویژه در زمینه‌های خاص و نادر می‌تواند تحت تأثیر پدیده‌هایی مانند ماه آبی کامل قرار می‌گیرد، این تأثیرات در مطالعات نجومی که از بررسی خورشید و سیارات تا بررسی اجرام فراتر از منظومه شمسی دارد، متفاوت است.

ماه آبی کامل به‌طور کلی تأثیر زیادی بر مطالعات نجومی ندارد؛ با این حال، در برخی شرایط خاص، می‌تواند مفید واقع شود، برای مثال در برنامه‌ریزی‌های رصدی و زمان‌بندی مشاهده اجرام آسمانی، دانستن زمان دقیق وقوع ماه آبی کامل می‌تواند کمک‌کننده باشد.

زمانی که به مقایسه دوره‌های زمانی ماه با سایر اجرام آسمانی می‌پردازیم، از جمله مواردی که به مقارنه‌ها مربوط می‌شود، این اطلاعات اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

مقارنه به حالتی اطلاق می‌شود که در آن ماه در کنار سیاراتی مانند مشتری یا زهره قرار می‌گیرد. در مواقعی که اجرام آسمانی، به‌ویژه سیاراتی چون اورانوس و نپتون که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند، در مقارنه با ماه قرار می‌گیرند، دانستن زمان دقیق مقارنه می‌تواند به رصدگران کمک کند تا با استفاده از تلسکوپ، این اجرام را به‌راحتی مشاهده کنند.

در مجموع، اگرچه ماه آبی کامل در برخی از مطالعات رصدی خاص می‌تواند مفید واقع شود، تأثیر آن بر مطالعات نجومی به‌طور کلی محدود است و در مقایسه با تأثیرات دیگر پدیده‌های نجومی، نقش کمتری دارد.

ارتباط بین پدیده ماه آبی کامل و سایر پدیده‌های نجومی مانند گرفتگی‌های خورشیدی و قمری چیست؟

دیده‌های نجومی از جمله ماه آبی کامل، ارتباطاتی پیچیده با سایر پدیده‌های نجومی دارند.

به‌طور خاص، زمانبندی ماه کامل می‌تواند بر دوره‌های زمانی گرفت‌های خورشیدی و قمری تأثیر بگذارد و تغییرات جزئی در این زمان‌بندی‌ها ممکن است منجر به تغییراتی در زمان وقوع این پدیده‌ها شود.

این تغییرات می‌تواند به بروز الگوهای خاص رصدی منجر شود که برای مشاهده گرفت‌ها و دیگر پدیده‌های نجومی مفید است. با این حال، باید توجه داشت که در عصر حاضر با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی، ما دیگر به صورت عمده به این الگوهای طبیعی متکی نیستیم.

نرم‌افزارهای پیشرفته و دقت بالای علمی به ما این امکان را داده‌اند که الگوهای ریاضی حاکم بر حرکات ماه و خورشید را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنیم، در گذشته، زمانی که ابزارها و نرم‌افزارهای پیشرفته در دسترس نبود، وقوع ماه آبی کامل می‌توانست راهنمای مفیدی برای پیش‌بینی و فهم پدیده‌های نجومی باشد. اما امروزه، این داده‌ها بیشتر برای تنظیم دقت و کشف الگوهای جدید ریاضی به کار می‌روند.