جوان آنلاین: پیوند میان زن و شوهر، مجموعه‌ای از حقوق و تکالیف مشترک را برای آنان تعیین می‌کند. این تکالیف و وظایف مشترک، ریشه در قانون، شرع، عرف و اخلاق اجتماعی دارند. به عنوان نمونه، مهریه و نفقه‌ای که مرد، به همسر خود می‌پردازد و در مقابل نیز زنان به لحاظ قانونی باید از شوهر خود، تمکین عام و خاص داشته باشند. گذشته از این‌ها زن و شوهر پس از اینکه صاحب فرزند شدند، باید در خصوص حضانت و تربیت فرزندان کوشش و حقوق مادی و معنوی فرزندان را نیز تأمین کنند.
با وجود این گاهی مرد، زودتر از همسر خود فوت می‌کند و فوت‌کردن مرد، زن را به لحاظ مادی و معنوی دچار شرایط به نسبت دشواری می‌کند، به خصوص در موقعیتی که متکفل معیشت خانواده، صرفاً شوهر بوده باشد، بنابراین این سؤال ممکن است مطرح شود که تکالیف زن بعد از مرگ شوهر چیست و قانون برای خانم‌هایی که شوهر آنان فوت کرده، چه تکالیف و وظایفی را در نظر گرفته است؟
وظایف زن بعد از فوت همسر
فوت شوهر، زن را به لحاظ حقوقی در شرایط خاصی قرار می‌دهد که بر اساس آن، زنان باید برخی وظایفی را که در قانون برای آن‌ها مقرر شده است، انجام دهند. گاهی این سؤال مطرح می‌شود که وظایف زن بعد از فوت و مرگ شوهر، شامل چه مواردی است؟ به عبارت دیگر، در قانون برای خانم‌هایی که همسرشان فوت کرده، چه تکالیفی مقرر شده است؟ برای پاسخ‌دادن به این سؤال، باید شرایط متمایز هر فرد را نیز لحاظ کرد. به عنوان نمونه، زن شوهردار با داشتن فرزند، وظایف و تکالیف بیشتری در خصوص زندگی مشترک خود دارد و به عبارت دیگر، ممکن است متکفل امور معیشتی یا پرداخت نفقه به فرزندان خود باشد و موظف به حضانت از کودکان شود.
همچنین تمامی خانم‌هایی که همسر خود را از دست می‌دهند، به لحاظ قانونی مکلفند پس از فوت شوهر، عده نگه دارند و پس از آن، در صورت تمایل با مرد دیگری ازدواج کنند، اما در هر صورت، در طول مدت عده وفات شوهر، زنان حق نفقه خواهند داشت.
به علاوه اینکه ممکن است شوهر فوت‌شده، اموالی را از خود به جای گذاشته باشد. در این حالت، اصولاً زن می‌تواند پس از عمل‌کردن به وصیت شوهر، از اموال شوهر خود، حقوق مالی خود از قبیل نفقه معوقه، اجرت المثل ایام زندگی مشترک و مهریه خود را مطالبه کند و سپس مابقی آن را به صورت سهم الارث، میان سایر ورثه تقسیم کنند.
نگه‌داشتن عده
یکی از مهم‌ترین تکالیف پیش‌بینی‌شده در قانون مدنی، برای زنانی که از همسر خود به واسطه طلاق یا فوت جدا شده‌اند، نگه‌داشتن عده است. بر این اساس، زنان، موظف هستند در صورت فوت‌کردن همسر خود، به مدت ذکرشده در قانون، عده وفات شوهر نگه دارند.
فلسفه پیش‌بینی تکلیف زن جهت نگه‌داشتن عده وفات بعد از فوت همسر، آن است که حرمت شوهر فوت‌شده حفظ شود، به همین خاطر تمامی خانم‌های بیوه که همسر آن‌ها فوت کرده است، موظف هستند به مدت چهارماه‌و ۱۰ روز، عده وفات شوهر را نگه دارند و پس از سپری‌شدن عده فوت همسر، در صورت تمایل با مرد دیگری ازدواج کنند، البته نکته مهمی که در خصوص تکلیف زن به جهت نگه‌داشتن عده فوت شوهر وجود دارد، آن است که اصولاً تمامی خانم‌ها، صرف‌نظر از اینکه با همسر خود رابطه زناشویی برقرار کرده باشند یا خیر، مکلف به نگه داشتن عده وفات هستند، یعنی برخلاف عده طلاق که فلسفه آن، جلوگیری از اختلاط نسل است، در عده وفات شوهر، زن برای حفظ حرمت شوهر فوت‌شده باید عده نگه دارد، بنابراین حتی خانم‌هایی که به دوران یائسگی رسیده‌اند نیز در صورتی که شوهرشان فوت کند، باید عده وفات نگه دارند. همچنین در مورد تکلیف زنان باردار جهت نگه‌داشتن عده وفات شوهر، باید یادآوری کرد که عده وفات زن باردار تا پایان بارداری است، مگر اینکه زودتر از چهارماه‌و ۱۰ روز وضع حمل کنند که در این صورت، عده وفات زن باردار، همان چهارماه‌و ۱۰ روز خواهد بود.
ذکر این نکته ضروری است که در مقابل وظیفه زن در رابطه با عده پس از مرگ شوهر، این حق نیز برای زن پیش‌بینی شده است که از نفقه دوران عده وفات، برخوردار شود. به این صورت که بر اساس قانون مدنی، پرداخت مخارج زندگی زوجه در طول عده وفات، در صورت عدم‌امکان پرداخت از سوی اموال مرد متوفی، به عهده خویشاوندان همچون پدر وی خواهد بود.