سلسله نشست‌های پژوهشی نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان، با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب ادبیات برگزار شد.

این نشست با حضور حمیدرضا نویدی ‌مهر؛ مدیر گروه ادبیات فارسی دانشگاه امام رضا(ع)، نعمت‌الله فیروزی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا و سیداحمد میرزاده؛ مدرس و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان روز یکشنبه 14مرداد 1403 در محل دانشگاه امام رضا(ع) تشکیل شد.

این سلسله جلسات با محوریت فرهنگ معنوی- رضوی و با هدف رسیدن به یک مرجعیت علمی در حوزه مطالعات دینی کودک و نوجوان در سه نشست جداگانه به اجرا درآمد.

سومین جلسه این نشست در مشهد و دو جلسه دیگر در شیراز و دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

فرهنگ رضوی در ادبیات کودک و نوجوان

مدیرگروه ادبیات فارسی دانشگاه امام رضا (ع) در ابتدای این نشست گفت: دو نشست از این جشنواره در دانشگاه‌های شیراز و قم برگزار شده است و سومین نشست نیز امروز، با محوریت «فرهنگ رضوی در ادبیات کودک و نوجوان» تدارک دیده شد.

حمیدرضا نویدی مهر، تصریح کرد: نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان یک رویداد خجسته است که امسال با محوریت تولیدات ادبیات کودک و نوجوان برگزار شده و مراسم اختتامیه آن نیز چهارشنبه 17 مردادماه در تالار وحدت تهران برگزار خواهد شد.

وی در ادامه از حادثه رویداد تلخ و قتل‌عام کودکان فلسطینی به دست رژیم غاصب صهیونیستی یادکرد و گفت: ما این رفتار ظالمانه را محکوم می‌کنیم و آرزو داریم این جنگ که قربانیان صف مقدم آن کودکان هستند، به‌زودی خاتمه یابد.

نویدی مهر با اشاره به این که امام رضا (ع) بیش از هزار سال است که مهمان و میزبان مردم ایران است، گفت: ایران این خزانه فرهنگی و ملی را در خود حفظ کرده و میراث فکری و معنوی که امام رضا (ع) برای ما ایرانیان و شیعیان جهان به یادگار گذاشته‌اند، گنجینه سرشار و فناناپذیری است، اما این سؤال مطرح است که هنرمندان و نویسندگان ما چه میزان از این میراث فکری ارزشمند بهره برده‌اند و به تولید آثار هنری پرداخته‌اند. مدیرگروه ادبیات فارسی دانشگاه امام رضا (ع) تصریح کرد: ما موظف هستیم برای گسترش فرهنگ رضوی از طریق ادبیات برنامه داشته باشیم، یکی از این برنامه‌ها، برگزاری این‌گونه نشست‌هاست که می‌تواند زمینه‌ساز تولید اثر رضوی باشد.

به گفته وی، وجود امام رضا (ع) در کشور ایران و سرزمین خراسان یک رویداد تاریخی صرف نبوده که تنها با یک روایت تاریخی نشان داده شود، بلکه یک رخداد تأثیرگذار در حوزه‌های مختلف است که بسترهای بسیار خوبی برای تولیدات رضوی را فراهم آورده است.

نویدی مهر خاطرنشان کرد: متأسفانه ما در مؤلفه‌های مربوط به سیره رضوی در حوزه کودک و نوجوان، آثار خلاقانه و مخاطب‌پسند زیادی نداریم و حجم این آثار بسیار اندک است.

انقلاب اسلامی نقطه عطف ادبیات کودک و نوجوان

سیداحمد میرزاده در سومین نشست از سلسله جلسات جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان گفت: به دنبال مناظرات حضرت رضا(ع) با دانشمندان، نخستین حکومت‌های مسلمان در خراسان شکل گرفت. فرهنگ رضوی نام دیگر فرهنگ ایرانی- اسلامی است. این فرهنگ مقوله‌ای بسیار فراگیر بوده و لازم است نسبت به این دیدگاه نگاه وسیعی داشت.

میرزاده در ادامه بیان کرد: چند سالی است ادبیات کودک و نوجوان دچار غفلت‌هایی شده است. شاید پس از انقلاب اسلامی مهم‌ترین رخداد در این حوزه، همین جشنواره باشد. طبق تاریخچه موجود از ادبیات ایران می‌توان گفت در سال‌های پیش از انقلاب دستاوردهای این زمینه محدود بوده‌اند و با ظهور انقلاب اسلامی گسترش یافتند.

او افزود: در این سال‌ها جشنواره‌های مختلفی در مورد ادبیات کودک برگزار شده است. جشنواره کانون فکری کودکان و نوجوانان توسط متولیان ادبی برگزار شد و به حدی بود که حتی با تعطیلی‌های دهه 90 همچنان در سطح جشنواره شعر فجر و جلال آل‌احمد به شمار می‌رود.

این مدرس ادبیات اظهار کرد: در این جشنواره، دو کتاب سال جمهوری اسلامی معرفی شد که یکی از آن‌ها کتاب سال بزرگسالان و دیگری کتاب سال کودکان و نوجوانان به شمار می‌روند.

ورود امام رضا(ع) موجب تحول فرهنگ ما شد

احمد میرزاده اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های کشور ما، ورود امام رضا(ع) است؛ به تعبیری همه اتفاق‌های مهمی که به لحاظ فرهنگی برای کشور ما رخ داد مربوط به آن دوره می‌شود. فردوسی با ادغام این نگاه توحیدی با مؤلفه‌های ملی، آثار فاخری ایجاد کرده است.

این پژوهشگر ضمن اشاره به ضرورت نگاه خلاقانه در تولیدات فرهنگی گفت: بسیاری از تولیدات رضوی فاقد خلاقیت است و نبود فضای نقد در حوزه ادبیات دینی کودک یکی از دلایل جای خالی آثار ارزشمند در این حوزه به شمار می‌رود.

 فضای تکراری و غم‌انگیز در ادبیات کودک آسیب‌زاست!

میرزاده همچنین با نقد تولیدات ادبی بیان کرد: با نگاه آسیب‌شناسانه به شعر رضوی درمی‌یابیم فضای حزن و مضامین تکراری بر این حوزه غلبه کرده و محتوای بیشتر سروده‌ها بر حرم متمرکز است؛ در حالی که درباره فضائل حضرت می‌توان آثار خوبی ارائه داد. یکی دیگر از آسیب‌های این حوزه مشروحات اشتباهی است که سندیت تاریخی ندارند.

در نهایت نعمت فیروزی، عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: میزان ارادت پیروان ادیان به امام(ع) یکی از ایده‌هایی است که می‌توان مورد بحث قرار داد.

وی افزود: ابعاد ناگفته بی‌شمار زندگی امام رضا(ع) از دیگر موضوعاتی است که درباره آن می‌توان داستان‌سرایی کرد و نباید از شخصیت‌های قهرمان غافل شد.

او با اشاره به الگوهای مناسب داستان‌سرایی در حوزه کودک و نوجوان مثل مهارت شنوایی و تنبیه و تشویق در قالب فرهنگ رضوی، مراسم را به پایان رساند.

خبرنگار: زهرا جوانشیر