«شیخ حسینه» نخستوزیر بنگلادش در پی اعتراضات ضددولتی مرگبار در این کشور از سمت خود استعفا کرده است. همچنین اخبار رسانههای محلی حاکی از این است که نخستوزیر بنگلادش با یک بالگرد نظامی راهی هند شده است.
در درگیریهای روز یکشنبه در بنگلادش دستکم ۹۱ نفر کشته و صدها نفر مجروح شدند. پلیس برای متفرق کردن دهها هزار معترض که خواستار استعفای شیخ حسینه، نخستوزیر بودند، از گاز اشکآور و گلولههای پلاستیکی استفاده کرد. تعداد کشتهشدگان که شامل حداقل ۱۳ پلیس میشود، بالاترین تعداد در طول تظاهرات در یک روز در تاریخ معاصر بنگلادش بود و از ۶۷ مورد مرگ گزارش شده در ۱۹ جولای که دانشجویان به خیابانها آمدند و خواستار لغو سهمیه مشاغل دولتی شدند، فراتر رفت.
دولت از ساعت ۶ بعدازظهر روز یکشنبه در سراسر کشور قوانین منع رفت و آمد نامحدود اعلام کرد. این اولینباری است که در جریان اعتراضات جاری که ماه گذشته آغاز شد، چنین گامی برداشته است. همچنین تعطیلات عمومی سه روزه از روز دوشنبه اعلام شد. ناآرامیها که دولت را وادار به تعطیل کردن خدمات اینترنتی کرده است، بزرگترین آزمون حسینه در رژیم ۲۰ سالهاش پس از پیروزی او برای چهارمین دوره متوالی در انتخاباتی است که توسط حزب ملیگرای اصلی بنگلادش بایکوت شد.
منتقدان حسینه، همراه با گروههای حقوق بشر، دولت او را به استفاده از زور علیه معترضان متهم کردهاند، اتهامی که او و وزرایش آن را رد میکنند. تظاهرکنندگان بزرگراههای اصلی را روز یکشنبه مسدود کردند، درحالیکه دانشجویان معترض برنامه عدم همکاری را برای فشار بر استعفای دولت آغاز کردند و خشونت در سراسر کشور گسترش یافته است.
واکنش نخستوزیر فراری
حسینه پس از نشست امنیت ملی که با حضور رؤسای ارتش، نیروی دریایی، نیروی هوایی، پلیس و سایر سازمانها برگزار شد، گفت: «کسانی که خشونت انجام میدهند، دانشجویان نیستند، بلکه تروریستهایی هستند که برای بیثبات کردن کشور تلاش میکنند. من از هموطنانمان میخواهم که این تروریستها را با دستی قوی سرکوب کنند.» درحالیکه خشونت کشور ۱۷۰ میلیون نفری را لرزانده است، ایستگاههای پلیس و دفاتر حزب حاکم هدف قرار گرفتند. پلیس و شاهدان گفتند که دستکم ۱۱ نفر از جمله دو دانشجو و یک رهبر حزب حاکم در میان درگیریهای شدید در چندین نقطه در پایتخت داکا کشته و دهها نفر زخمی شدند.
وزارت خارجه هند از اتباع این کشور خواست تا اطلاع ثانوی به بنگلادش سفر نکنند. به گفته شاهدان در جریان درگیری سهجانبه معترضان، پلیس و فعالان حزب حاکم، دو کارگر ساختمانی در راه رفتن به محل کار کشته و ۳۰ نفر زخمی شدند.
ابوحنا محمد جمال، سرپرست بیمارستان گفت: «جسد آنها را با جراحات ناشی از گلوله به بیمارستان آوردهاند.» پلیس میگوید که هیچ گلوله واقعی شلیک نکرده است و این در حالی است که شاهدان گفتند که در منطقه شمال شرقی پابنا، در جریان درگیری بین معترضان و فعالان حزب حاکم عوامی لیگ حسینه، حداقل سه نفر کشته و ۵۰ نفر زخمی شدند.
پلیس گفت که حداقل چهار کارخانه پوشاک در آشولیا در حومه داکا به آتش کشیده شد. اپراتورهای تلفن همراه گفتند که برای دومینبار در جریان اعتراضات اخیر، دولت خدمات اینترنت پرسرعت را تعطیل کرد. پلتفرمهای رسانههای اجتماعی فیسبوک و واتساپ در دسترس نبودند.
بر اساس یادداشت محرمانه دولت بنگلادش که در برخی از رسانهها منتشر شده است، مقامات بنگلادش روز یکشنبه به ارائهدهندگان مخابراتی این کشور دستور دادند که 4G را خاموش و در واقع خدمات اینترنت را غیرفعال کنند.
