به گزارش خبرگزاری برنا، حسین شیرزاد تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی در یادداشتی نوشت: بر اساس گزارش ۲۰۲۴ سازمان ملل، جمعیت جهان در مسیر رسیدن به ۹.۷ میلیارد نفر تا سال ۲۰۵۰ است و حتی با وجود افزایش هزینه نهادههای مورد نیاز برای تولید کالری در جوامع تا سال ۲۰۳۰، پیش بینی میشود که ۴۰ درصد از تامین نیازهای جهانی آب دچار کسری گردد و با تغییرات اقلیمی، افزایش هزینههای انرژی، نیروی کار و مواد مغذی در حال حاضر بر حاشیه سود فشار آورد.
این عینیات در شرایطی است که انطباق با تغییرات آب و هوایی در سطح جهانی به ویژه در بازارهای نوظهور، فاقد بودجه مکفی است. از سوی دیگر، کشاورزی به سرعت در حال تبدیل شدن به یک بازار در حال رشد برای “فین تک ” است.
چون جریان توفندهای از عوامل محیطی و نظارتی بر سود دهی کشاورزی فشار میآورند و از آن سوی نیز راه حلهای دیجیتال و داده محور مستمرا به نیازهای جامعه کشاورزی پاسخ میدهند. از سال ۲۰۱۰ کشاورزی به عنوان یک تجارت سرمایه بر، با نیازهای مالی پیچیده، در کسب و کار بسیاری از بانکها نقش اساسی داشته است.
تولید غذا نه تنها یک تجارت جهانی است، بلکه در نقش حمایت از بقای بشریت جهانی است. چنانکه در سوابق تاریخی هم بسیاری از بانکهای بزرگ ریشه در کشاورزی دارند، از جمله “کریدیت آگریکول، رابوبانک و بانک کشاورزی چین”. لذا، امروزه هم بموازات پیشرفت در فناوری صنعتی – بازار فناوری کشاورزی – در بسترهای تعیین شده مالی در حال رونق است. چون راه حلهای دیجیتالی در حال ظهور و نسل جدیدی از شرکتهای فین تک آماده حل بسیاری از این مسائل هستند.
بر اساس گزارش بانک جهانی، کشاورزی ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل میدهد و در برخی از کشورهای کمتر توسعه یافته، میتواند بیش از ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل دهد.
بانک جهانی همچنین تخمین میزند که تقاضای جهانی غذا تا سال ۲۰۵۰ تا ۷۲ درصد افزایش خواهد یافت و حداقل ۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری سالانه در سراسر زنجیره ارزش غذا در پاسخ به آن مورد نیاز است.
بر اساس پیمایش صندوق بین الملل پول در سال ۲۰۲۴ افزایش سودآوری در عملیات کشاورزی برای بیش از نیمی از کشاورزان جهان اولویت دارد.
بر اساس این گزارش، ۵۸ درصد از ایالات متحده، تقریبا ۵۳ درصد از بریتانیا و ۵۴ درصد از کشاورزان استرالیایی، سودآوری را به عنوان اولویت اصلی ارزیابی کردند. پس عوامل اقتصادی و عنصر درآمد بر آینده مزارع جهان تأثیر میگذارد.
طرفه اینکه در سال ۲۰۲۴ کشاورزان ایالات متحده با افزایش هزینههای نهاده، کاهش قیمت محصولات کشاورزی و دام و کاهش پرداخت مستقیم به مزارع از سوی دولت مواجه شدند. در بریتانیا، کشاورزان اکنون با تورم بالای تولید، تغییر سیستمهای مبتنی بر کمک هزینه و رشد آهسته مواجه هستند.
در استرالیا، افزایش بارندگی ها، چرخش مورد انتظار در قیمت دام و افزایش ارزش ناخالص دام و محصولات دامی پس از شرایط بد فصلی در سال ۲۰۲۳ پیش بینی میشود.
در بریتانیا، طرح پرداخت پایه سال ۲۰۲۴ با طرحهای مدیریت زیست محیطی زمین جایگزین میشود، که کشاورزان را ملزم به اجرای شیوههای زیست محیطی که انتشار کربن را کاهش میدهد و تنوع زیستی را افزایش میدهد، میکند.
سال گذشته، Farmers Weekly پیش بینی کرد که بدون بودجه BPS، ۴۲ درصد از مزارع بریتانیا با مشکل مواجه خواهند شد، رقمی که دولت بریتانیا با آن موافق نیست.
