خبرگزاری میزان - رئیس‌جمهور ایران اسلامی، رئیس دولت و عالی‌ترین مقام رسمی کشور، بعد از مقام معظم رهبری است که طی فرآیند انتخابات، از میان نامزد‌های تأیید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان و با رأی مردم انتخاب می‌شود.
طبق اصل یکصدوچهاردهم قانون اساسی، رئیس‌جمهور برای مدت چهار سال با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود و انتخاب مجدد او به‌صورت متوالی تنها برای یک دوره بلامانع است.
رئیس‌جمهور پس از انتخاب با رای مردم در مجلس شورای اسلامی و در جلسه‌ای که با حضور رئیس قوه قضاییه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می‌شود سوگند یاد می‌کند و سوگندنامه را امضا می‌کند.
بر اساس اصل ۱۱۵ قانون اساسی رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که ایرانی الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور هستند انتخاب شود.
وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور در قانون اساسی
طبق اصل ۱۲۲ قانون اساسی، رئیس‌جمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به موجب قانون اساسی و یا قوانین عادی به عهده دارد در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی مسئول است.
وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور به موجب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این شرح است:
- مسئولیت اجرای قانونی اساسی و ریاست قوه مجریه
به موجب اصل ۱۱۳ قانون اساسی پس از مقام رهبری رئیس‌جمهور، عالی‌ترین مقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری که مستقیما به رهبری مربوط می‌شود، بر عهده دارد.
- ابلاغ مصوبات یا نتیجه همه‌پرسی
رئیس‌جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه‌پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضا کند و برای اجرا در اختیار مسئولان بگذارد. (اصل ۱۲۳ قانون اساسی)
- انتخاب معاونان ریاست‌جمهوری
بر اساس اصل ۱۲۴ قانون اساسی، رئیس‌جمهور می‌تواند برای انجام وظایف قانونی خود معاونانی داشته باشد.
معاون اول رئیس‌جمهور با موافقت وی اداره هیئت وزیران و مسئولیت هماهنگی سایر معاونت‌ها را به عهده خواهد داشت.
- امضای معاهدات و قرارداد‌ها
امضای عهدنامهها، مقاولهنامهها، موافقتنامهها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولت‌ها و همچنین امضای پیمانهای مربوط به اتحادیههای بینالمللی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی با رئیس‌جمهور یا نماینده قانونی اوست. (اصل ۱۲۵ قانون اساسی)
- مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی
رئیس‌جمهور مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور را مستقیما بر عهده دارد و می‌تواند اداره آن‌ها را به عهده دیگری بگذارد. (اصل ۱۲۶ قانون اساسی)
- انتخاب نماینده یا نمایندگان ویژه
رئیس‌جمهور می‌تواند در موارد خاص، بر حسب ضرورت با تصویب هیئت وزیران نماینده، یا نمایندگان ویژه با اختیارات مشخص تعیین کند.
در این موارد تصمیمات نماینده یا نمایندگان مذکور در حکم تصمیمات رئیس‌جمهور و هیئت وزیران خواهد بود. (اصل ۱۲۷ قانون اساسی)
- انتخاب سفیران و پذیرش استوارنامه
سفیران به پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب رئیس‌جمهور تعیین می‌شوند.
رئیس‌جمهور استوارنامه سفیران را امضا می‌کند و استوارنامه سفیران کشورهای دیگر را می‌پذیرد. (اصل ۱۲۸ قانون اساسی)
- اعطای نشان‌های دولتی
بر اساس اصل ۱۲۹ قانون اساسی اعطای نشان‌های دولتی با رییس‌جمهور است.
- انتخاب وزرا
وزرا توسط رئیس‌جمهور تعیین و برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند با تغییر مجلس، گرفتن رأی اعتماد جدید برای وزرا لازم نیست. (اصل ۱۳۳ قانون اساسی)
- ریاست هیئت وزیران و نظارت بر کار آن‌ها
اصل ۱۳۴ قانون اساسی به بیان وظایف و اختیارات رئیس‌جمهور می‌پردازد. این اصل مقرر می‌دارد: ریاست هیئت وزیران با رئیس‌جمهور است که بر کار وزیران نظارت دارد و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیم‌های وزیران و هیئت دولت می‌پردازد و با همکاری وزیران، برنامه و خط مشی دولت را تعیین و قوانین را اجرا می‌کند. در موارد اختلاف نظر و یا تداخل در وظایف قانونی دستگاه‌های دولتی در صورتیکه نیاز به تفسیر یا تغییر قانون نداشته باشد، تصمیم هیئت وزیران که به پیشنهاد رئیس‌جمهور اتخاذ می شود لازم‌الاجراست. رئیس‌جمهور در برابر مجلس مسئول اقدامات هیئت وزیران است.