دستورات دولت
این اعتراضات پس از لغو اکثر سهمیهها توسط دیوان عالی متوقف شد؛ اما دانشجویان هفته گذشته در اعتراضات پراکنده به خیابانها بازگشتند و خواستار عدالت برای خانوادههای کشتهشدگان شدند.
در بیانیهای آمده است که ژنرال واکر اوز زمان، رئیس ستاد ارتش روز شنبه به افسران خود دستور داد تا امنیت جان مردم، اموال و تأسیسات مهم دولتی را تحت هر شرایطی تضمین کنند.
او گفت: «ارتش بنگلادش نماد اعتماد مردم است. ارتش همیشه برای منافع مردم و برای هر نیازی از کشور وجود دارد و همیشه خواهد بود.»
شیخ حسینه واجد از سال ۲۰۰۹ تاکنون نخستوزیر بنگلادش است. او عضو حزب عوامی لیگ بنگلادش و دختر شیخ مجیبالرحمان، بنیانگذار بنگلادش است و در چند دوره مختلف بهعنوان نخستوزیر فعالیت کرده و نقش کلیدی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور داشته است.
در سالهای اخیر، بنگلادش با چالشهای مختلفی از جمله فساد، نقض حقوق بشر و اعتراضات سیاسی مواجه شده است. این شرایط باعث شده گزارشهای مختلفی درباره وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور و رهبران آن منتشر شود.
در برخی از رسانهها و شبکههای اجتماعی، اخباری منتشر شده مبنی بر اینکه شیخ حسینه واجد به دلیل فشارهای سیاسی و اقتصادی، قصد فرار از کشور را دارد. این شایعات به دلیل افزایش نارضایتی عمومی و اعتراضات مردمی علیه دولت او به وجود آمدهاند.
بنگلادش در دهههای اخیر پیشرفتهای قابلتوجهی در زمینههای اقتصادی و اجتماعی داشته است. نرخ رشد اقتصادی کشور افزایش یافته و برنامههای توسعهای متعددی به اجرا درآمده است.
از طرفی در بنگلادش همچنان چالشهای سیاسی و اعتراضات مردمی وجود دارد؛ اما دولت حسینه واجد ادعا میکند که تلاش کرده است با این مسائل مقابله و ثبات را حفظ کند.
اگرچه ماجرای فرار نخستوزیر بنگلادش بیشتر با شایعات و جنگ روانی در بستر نارضایتیها و چالشهای سیاسی کشور مرتبط است؛ اما این موضوع تبدیل به تیتر رسانهها شده است.
اتهامات دولت واجد
دولت حسینه واجد با اتهامات جدی فساد مواجه بوده است. گزارشهایی مبنی بر سوءاستفاده از منابع دولتی، تبانی در قراردادهای عمومی و رشوهخواری منتشر شده که اعتبار دولت را زیر سوال برده است. نبود شفافیت و عدم پاسخگویی دولت به اتهامات فساد، نگرانیهای جدی در میان مردم و ناظران بینالمللی ایجاد کرده و باعث شده که اعتماد عمومی به دولت کاهش یابد. از طرفی انتخابات در دوران حکومت حسینه واجد با اتهامات تقلب و دستکاری همراه بوده است. مخالفان سیاسی و ناظران بینالمللی بارها اعلام کردهاند که دولت از روشهای ناعادلانه و غیردموکراتیک برای حفظ قدرت استفاده میکند. سرکوب مخالفان و زندانی کردن رهبران اپوزیسیون به بهانههای مختلف، از جمله اقداماتی است که دولت حسینه برای تثبیت قدرت خود انجام داده است.
با وجود پیشرفتهای اقتصادی در برخی زمینهها، دولت حسینه نتوانسته است بهطور کامل به مشکلات اقتصادی بنگلادش پاسخ دهد. فساد گسترده و سوءمدیریت منابع اقتصادی باعث شده که بخشی از جمعیت کشور همچنان در فقر مطلق زندگی کنند. علاوه بر این، نرخ بیکاری و نابرابری اقتصادی نیز از دیگر مشکلات اقتصادی است که دولت نتوانسته بهطور مؤثر به آنها پاسخ دهد. حکومت حسینه در مواجهه با بحرانهای انسانی از جمله مسأله مهاجران روهینگیا، با انتقاداتی مواجه شده است. عدم توانایی در ارائه راهکارهای پایدار برای حل این بحرانها و فراهم نکردن شرایط مناسب برای مهاجران، انتقادات بسیاری را به دنبال داشته است. این مسأله نشاندهنده ناکارآمدی دولت در مدیریت بحرانهای انسانی و بینالمللی است.