با این همه، پرسش این است به‌طور رسمی چه تعداد اتباع خارجی به صورت غیرقانونی در کشور حضور دارند و آیا نگرانی‌ها درباره این موضوع واقعاً بجا و درست است یا خیر؟ به فرض درست بودن نگرانی‌ها، چرا سازمان ملی مهاجرت به عنوان یکی از متولیان اصلی این حوزه درخصوص این موضوع سکوت اختیار کرده و خلاصه اینکه متولیان امر چه تدابیری برای حل یا رفع مشکل یاد شده اندیشیده‌اند؟  

در دو سال آینده ساماندهی اتباع خارجی به وضعیت مطلوب می‌رسد
عبدالله مبینی، رئیس سازمان ملی مهاجرت، آمارهایی را که حاکی از وجود 10 یا 13میلیون تبعه افغانستانی در ایران است بی‌اساس و غیرمنطقی می‌خواند و به قدس می‌گوید: کل جمعیت افغانستان 25میلیون نفر است که از این تعداد فقط  7میلیون نفر در کشور‌های پاکستان و ترکیه ساکن هستند. از سوی دیگر، تعدادی از مردم این کشور هم به  کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، کشورهای اروپایی، کانادا، آمریکا و... مهاجرت کرده‌اند. بنابراین وجود 10 یا 13میلیون تبعه افغانستانی در ایران به هیچ وجه درست نیست و کاملاً بی‌اساس و غیرمنطقی است و امکان ندارد این تعداد از اتباع این کشور در ایران ساکن باشند. 
وی با اشاره به بزرگنمایی آمار مهاجران افغانستانی در کشور می‌افزاید: براساس بانک اطلاعاتی ما  که از روش زیست‌سنجی - بیومتریک - برای احراز هویت مهاجران استفاده شده، حدود 3.5میلیون تبعه افغانستانی با گذرنامه وارد خاک ایران شده و در برخی شهرهای ما ساکن هستند. البته تعدادی هم قاچاقی وارد شده‌اند که پیش‌بینی ما از تعداد این‌گونه افراد حدود یک میلیون و 80 هزار نفر است. یعنی در مجموع حدود 4.5میلیون نفر از مردم افغانستان در ایران ساکن هستند. 
مبینی با رد ادعای سکوت سازمان متبوعش در موضوع ورود انبوه و غیرقانونی مهاجران  افغانستانی به ایران، اظهار می‌کند: اراده نظام جمهوری اسلامی این است حتی یک نفر از اتباع خارجی به صورت غیرقانونی در کشور نباشد. براساس همین سیاست است که از ابتدای فروردین سال گذشته تاکنون هزارو760 نفر از اتباع این کشور را که به صورت قاچاقی وارد سرزمین ما شده بودند، شناسایی کردیم و آن‌ها را به کشورشان بازگرداندیم. البته ممکن است تعدادی از آن‌ها باز به کشورمان برگشته باشند. با وجود این ما در اجرای سیاست یاد شده کاملاً جدی هستیم، به‌طوری که اجرای برخی از طرح‌ها مانند انسداد مرزها را تشدید و اجرای بخشی از این پروژه را به فراجا و بخش‌های دیگر را به ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی واگذار کردیم و تا جایی که اطلاع داریم بحث  تجهیز مرزها به برجک‌ها، دوربین‌های الکترونیکی، دوربین‌های متعدد چهره‌زن و دید در شب و... در حال انجام است که همه این‌ها با پیگیری سازمان ملی مهاجرت در سال‌های اخیر صورت گرفته است. درواقع اگر ما این طرح  را تصویب نمی‌کردیم و بودجه‌اش را نمی‌گرفتیم، اجرا نمی‌شد. از سوی دیگر، طرح تشدید جرایم را در حوزه مهاجران تدوین کردیم که از سوی دولت تصویب شده و می‌خواهیم آن را برای تصویب نهایی به مجلس شورای اسلامی ارسال کنیم. بنابراین سازمان ملی مهاجرت بدون حاشیه‌سازی در حال انجام مأموریت خود است.
