گروه ادبیات خبرگزاری هنر ایران - اشعار آیینی، از مهم‌ترین ارکان مراسم عزاداری ایام محرم و صفر در هر زمان و مکانی بوده، هست و خواهد بود. از همان اولین روزهای پس از واقعه عاشورا تا امروز، شاعران زیادی دست به سرودن شعرهای مختلفی در رثای امام حسین و یاران شهیدشان در کربلا زده‌اند. از تعزیه تا سینه‌زنی و روضه‌خوانی و بسیاری دیگر از سبک‌های عزاداری، همه و همه از اشعار آیینی استفاده می‌کنند.
در این یادداشت تلاش شده تا برخی از این اشعار آیینی معرفی شوند:
آثار سیدحمیدرضا برقعی
یکی از برترین شعرای آیینی در سال‌های اخیر، بدون شک سید حمیدرضا برقعی است. شاید بتوان اشعار برقعی را تحول و دوران‌گذاری از اشعار عاشورایی سنتی به فضای روز جامعه دانست. استفاده از مضامین و واژگان امروزی در دل قالب‌های همیشگی اشعار کار بسیار مهمی است که برقعی به خوبی از پس آن برآمده و نوحه‌ها و حتی نماهنگ‌های متعددی از اشعار او ساخته شده که مخاطب نسل جوان امروز ارتباط بسیار خوبی با آنها برقرار کرده است. از سیدحمیدرضا برقعی شش دفتر شعر توسط نشر فصل پنجم چاپ و منتشر شده است که عناوین آنها عبارتند از: طوفان واژه‌ها، قبله مایل به تو، تحیر، رقعه، یحیی و خویشتن.
مجموعه اشعار استاد حسان
مرحوم استاد حبیب‌ا... چایچیان ملقب به حسان، صاحب اشعار متعددی در رثای اهل بیت است. مشهورترین شعر ایشان، شعر مشهور «آمدم ای شاه پناهم بده» است که می‌توان گفت تقریبا تمام مردم ایران با صدای مرحوم استاد کریمخانی آن را شنیده‌اند و دل‌هایشان هوایی مشهد مقدس شده است. از دیگر اشعار معروف ایشان نیز می‌توان به شعر «امشب شهادتنامه عشاق امضا می‌شود» اشاره کرد که مادحان زیادی این شعر را در ایام محرم مخصوصا شب عاشورا می‌خوانند.از ایشان چند مجموعه شعر به نام‌های خلوتگه راز، ای اشک‌ها بریزید و زمزمه‌های قلب من به یادگار مانده است. ایشان سال‌ها گمنام زیستند و با اخلاص و سوز دلی خاص اشعار زیادی را برای اهل بیت سرودند و همین اخلاص موجب شد اشعارشان در بین مردم شناخته شده و محبوب باشد.
گنجینه اسرار عمان سامانی
کتاب گنجینه اسرار به دلیل نوع و شیوه بیانش توانسته به خوبی محتوایی عرفانی را انتقال دهد و مفاهیم بزرگ واقعه کربلا را با روایتی عاشقانه و عارفانه به طور محسوس و ملموس به نمایش بگذارد. گنجینه اسرار عمان را که شامل۸۳۱ بیت می‌شود، می‌توان یک سفرنامه هم دانست، سفرنامه‌ای که گزارشگرِ حرکت عارفانه و روحانی قافله یاران امام حسین در مسیر شهادت است. او در کنار روایتی از خود واقعه عاشورا و لایه‌های عرفانی این رخداد بزرگ،برای شخصیت‌های مهم واقعه کربلا مانند امام حسین(ع)، حضرت علی‌اکبر(ع)، حضرت قاسم(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت زینب(س) و چند شهید دیگر، سیری عارفانه در اشعارش تصویر کرده و حرکت مشتاقانه آنان به سوی معبود و معشوق حقیقی‌شان را بسیارخاص ومتفاوت ازباقی شعرابیان کرده است.سید حسام‌الدین سراج خواننده مشهور سبک سنتی، دو آلبوم وداع۱ و وداع۲ خودرابااستفاده ازبرترین اشعار گنجینه اسرار عمان سامانی منتشر کرده است.
دیوان نیر تبریزی
دیوان اشعار نیر تبریزی دربردارنده سه بخش است:
بخش اول مثنوی آتشکده: یک مرثیه طولانی با ۲۰۸۶ بیت که روایتی از واقعه کربلاست و بخش‌های اصلی مقتل امام حسین و اصحاب سید‌الشهداء در روز عاشورا را به شعر درآورده است که نگین دیوان نیر نیز همین بخش است. اشعار او صرفا نقل روایت تاریخی نیست بلکه سعی کرده مضامین عرفانی و اعتقادی حرکت امام حسین و یارانش را در لابه‌لای ذکر وقایع و مقتل شهدای دشت کربلا بیان کند.
بخش دوم لآلی منظومه: دربردارنده قصاید و قطعات و مراثی و مدایح او در ۹۵۹ بیت است که در حدود سال‌های ۱۳۱۵-۱۳۱۴ سروده که اشعاری با مضامین گوناگون است.
بخش سوم دیوان غزلیات: دربردارنده غزلیات، رباعیات، مفردات، ساقی‌نامه و سه قصیده عربی اوست.
ظهر روز دهم قیصر امین‌پور
قیصر امین‌پور در منظومه ظهر روز دهم، با استادی وزبانی عمومی وهمه فهم،توانسته تصویری زیبا از واقعه کربلا و روز عاشورا ارائه کند. این کتاب، ماجرای قهرمانی‌های حضرت قاسم(ع) را روایت می‌کند. منظومه ظهر روز دهم، حکایت رشادت این نوجوان در آن روز خونین است که فیروزه گل‌محمدی نیز با تصویرگری‌های خود داستان را زنده‌تر و شکوهمندتر کرده است. این کتاب در انتشارات سروش به چاپ رسیده است. مرحوم قیصر امین‌پور منظومه ظهر روز دهم را سال۱۳۶۴ سروده که برای نخستین بار سال ۱۳۷۳ منتشر شد. این کتاب برای سومین بارازسوی انتشارات سروش باتصاویر رنگی به چاپ رسیده است. این منظومه در جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزیده شده است.
من می‌گویم شما بگریید
علیرضا قزوه در کاری ارزشمند، با دسته‌بندی خوب موضوعی، اشعار مشهورو پرمغز شعرای مختلف آیینی را در کتاب من می‌گویم شمابگریید، گردآوری کرده است ومخاطبان با سلایق شعری مختلف می‌توانند در این کتاب اشعار مورد نظر خود را پیدا کنند.
دسته‌بندی کتاب عبارت است از: این حسین کیست؟ (با کربلا با حسین)، ای پدر جان همرهان بستند بار... (به شهیدان هاشمی: حضرت علی‌اصغر، حضرت علی‌اکبر و حضرت عباس)، ناله عشق است و آتش می‌زند (دمی با اصحاب وفادار امام)، گودال قتلگاه پر از بوی سیب بود (یک شب و روز عاشورا)، زینب اسیری رفت و ما بر جای بودیم (بعد از عاشورا).
محمدرضا خراسانی‌زاده - قفسه کتاب جام‌جم
نظر شما