بنابراین طبق این اصل رئیس‌جمهور وظایف ذیل را بر عهده دارد:
- ریاست هیئت وزیران
- نظارت بر کار وزیران
- هماهنگ‌سازی تصمیمات وزیران و هیئت دولت با اتخاذ تدابیر لازم
- تعیین برنامه و خط مشی دولت با همکاری وزرا
- اجرای قوانین با همکاری وزرا
- مسئولیت در برابر مجلس، در رابطه با اقدامات هیئت وزیران
همچنین در موارد اختلاف نظر یا تداخل وظایف قانونی دستگاه‌های دولتی، اگر نیازی به تفسیر یا تغییر قانون نباشد، تصمیم هیئت وزیران که به پیشنهاد رئیس‌جمهور اتخاذ می‌شود لازم‌الاجراست.
- پذیرش استعفای وزیر و تعیین سرپرست برای وزارتخانه
وزرا تا زمانی که عزل نشدهاند و یا بر اثر استیضاح یا درخواست رأی اعتماد، مجلس به آن‌ها رأی عدم اعتماد نداده است در سمت خود باقی میمانند. استعفای هیئت وزیران یا هریک از آنان به رئیس‌جمهور تسلیم می‌شود و هیئت وزیران تا تعیین دولت جدید به وظایف خود ادامه خواهند داد. رئیس‌جمهور می‌تواند برای وزارتخانههایی که وزیر ندارند حداکثر برای مدت ۳ ماه سرپرست تعیین کند. (اصل ۱۳۵ قانون اساسی)
- عزل هریک از وزرا و لزوم اخذ رأی اعتماد مجدد
رئیس‌جمهور می‌تواند وزرا را عزل کند و در این صورت باید برای وزیر یا وزیران جدید از مجلس رأی اعتماد بگیرد، و در صورتیکه پس از ابراز اعتماد مجلس به دولت نیمی از هیئت وزیران تغییر کند باید مجددا از مجلس شورای اسلامی برای هیئت وزیران تقاضای رأی اعتماد کند. (اصل ۱۳۶ قانون اساسی)
- وضع تصویب‌نامه، آیین‌نامه و بخشنامه
علاوه بر مواردی که هیئت وزیران یا وزیری مأمور تدوین آییننامههای اجرایی قوانین می‌شود، هیئت وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تأمین اجرای قوانین و تنظیم سازمان‌های اداری به وضع تصویب‌نامه و آیین‌نامه بپردازد. هر یک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیئت وزیران حق وضع آیین‌نامه و صدور بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد.
دولت می‌تواند تصویب برخی از امور مربوط به وظایف خود را به کمیسیون‌های متشکل از چند وزیر واگذار کند. مصوبات این کمیسیون‌ها در محدوده قوانین پس از تأیید رئیس‌جمهور لازم‌الاجراست.
تصویبنامهها و آییننامههای دولت و مصوبات کمیسیون‌های مذکور در این اصل، ضمن ابلاغ برای اجرا به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی میرسد تا در صورتی که آن‌ها را بر خلاف قوانین بیابد با ذکر دلیل برای تجدید نظر به هیئت وزیران بفرستند. (اصل ۱۳۸ قانون اساسی)
- استفاده از ارتش در زمان صلح
به موجب اصل ۱۴۷ قانون اساسی دولت باید در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی، آموزشی، تولیدی، و جهاد سازندگی، با رعایت کامل موازین عدل اسلامی استفاده کند در حدی که به آمادگی رزمی آسیبی وارد نیاید.
- وظایف دولت در زمینه آموزش نظامی و توانایی دفاع از کشور
به حکم آیه کریمه «و اعدوا لهم مااستطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله و عدوکم و آخرین من دونهم لا تعلمونهم الله یعلمهم» دولت موظف است برای همه افراد کشور برنامه و امکانات آموزش نظامی را بر طبق موازین اسلامی فراهم نماید، به طوری که همه افراد همواره توانایی دفاع مسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند، ولی داشتن اسلحه باید با اجازه مقامات رسمی باشد. (اصل ۱۵۱ قانون اساسی)
- اعطای پناهندگی سیاسی در جمهوری اسلامی ایران
دولت جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به کسانی که پناهندگی سیاسی بخواهند پناه دهد مگر اینکه طبق قوانین ایران خائن و تبهکار شناخته شوند. (اصل ۱۵۵ قانون اساسی)
محدودیت‌های شغلی مقامات دولتی
رئیس‌جمهور، معاونان رئیس‌جمهور، وزیران و کارمندان دولت نمیتوانند بیش از یک شغل دولتی داشته باشند و داشتن هر نوع شغل دیگر در موسساتی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت یا موسسات عمومی است و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و وکالت دادگستری و مشاوره حقوقی و نیز ریاست و مدیریت عامل یا عضویت در هیئت مدیره انواع مختلف شرکت‌های خصوصی، جزء شرکت‌های تعاونی ادارات و موسسات برای آنان ممنوع است. سمت‌های آموزشی در دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی از این، حکم مستثنی است. (اصل ۱۴۱ قانون اساسی)
نحوه رسیدگی به اتهامات رئیس‌جمهور
رسیدگی به اتهام رئیس‌جمهور، معاونان او و وزیران در مورد جرائم عادی در دادگاه‌های عمومی دادگستری انجام می‌شود. این موضوع باید به اطلاع مجلس شورای اسلامی برسد. (اصل ۱۴۰ قانون اساسی)
انتهای پیام/
نظر شما