رئیس سازمان ملی مهاجرت، روند اجرای طرح ساماندهی اتباع خارجی را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: سیاست‌ها در این حوزه تغییر اساسی کرده است و ما در حال گذر از یک سیستم تک‌بعدی و مدیریت سنتی به یک تحول اساسی در مدیریت و ساماندهی حوزه اتباع و مهاجران خارجی هستیم. 
وی در همین زمینه می‌افزاید: ما راهبردها و سیاست‌ها را تبدیل به طرح‌های عملیاتی کرده و پس از تصویب در شورای سیاست‌گذاری و هماهنگی اتباع و مهاجران خارجی، آن‌ها را اجرایی می‌کنیم به‌طوری که الان در این حوزه و به صورت همزمان اجرای  42 طرح را در دستور کار داریم که از آن جمله می‌توان به  انسداد مرزها، اصلاح روادید، اطلس مشاغل، تشدید جرایم بازدارنده، طرح وثیقه، طرح تردد هوشمند، طرح دانش‌آموزی و دانشجویی، سپرده‌گذاری خرد، سرمایه‌گذاری کلان و ساماندهی کارت‌های هوشمند اشاره کرد. بنابراین اگر همین روند در دولت چهاردهم نیز ادامه پیدا کند در دو سال آینده ساماندهی اتباع خارجی به وضعیت مطلوب خود می‌رسد.

ساماندهی مهاجران بهترین راهکار کاهش نگرانی مردم 
مصطفی جهانبخش، کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با بیان اینکه مهاجرت یک ‌پدیده جهان‌شمول است، به قدس می‌گوید: در واقع نه فقط ایران بلکه خیلی از کشورها با این پدیده درگیر هستند. ضمن اینکه با وجود مسائلی مانند شدت تغییرات اقلیمی، آسان شدن سفر، منازعات سیاسی، جنگ و ناامنی در دنیا و... پیش‌بینی می‌شود مهاجرت‌های گسترده و میلیونی، یکی از دغدغه‌های بزرگ جهانی در 10سال آینده باشد.  
وی اضافه می‌کند: جمهوری اسلامی ایران در یکی از مناطق خاص و ژئوپلتیک جهان واقع شده که دارای ثبات سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی است، در واقع کشوری باثبات در یک منطقه بی‌ثبات است و به همین خاطر در چند دهه اخیر دو بار از سمت کشور عراق و چهار بار از سمت کشور افغانستان با سیل مهاجرت مواجه شده است.
جهانبخش با تأکید بر اینکه هنوز آمار دقیق و قابل اتکایی از مهاجران و اتباع خارجی –اعم از قانونی و غیرقانونی –
 ساکن در ایران وجود ندارد، تصریح می‌کند: آمارهایی که در فضای مجازی و یا غیررسمی در این زمینه ارائه شده فقط گمانه‌زنی هستند. از سوی دیگر، سازمان ملی مهاجرت به عنوان متولی امر نیز آمار مهاجران را حدود 5میلیون نفر پیش‌بینی کرده اما نکته اینجاست این سازمان، نوپا محسوب می‌شود و کار ساماندهی مهاجران و اتباع خارجی را تازه آغاز کرده و تا زمانی که این کار کاملاً انجام نشود نمی‌توان به صورت دقیق گفت چند میلیون مهاجر به صورت قانونی و غیرقانونی در کشور حضور دارند و در کجاها ساکن هستند. ضمن اینکه اتباع افغانستان چندان مدارک هویتی مستندی از سوی کشورشان ندارند و این موضوع هم تا اندازه‌ای مشکل یاد شده را بیشتر می‌کند. یعنی سازمان ملی مهاجرت به‌منظور دسترسی به آمار دقیق باید از روش  بیومتریک یا همان زیست‌سنجی برای احراز هویت‌ها استفاده کند. 
کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس از افزایش سطح نگرانی جامعه از ورود و اقامت غیرمجاز اتباع خارجی در ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: البته این موضوع دلایل مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها به ساماندهی نشدن مناسب مهاجران و اتباع خارجی برمی‌گردد. در واقع به دلیل یاد شده کلونی مهاجران در برخی مناطق و شهرها مثل مشهد، قم، تهران، شیراز و... شکل گرفته است. دلیل دیگر حساس شدن مردم هم این است مزایای حضور اتباع خارجی به‌ویژه  از نظر اقتصادی توسط رسانه‌های کشور برای مردم اصلاً مطرح یا بازنمایی نشده است. این در شرایطی است که تجارب برخی کشورها و همچنین نتایج تحقیقات نشان می‌دهد اتباع خارجی در رشد اقتصادی کشور میزبان مؤثر و مفید هستند و به همین خاطر است که امروز 70درصد جمعیت برخی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس را مهاجران تشکیل می‌دهند. البته این کشورها مهاجران را بهدرستی ساماندهی کرده و در حال بهره‌وری هستند.
وی ساماندهی مهاجران و اتباع خارجی را بهترین راهکار اساسی برای رفع نگرانی مردم در این حوزه عنوان می‌کند و می‌افزاید: اجرای این برنامه با تشکیل سازمان ملی مهاجرت آغاز شده است و ما علاوه بر انسداد بخش‌هایی از مرزهای کشور، در پی موارد دیگری مثل ساماندهی کارت‌های هوشمند هستیم، اما ساماندهی 5 تا 6 میلیون مهاجری که در ایران هستند با توجه به انباشت مسائل در این بخش کمی زمانبر است. ضمن اینکه  میزان پیشرفت کار ساماندهی با انتظاراتی که مردم دارند، کمی فاصله دارد.   
 وی در پاسخ به اینکه درست است که سازمان ملی مهاجرت تازه شکل گرفته اما سابقه بحث ساماندهی مهاجران در کشور به دو سه دهه پیش بازمی‌گردد، با وجود  این چرا هنوز شاهد ورود  آسان اتباع خارجی به ایران و اقامتشان در کشور هستیم، می‌گوید:  ما یک مرز طولانی با افغانستان و پاکستان داریم که بخش‌هایی از آن‌ها غیرقابل انسداد هستند. ضمن اینکه حتی با انسداد کامل مرزها هم نمی‌توان به صورت کامل جلو ورود مهاجران را گرفت. یعنی به هرحال مهاجران مسیرهایی را برای ورودشان پیدا می‌کنند. از سوی دیگر یکی از مشکلات ما این است دو کشور یاد شده نه تنها هیچ تعهدی درزمینه نظارت و حفاظت از مرزهای خود ندارند؛ بلکه گاهی زمینه ورود غیرمجاز اتباعشان به کشور ما را هم فراهم می‌کنند. درواقع ما به تنهایی هزینه نظارت بر مرزهای کشورمان را به عهده داریم بنابراین مدیریت این کار بسیار سخت‌ است. ضمن اینکه بخش قابل توجهی از اتباع خارجی از سه چهار دهه پیش در ایران هستند و با بخشی از اقتصاد ایران ‌پیوند خورده‌اند، بنابراین بستگان این‌گونه افراد به محض ورود به کشور به‌راحتی می‌توانند سر از محل اقامت یا محل کار آن‌ها دربیاورند که این موضوع خود امکان شناسایی، رهگیری و ردیابی مهاجران غیرقانونی را مشکل‌تر می‌کند. نکته دیگر اینکه اتباع خارجی همانند شهروندان جمهوری اسلامی دارای نیازها و احتیاجات گسترده‌ای هستند که ساماندهی و پاسخ‌گویی به این نیازها با توجه به شرایط اقتصادی کشور ما آسان نیست. دلیل دیگر هم به نبود شرایط زیست مناسب در افغانستان برمی‌گردد؛ نیروی انتظامی اتباع غیرمجاز را شناسایی و آن‌ها را به کشورشان بازمی‌گرداند اما چون شرایط زیستی برای ماندگاری‌شان فراهم نیست به هر نحوی که شده باز از مرز عبور می‌کنند و وارد کشورمان یا کشورهای دیگر می‌شوند، چون در آن طرف هیچ امید و آینده‌ای را تصور نمی‌کنند. 

خبرنگار: محمود مصدق