با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و صدور حکم تنفیذ و تحلیف مسعود پزشکیان، همه منتظر معرفی اعضای کابینه دولت چهاردهم هستند. در این بین برای دانشگاهیان و دانشجویان گزینه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بسیار مهم است تا معلوم شود در چهار سال آینده چه کسی و با چه رویکرد و برنامه‌هایی سکان مهمترین نهاد علم در کشور را بر عهده خواهد گرفت.

رضا صفری شالی؛ دانشیار دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان نکاتی درباره اولویت‌های اصلی وزیر جدید علوم، تحقیقات و فناوری پرداخت و گفت: با توجه به وظیفه، رسالت و مأموریتی که برای وزارت علوم وجود دارد، این وزراتخانه باید در سه عرصه اساسی فعالیت داشته باشد که اولین عرصه، آموزش و پرورش است. بنده تأکید دارم که نباید در کنار تعلیم از مقوله تربیت غافل شد. به هر حال نسل نوجوانی که از مدرسه وارد دانشگاه شده است در فرآیند جامعه‌پذیری، نیاز به فعالیت‌های فرهنگی، مشاوره‌ای و تربیتی در کنار فعالیت‌های آموزشی دارد پس اولین اولویت وزارت علوم در حوزه آموزش و پرورش است لذا این مسئله در سطوح عالی باید مورد توجه قرار گیرد. از این رو انتظار می‌رود وزارت علوم، زمینه و بستر آموزش را برای اعضای هیئت علمی و دانشجویان فراهم سازد چراکه سرمایه انسانی به عنوان یکی از رکن‌های رکین توسعه و پیشرفت کشور است.

لزوم توجه به سرمایه انسانی

وی افزود: این سرمایه انسانی از طریق آموزش و پرورش بارور می‌شود از این رو یکی از اولویت‌های جدی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، فراهم کردن بسترهای متنوع برای فعالیت‌های آموزشی و تربیتی و امکانات جدید و فناوری‌های روز است که می‌تواند به توسعه آموزش، چه به صورت مجازی و چه حضوری کمک کند. اما اولویت دوم وزارت علوم، فعالیت در حوزه پژوهش است. به هر حال وزارت علوم از جمله وزارتخانه‌هایی است که باید پژوهش‌های آن جنبه بنیادی و تولید علم داشته باشد. این انتظار از خیلی از وزارتخانه‌های دیگر نمی‌رود که به تولید علم بپردازند یا پژوهش بنیادی انجام دهند بلکه فعالیت‌های آنها کاربردی یا خاص وظایف خودشان است اما پژوهش‌های بنیادی که در راستای تولید علم و ایده صورت می‌گیرد وظیفه وزارت علوم است. از این رو اولویت پژوهشی باید مورد توجه جدی وزارت علوم باشد چراکه پژوهش، رابطه جدی با آموزش دارد و به عبارتی دیگر همبستگی بسیار بالایی بین آموزش و پژوهش وجود دارد.

صفری‌شالی بیان کرد: اگر اعضای هیئت علمی، فعالیت‌های پژوهشی انجام دهند می‌توانند از یافته‌های خودشان در کلاس‌ها برای دانشجویان در قالب مثال و مصداق و یافته علمی استفاده کرده و به نشر آن در جراید و فصلنامه‌های علمی و پژوهشی، چه در داخل و چه در خارج از کشور اقدام کنند لذا فراهم‌سازی بسترهای پژوهشی، اولویتی بسیار مهم است که از وزارت علوم انتظار می‌رود آن را در دستور کار خود قرار دهد.

اهمیت توجه به معیشت اساتید

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تصریح کرد: اولویت سومی که از وزارت علوم انتظار می‌رود مورد توجه جدی قرار گیرد توسعه فناوری است. به هر حال خروجی آموزش و پژوهش باید در قالب فناوری صورت گیرد. برخی از رشته‌ها ممکن است فناوری عینی نداشته باشند اما می‌توانند در ارتباط با جامعه یا صنعت ایفای نقش کنند. حتی بسیاری از رشته‌های علوم انسانی می‌توانند چنین نقشی داشته باشند. از سوی دیگر توجه به فناوری، پارامتر بسیار مهمی است که می‌تواند جایگاه علمی ایران در سطح جهانی را بسیار بالاتر ببرد.

وی  در ادامه به بیان نکاتی درباره توقعات دانشگاهیان از وزارت علوم پرداخت و گفت: توقعاتی که از وزارت علوم می‌رود را می‌توان در چند سرفصل دسته‌بندی کرد؛ اولین توقع تسهیل ارتباط دانشگاه‌ها در داخل و خارج از کشور است. دانشگاه‌ها باید در زمینه‌های مختلف از جمله تبادلات علمی و نشست‌های مشترک بتوانند ارتباطات لازم را برقرار کرده و مخصوصا اعضای هیئت علمی امکان ارتباط با دانشگاه‌های خارج از کشور را داشته باشند. وقتی چنین ارتباطاتی مخصوصا در قالب‌ فعالیت‌های علمی و پژوهشی مشترک صورت می‌گیرد می‌تواند به انتقال دانش و ارتقای سطح علمی دانشگاه‌های کشور کمک کند. 

