مهسا مژدهی: ترور اسماعیل هنیه در تهران، به معنای آن است که حماس باید به سرعت جایگزینی برای او در نقش رئیس‌دفتر این جنبش پیدا کند. اسماعیل هنیه هفته گذشته درحالی که برای شرکت در مراسم مسعود پزشکیان به تهران سفر کرده بود، به شهادت رسید. همزمان کشته شدن ضیف؛ یکی دیگر از چهره‌های مهم حماس تایید شد. اسماعیل هنیه به‌عنوان چهره‌ای شناخته می‌شد که روابط حماس را با جهان بیرونی هماهنگ می‌کرد. در شرایطی که وضعیت در غزه به شدت بحرانی بوده و جنگ ادامه دارد، حماس برای اینکه بتواند به نتیجه دلخواه خود در جنگ غزه برسد، جنگ را متوقف کرده یا دستکم به آتش‌بس دست پیدا کند، نیازمند چهره‌ای مانند هنیه است.
شناخته شده‌ترین فردی که به‌عنوان جانشین هنیه در ابتدا مطرح شد، خالد مشعل بود. مردی که سن بیشتری از هنیه دارد، یکبار هدف ترور با سم قرار گرفته و حالا در قطر قدرت نسبتا زیادی دارد. اما چهره‌های دیگری هم در کنار مشعل وجود دارند که شانس آنها برای رهبری حماس کم نیست.
خلیل الحیه
خلیل الحیه معاون دفتر سیاسی حماس و شخص هنیه در نوار غزه بوده است. او در روزهای اخیر هم یک‌تنه اطلاع‌رسانی در مورد اتفاق‌های رخ داده را برعهده گرفت. برخی از رسانه‌های غربی مدعی هستند که خلیل الحیه که به خوبی با رهبر این گروه در منطقه یحیی سنوار آشنایی دارد.
در سال ۲۰۰۶ حیه ریاست بلوک پارلمانی حماس را بر عهده داشت که به تازگی در انتخابات پیروز شده بود. خلیل الحیه چندین عضو خانواده خود را در عملیات نظامی اسرائیل از دست داده است. اما مشکلی که الحیه ممکن است برای شاخه سیاسی حماس ایجاد کند، نزدیکی او به سنوار است. برخی از تحلیل‌گران می‌گویند او مانند هنیه بر مسائل سیاسی تمرکز نداشته و به موضوعات نظامی بیش از آنچه که از رئیس‌دفتر جنبشی مانند حماس انتظار می‌رود تمرکز دارد.
موسی ابومرزوق
موسی ابومزروق ۷۲ ساله بوده و تقریبا ۱۰ سال از هنیه بزرگ‌تر است. او یکی از اعضای ارشد دفتر سیاسی حماس به حساب می‌آید و مشهور است که در رویکرد عملگرایانه خود در مذاکرات شباهت‌های زیادی با اسماعیل هنیه دارد. بد نیست بدانید که مرزوق به نفع «آتش‌بس بلندمدت» با اسرائیل صحبت کرده و از پذیرش مرزهای فلسطینی که پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ ترسیم شده بود، حمایت می‌کند. البته همه اینها باعث شده تا به او در داخل گروه حماس با شک نگاه شود.
مزروق در دهه ۱۹۹۰ او در ایالات متحده زندگی می‌کرد و در آنجا به اتهام جمع‌آوری کمک‌های مالی دستگیر شد. او سپس در تبعید از جمله در اردن، مصر و قطر زندگی کرد. از او پیشتر به عنوان جانشین احتمالی رهبران حماس یاد شده بود، اما مواضعش باعث شده تا موفقیت چندانی در این زمینه نداشته باشد.
طاهر جبارین
زاهر جبارین را خزانه‌دار باسابقه حماس و از نزدیکان هنیه می‌دانند. برخی تحلیل‌گران کار را تا آنجا پیش برده‌اند که بگویند او دست راست اسماعیل هنیه در حماس بوده است. جبارین پس از بازداشت در زندان‌های اسرائیل، در سال ۲۰۱۱ به عنوان بخشی از تبادل نظر برای آزادی گیلاد شالیت، سرباز اسرائیلی که به مدت پنج سال اسیر گرفته شده بود، آزاد شد.
جبارین روابط قوی با ترکیه، جایی که زمانی در آن زندگی می کرد، دارد. او البته جزو مقامات حماس است که روابط دوستانه‌ای با تهران دارد.
خالد مشعل
خالد مشعل از شناخته شده‌ترین چهره‌های حماس است. او سلف هنیه بود که از سال ۱۹۶۷ در اردن، قطر، سوریه و کشورهای دیگر در تبعید زندگی می‌کرد. او پس از کشته شدن بنیانگذار حماس، احمد یاسین شناخته شده‌ترین رهبر حماس شد. مشعل در سال ۱۹۹۷ از یک ترور با مسمومیت در امان توسط ماموران موساد، سرویس اطلاعاتی اسرائیل جان سالم به در برد.
زمانی که در سوریه زندگی می‌کرد، انتقادات فراوانی را علیه بشار اسد مطرح کرد. خالد مشعل که سن و سال بیشتری در مقایسه با هنیه دارد، به قطر نزدیک است. برخی از کارشناسان جهان عرب معتقدند خالد مشعل و الحیه در مقایسه با بقیه چهره‌ها پتانسیل بالاتری برای جانشینی اسماعیل هنیه دارند.
مشعل که تا سال ۲۰۱۷ رهبری این گروه را بر عهده داشت، تجربه سیاسی و دیپلماتیک دارد، اما روابط او با جبهه مقاومت در سال‌های پس از ۲۰۱۱ چندان مطلوب نبوده است. ما مشعل روابط خوبی با ترکیه و قطر دارد و البته با جنبش فتح هم روابطش را حسنه نگه داشته است.
واقعیت این است که هر کدام از مردان ذکر شده در بالا، می‌توانند به طور موقت جایگزین اسماعیل هنیه باشند. اما انتخابات در دفتر سیاسی حماس که باید در آینده نزدیک برگزار شود، سرنوشت نهایی این پست دارای اهمیت را مشخص می‌کند. با همه اینها فردی که در بحبوحه جنگ بخواهد جای هنیه را بگیرد، باید بتواند از همان میزان از محبوبیت برخوردار بوده و روابطش را با همه طرف‌ها به شکل معقولی پیش ببرد. از طرف دیگر یحیی سنوار یکی از تصمیم‌گیران در انتخاب رئیس دفتر سیاسی حماس است. او به الحیه نزدیک‌تر بوده و طبق آخرین گزارش‌ها علاقه‌ای به این که خالد مشعل جایگزین هنیه شود و یک بار دیگر چهره سیاسی حماس باشد، راضی نیست. مخالفت او با مشعل که از همان روزهای ابتدایی مهم‌ترین گزینه جانشینی هنیه بود، به مواضع این مرد در قبال کشورهای محور مقاومت و نزدیکی ویژه‌اش به قطر بازمی‌گردد.
۳۱۱۳۱۲