بوی چسب و کاغذ و مقوا، لابه‌لای حال‌وهوای معنوی این فضا به مشام می‌رسد. صفحات، ورق به ورق روی هم چیده می‌شوند و جلد طلاکوب آن‌ها را در آغاز می‌گیرد. در این فضا، شکل متفاوتی از خدمت برپاست، اینجا صحافان شهرمان، حرفه خود را در خدمت بارگاه منور رضوی قرار داده‌اند تا چراغ واحد صحافی روشن شود.
این مجموعه ۱3 سال قبل و به همت خیران در ورودی باب‌الکاظم واقع شده است و حالا مدیران حرم مطهر را از مراجعه به صحاف‌خانه‌های شهر بی‌نیاز کرده است.
خدمت با حرفه صحافی
بیش از یک سال است میثم نخعی مدیریت واحد صحافی حرم را عهده‌دار شده است. واحدی که به همت خادمان افتخاری حضرت فعالیت می‌کند. نخعی در خصوص فعالیت این مجموعه می‌گوید: «خدام صحافی در بخش مرمت و بازسازی کتب ادعیه و کتاب‌های حرم مطهر فعالیت می‌کنند.»
فعالیت خادمان این بخش سبب شده است تا صورت منظم کتب ادعیه داخل قفسه‌های صحن‌ها و رواق تمیز و رفع نقص شود.
نخعی ادامه می‌دهد: «همکاران ما در صحافی حرم، مرمت و بازسازی کتب فرسوده را که دچار پارگی و یا آسیب شده‌اند، انجام می‌دهند. این رفع نقص شامل جلد، مغزی و یا بلوک کتاب می‌شود.»
حضور در این فضا کمک می‌کند که با بسیاری از تجهیزات صحافی آشنا شویم. اینجا صحافان با دستگاه‌های بروز باعث می‌شوند قفسه‌های کتب در حرم مطهر صفا داده شوند.
صفر تا صد صحافی در حرم مطهر
خادمان بخش انوار حرم مطهر به صورت منظم وضعیت کتاب‌های قفسه‌های حرم مطهر را رصد می‌کنند و در مواجهه با کتب پاره یا کهنه آن‌ها را به واحد صحافی منتقل می‌کنند. میثم نخعی توضیح می‌دهد: «اکثر کتبی که به این بخش منتقل می‌شوند از سه نوع منتخب ادعیه‌ها، قرآن و مفاتیح‌الجنان هستند. در برخی موارد هم، کتب صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه و یا کتب دیگر تحویل صحافی می‌شود که نوسازی و مرمت آن را انجام می‌دهیم.»
او ادامه می‌دهد: «از بین کتبی که برای نوسازی تحویل صحافی می‌شود، ۶۰ درصد کتب منتخب ادعیه هستنی و ۴۰ درصد هم شامل سایر مواردی است که اشاره شد.»
نکته مهم فعالیت این واحد حوزه کتب حرم، توانمندسازی کامل حرم مطهر در بخش صحافی است. به گونه‌ای که بعد از انتقال کتاب‌ها به این بخش، مراحل ابتدا تا پایان کار صحافی آن توسط خادمان انجام می‌شود.
هرکشیک یک خدمت تخصصی
خادمانی که در صحافی حرم مطهر فعالیت دارند اکثرا از میان خبره‌ها و اساتید صحافی شهر مشهد هستند. کسانی که سال‌ها تجربه و هنر خود را در این بخش حرم مطهر به کار گرفته‌اند. نخعی در این خصوص می‌گوید: «افراد توانمند صحاف مشهدی که با ما همکاری می‌کنند هم در ابتدا به راه‌اندازی این مجموعه کمک کرده‌اند و هم در ادامه فوت و فن صحافی را به خادمانی که کمتر تجربه و تخصص داشتند، آموزش داده‌اند.»