صفری شالی بیان کرد: مورد دیگر تسریع در انجام امور اداری است که در قالب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها و پرونده‌های مربوط به دانشگاه باید پیگیری شود. انجام این امور اداری باید به لحاظ زمانی کوتاه‌تر شوند چون بعضاً مشاهده می‌کنیم که برخی از تصمیماتی که در سطح دانشگاه گرفته شده و به وزارت علوم ارسال می‌شوند ماه‌ها طول می‌کشد که به آنها پاسخ داده شود. این مسئله مهمی است که باید تا حد ممکن و با توجه به امکانات دنیای دیجیتال امروز و با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید حل شود. توقع دیگری که از وزارت علوم وجود دارد توقعات مربوط به معیشت و رفاه اعضای هیئت علمی است. شاید یک عضو هیئت علمی رسمی، ده تا پانزده ساعت در دانشگاه به امر آموزش بپردازد اما از هشت صبح تا دوازده شب با توجه به شرایط موجود که دانشجویان به اشکال مختلف از جمله در قالب ایمیل و شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها با اعضای هیئت علمی ارتباط برقرار کنند، مشغول فعالیت باشد. 

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی گفت: این یک واقعیت است که اکثر اعضای هیئت علمی در طول روز حداقل به ده تلفن یا ایمیل و پیامک و ... پاسخ می‌دهند بنابراین درگیری فعالیت اعضای هیئت علمی کمتر از سایر کارکنان نیست و بعضاً بیشتر از آنهاست بلکه حتی در بسیاری از مواقع در ایام تعطیلات باید به امور مربوط به دانشجویان یا سایر امور بپردازند. از سوی دیگر هر عضو هیئت علمی باید در طول سال تولیدات علمی داشته باشد که بتواند ارتقا بگیرد ولی مهمترین رسالت وی این است که در زمینه تولید علم ایفای نقش کند و تحقق این امر مستلزم توجه خاص به امور معیشتی اعضای هیئت علمی است چون اگر دغدغه معیشتی آنها کمتر باشد امکان پرداختن آنها به فعالیت‌های علمی و بنیادی بیشتر خواهد بود.

لزوم توجه وزارت علوم به مقوله عدالت

صفری شالی تأکید کرد: تورم سالانه معمولاً دو برابر افزایش حقوق اعضای هیئت علمی است و این موضوع سال به سال باعث خواهد شد که سطح رفاه و توانمندی اعضای هیئت علمی در پاسخگویی به معیشت خود و خانواده کاهش پیدا کند و هرچقدر که میزان توانمندی اعضای هیئت علمی در پرداختن به امور رفاهی کاهش پیدا کند ممکن است که دغدغه فعالیت در حوزه‌های دیگر به وجود بیاید و این در نهایت لطمه‌ای به حوزه علمی و دانشگاهی خواهد بود بنابراین وزارت علوم باید مسئله معیشت اعضای هیئت علمی را به صورت جدی مورد توجه قرار دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه گفت: به نظرم وزیر جدید علوم باید بتواند به اولویت‌های اصلی دانشگاه‌ها از جمله آموزش و پرورش و فناوری به صورت خاص‌تر پرداخته و نقاط ضعف و قوت را احصا کرده و نقاط قوت را تقویت کرده و نقاط ضعف را برطرف کند. وزارت علوم باید به عنوان یک مرجع، تجارب موفق دانشگاه‌ها را در اختیار سایر دانشگاه‌ها قرار دهد. معتقدم فعالیت در حوزه پژوهش یکی از عرصه‌های بسیار مهمی است که می‌تواند به توسعه آموزش نیز کمک کند. انتظار دیگر از وزیر علوم، شاخص‌سازی‌های دقیق‌تر در مورد رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و رتبه‌بندی اعضای هیئت علمی با توجه به ضرایب کمی و کیفی به صورت توأمان است. 

وی در ادامه گفت: لازم است پایش رشته‌های دانشگاهی صورت گیرد و رشته‌هایی که قابلیت بیشتری دارند به صورت خاص مورد توجه قرار گرفته و رشته‌هایی که کمتر مورد نیاز هستند حذف شده یا پذیرش دانشجو در آن رشته‌ها کمتر شود.

صفری شالی در پایان تاکید کرد: مسئله دیگر، عدالت است. عدالت در چند عرصه قابل توجه است از جمله اینکه برابری دسترسی به فرصت‌ها برای همه دانشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی فراهم شود چون گاهی مشاهده می‌کنیم برخی از دانشگاه‌ها شرایط بهتری در زمینه دسترسی به فرصت‌ها در اختیار دارند. نکته دیگر اینکه دانشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی که خروجی بهتری در شاخص‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری دارند باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند. توقع دیگر که از وزارت علوم در زمینه عدالت می‌رود این است که دانشگاه‌هایی که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند شناسایی شوند و از طریق تبعیض مثبت، توجه خاص به آن دانشگاه‌ها صورت گیرد تا نوعی برابرسازی در این عرصه نیز به وجود بیاید.