یک کارشناس آلودگی هوا می‌گوید: «آلودگی شهری رایج در فصل تابستان، ناشی از آلاینده «اُزون» است و از آن به‌عنوان آلودگی ثانویه یاد می‌شود و از واکنش شیمیایی میان آلاینده‌های اولیه در جو، مانند اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار به‌وجود می‌آید. دو عامل «گرمای هوا» و «تابش نور خورشید و اشعه یو وی» نقش به‌سزایی در تسریع و افزایش آلایندگی دارند. »

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا، در توضیح این مسئله می‌گوید: «آلودگی شهری رایج در فصل تابستان، ناشی از آلاینده «اُزون» است و از آن به‌عنوان آلودگی ثانویه یاد می‌شود؛ یعنی به طور مستقیم از هیچ منبعی منتشر نمی‌شود و صرفاً از واکنش شیمیایی میان آلاینده‌های اولیه در جو، مانند اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار، به وجود می‌آید. دو عامل «گرمای هوا» و «تابش نور خورشید» در این واکنش شیمیایی، حکم انرژی اولیه را ایفا می‌کنند و نقش بسزایی در تسریع و افزایش آلایندگی دارند. در واقع برای همین است که ما در تابستان بیشتر شاهد وجود آلاینده ازون هستیم و در زمستان به صورت جدی خبری از آلاینده ازون نیست. »

طبق گفته این کارشناس، در تابستان جاری روزهای آلوده‌ای را پشت سر گذاشتیم که شاخص کیفیت هوا به لحاظ آلایندگی ازون در این ایام بالای ۱۵۰ بوده و حتی در برخی نقاط تهران، شاخص آلایندگی به بالای ۲۰۰ هم رسیده؛ که این نشان می‌دهد شدت این آلودگی نسبت به سال‌های گذشته تاحدودی افزایش داشته است. 

او اضافه می‌کند: «افزایش دمای هوا، نسبت به دمای متوسط در سال‌های اخیر، مهم‌ترین دلیل این اتفاق است که موجب تشدید زنجیره واکنش‌ها و در نتیجه افزایش غلظت آلاینده ازون می‌شود.» 

طبق داده‌های مرکز کنترل کیفیت هوا، شاخص کل آلودگی هوای تهران در پایان هفته نخست این ماه (۸ مرداد) به ۱۷۱ رسید؛ که این وضعیت ماحصل افزایش گاز ازون در هوا بود. شایان ذکر است که این رقم بیشترین میزان شاخص روزانه ثبت‌شده برای تهران از زمان اندازه‌گیری و ثبت این داده است. این در صورتی است که در طول تابستان سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، این شاخص معادل ۱۶۵ واحد بود. 

هم‌چنین طبق اعلام سامانه کنترل کیفیت هوای تهران، میزان شاخص آلاینده ازون، در اوایل ماه جاری (۶ مرداد)، برای ساعاتی به بالای ۲۰۰ رسید؛ که این نشانگر یک یعنی وضعیت بحرانی است. کما اینکه این روند در بامداد یکشنبه هفتم تیر ماه نیز تکرار شد. 

طبق جدول فوق، تهران از ابتدای تابستان جاری تا کنون تنها ۵ روز پاک را پشت سر گذاشته و این در حالی است که تابستان سال گذشته، ساکنان پایتخت ۱۱ روز با هوای پاک و سالم را تجربه کرده‌اند. این تفاوت معنادار، بر افزایش سطح آلودگی هوا در فصل تابستان، نسبت به سال گذشته، تأکید می‌کند. 

وجود گاز ازون در ترازهای فوقانی جو مفید است، زیرا از تابش اشعه فرابنفش جلوگیری می‌کند و حتی سطح آن را کاهش می‌دهد. اما در سطح زمین ازون یک آلاینده است و صدمات ناشی از این آلایندگی، بیشتر متوجه سلامتِ انسان است که به تدریج منجر به انواع بیماری‌های موقت و بلندمدت می‌شود. 

اشجعی در این خصوص اشاره می‌کند: «تحقیقات مختلف در این زمینه نشان می‌دهد سرطان ریه، آسم، برونشیت و بیماری‌های قلبی عروقی جزو اثرات بلندمدت آلودگی هوا هستند و این موضوع بسیار حائز اهمیت است. از اثرات کوتاه‌مدت گازهای آلاینده هم می‌توان به مشکلات پوستی، تنفسی یا سایر حساسیت‌ها اشاره کرد. مواقعی که غلظت گازهای آلاینده‌ای، چون ازون در فصل تابستان به اوج خود برسد، اگر به خیابان بروید و قدم بزنید، شاهد تغییرات واضحی در وضعیت سلامتی خود خواهید بود؛ علائمی مانند سوزش گلو، احساس خفگی و موارد مشابه از اثرات موقت این آلاینده هستند. 

به منظور کاهش اثرات زیان‌بار گازهای آلاینده، به‌ویژه ازون، توصیه می‌شود در ساعات اوج ترافیک یا اواسط روز که دمای هوا بالاست، از تردد غیرضروری پرهیز کرده و سایر فعالیت‌های روزمره را به ساعات دیگری از روز موکول کنیم. 

همانطور که حسین شهیدزاده، از مدیران عامل اسبق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، بیان می‌کند: «برای در امان ماندن از آلودگی تابستانی بهتر است از ساعت ۱۰ صبح تا حدود چهار بعدازظهر که تابش اشعه خورشید شدید است، در خانه یا فضای بسته بمانیم. هم‌چنین از ورزش و فعالیت‌های پرتحرک اجتناب کنیم تا تنفس عمیقی نداشته باشیم و مشکلی برای دستگاه تنفسی‌مان ایجاد نشود.» 

او ادامه می‌دهد: «هم‌چنین گام دیگری که در کاهش آلودگی تابستانی می‌تواند مؤثر واقع شود، به حداقل رساندن تولید اکسیدهای نیتروژن یا ناکس (NOx) است که در تولید آلاینده ازون نقش دارند. برای دستیابی به این مهم، می‌بایست خودروی کمتری در سطح شهر تردد کند و این مسئله زمانی محقق می‌شود که حمل و نقل عمومی بهتری داشته باشیم. متأسفانه به علت نامساعد بودن شرایط حمل و نقل شهری، به‌لحاظ کمبود یا فرسودگی وسایل نقلیه عمومی و سیستم تهویه نامناسب، مردم بیشتر تمایل دارند از خودروهای شخصی استفاده کنند. تکثر وسایل نقلیه شخصی در سطح شهر، سهم عظیمی در آلودگی هوای تهران خصوصاً در تابستان دارد. 

به گفته وی، آلودگی هوا یک مسئله قابل حل است و نیاز به اقدامات عجیب و غریبی هم ندارد. هر وقت ما توانستیم سیستم حمل و نقل عمومی را ارتقا ببخشیم، می‌توانیم راجع به دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا هم بیشتر صحبت کنیم.» 

او همچنین تصریح می‌کند: «مسلماً در کلانشهری، چون تهران که تردد زیادی وجود دارد، ناکس بیشتری هم تولید می‌شود و همین موضوع، هوای شهر را در معرض آلودگی مضاعفی قرار می‌دهد.»