در حال حاضر ۱۳۵ خادم افتخار در این مجموعه فعالیت دارند که به مانند سایر بخش‌های حرم در ۸ کشیک خدمتی تقسیم شده‌اند. از بین این افراد ۱۵ نفر سرکشیک و معاون کشیک هستند و ۸ نفر هم میزبان هستند. بقیه افراد هم در حوزه‌های تخصصی مشغول خدمت هستند.
نخعی در مورد شکل و ساعت کاری مجموعه می‌گوید: «صحافی حرم هر روزه از سالت ۶ صبح تا ۱۸ دایر است. قبلا شکل کاری این طور بود که تمام امور مربوط به صحافی مجموعه‌ای کتاب در یک کشیک انجام می‌شد. امام الان با نظرخواهی که از خادمان انجام شده است، هر کشیک خدمتی یکی از امور را عهده‌دار می‌شود. به عنوان مثال در یک کشیک آسترزنی و رفع معایب انجام می‌گیرد، در کشیک بعدی توجلددوزی داریم و .... از روزهای کاری هشت روزه، کشیک اول و چهارم جلدسازی می‌کنند و ادامه فرآیندبه عهده بقیه نفرات در سایر کشیک‌هاست.»
خدمت عاشقانه در نوخانه کتب
راه‌اندازی این مجموعه و در ادامه تسلط کامل اعضای مجموعه بر امور صحافی کتب حرم باعث شده تا روند سنتی گذشته اصلاح شود. مدیر صحافی حرم می‌گوید: «قبل از آغاز صحافی در حرم مطهر، کتب برای ترمیم و نوسازی به صورت پروژه‌ای به صحافی‌های سطح شهر سپرده می‌شد. روندی که گاه تا ۶ ماه زمان می‌برد و البته هزینه‌هایی را هم تحمیل می‌کرد. حُسن بزرگ راه‌اندازی این واحد این است که این زمان ۶ ماهه به ۲۴ ساعت کاهش پیدا کرده است و از طرفی هزینه‌ها هم فقط در حد تهیه مواد اولیه استفاده می‌شود.»
نخعی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر روزانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کتاب صحافی می‌کنیم که در ماه به حدود ۹ هزار جلد می‌رسد و این ماحصل خدمت ارزشمندی است که خادمان این بخش با عشق و ارادت ارائه می‌کنند.»
از دریافت کتاب کهنه تا تحویل کتاب نو شده
همه چیز با تحویل کتب از سوی واحد انوار به صحافی‌خانه آغاز می‌شود. ابتدا کنترل کتاب انجام می‌گیرد و میزان آسیب و نقص‌های آن بررسی می‌شود. در ادامه جلد و برگه‌های آسیب‌دیده جدا می‌شود و اگر خطی یا نوشته‌ای بر صفحات حک شده باشد پاک می‌شود. برگه‌هایی که آسیب‌دیده و دیگر قابل‌استفاده نیست به بخش ضایعت منتقل می‌شود.
با توجه به اینکه حجم زیادی از کتاب متتخب ادعیه هستند، آسیب‌های وارده هم مشابه هستند، نخعی می‌گوید: «اکثر این کتب در صفحاتی که دعای زیارت امام رضا(ع) را دارند آسیب می‌بینند و همین صفحات هم ترمیم می‌شوند.»
در ادامه و بعد از کامل شدن صفحات برای استحکام کتاب،چسب می‌گرم می‌خورد انتهای صفحات را به هم متصل می‌کند و کتاب حالت خود را می‌گیرد، مرحله بعدی هم آستربدرقه و نصب جلد است.
جلدسازی کتب با مقوای ویژه انجام می‌شود و روی آن با ذکر نام کتاب طلاکوب می‌شود، در پایان هم اثر توجلدگذاری می‌شود و پرس می‌شود. برای خشک شدن کار و چسب نیازی به زمان حداقل یک ساعته است و در انتهای کار تمیزی و ظرافت اثر صحافی‌شده بررسی می‌شود. به این ترتیب کتابی که با آثار پارگی و یا آسیب‌های دیگر تحویل واحد صحافی می‌شود نونوار به قفسه‌های کتاب برمی‌گردد.