با این حال، این تغییر به این معنی است که بسیاری از مزارع در بریتانیا باید به دنبال راه حلهای نوآورانهتر و مبتنی بر فناوری باشند تا سودآور باقی بمانند. بر اساس گزارش اخیر” AgFunder و “ISF Advisors” کشورهای در حال توسعه به تنهایی تا سال ۲۰۳۰ به ۲۱۲ میلیارد دلار در سال نیاز دارند تا خود را با شرایط نامناسب اقلیمی در تولید کشاورزی سازگار کنند.
این قضیه میتواند فضای چالش برانگیزی برای سرمایه گذاری باشد، چون توسعه کشاورزی کلید مبارزه با فقر در سراسر جهان است. مثلا هند را در نظر بگیرید. این کشور در سال ۲۰۱۹ بیش از ۳۸.۵۴ میلیارد دلار صادرات داشته و ۷۰ درصد خانوارهای روستایی آن به کشاورزی وابسته هستند.
در پست نرمالیته پسا کرونا، کشاورزی در آغازین روزهای اولیه یک انقلاب دیگر است. انقلاب فناوری، هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل کلان داده ها، حسگرهای متصل و سایر فناوریهای نوظهور میتوانند عملکردها را بیشتر افزایش دهند، بهره وری آب و سایر نهادهها را بهبود بخشند و پایداری و انعطاف پذیری را در کشت محصولات و دامپروری ایجاد نمایند. فین تکها در قلب این انقلاب قرار دارند و این خدمات و محصولات آنهاست که کشاورزان را با امور مالی مرتبط نموده و قدرت شمول مالی را افزایش میدهد.
بر اساس تحقیقات اخیر، اگر پیوندهای فنآورانه با نظامات مالی با موفقیت در کشاورزی اجرا شود، این صنعت میتواند تا سال ۲۰۳۰ ارزشی معادل ۵۰۰ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی جهانی اضافه کند. تحولات فناوری، به ویژه در بخش مالی، به آرامی صنعت مالی را از طریق دیجیتالی شدن به سمت فین تک تغییر میدهد.
البته تعامل بین فناوری اطلاعات و خدمات مالی موضوع جدیدی نیست. از چند سال قبل، از فین تک به طور گسترده در بخش کشاورزی به منظور حمایت از پایداری کشاورزی با ارائه بودجه مناسب به کشاورزان از طریق تامین مالی جمعی و سیستمهای پرداخت دیجیتال استفاده شده است.
در حالی که “مالی کشاورزی” به مجموعهای بزرگ و ناهمگون از فعالیتها از جمله وام دهی به مکانیزاسیون و تجهیزات، تامین مالی زنجیره تامین، تجارت کالا، بانکداری مزرعه و وام دهی به نهادهها و بافرها اشاره دارد – – فین تکهای نوظهور روی چند زیربخش متمرکز شده اند، فین تک به طور مثبت بر بهره وری برای کشاورزانی که از فین تک به عنوان تامین کننده سرمایه استفاده میکنند تأثیر میگذارد در چین، فین تک در تقویت و پیاده سازی و اتخاذ سیاستهای مالی سبز برای حمایت از نرخ پایدار رشد اقتصادی نقش دارد. بانک آکسبری در بریتانیا با وجود فین تک افزایش قابل توجهی در درآمد نسبت به قبل از استفاده از فین تک فراهم میکند. تارفین در ترکیه و Agro.Club در اروپای شرقی و AgroLend تخمین میزنند که استفاده از خدمات مالی دیجیتال توسط کشاورزان از نظر افزایش توانایی کشاورزان برای غلبه بر ریسکهای تجاری تأثیر مثبتی دارد که تأثیر مثبت بیشتری نسبت به بانکهای سنتی بر عملکرد کسب و کار مزرعه خواهد داشت.
در سال ۲۰۲۳ فین تک یک صنعت ۱۸۰ میلیارد دلاری بود، از هر ۱۰ آمریکایی ۸ نفر از برنامهها و خدمات دیجیتال برای مدیریت پول خود استفاده میکنند و نیمی از آنها روزانه از فین تک استفاده میکنند.
شرکتهایی مانند Crowde در اندونزی و Campo Capital در برزیل و ProducePay در مکزیک ثابت نموده اند که این صنعت در مسیر رشد قرار دارد – سال گذشته ۳۰۰۰۰ استارت آپ فین تک در صنعت غذا وجود داشت. بنابراین، دیجیتالی شدن نه تنها کسب و کار شرکتهای کشاورزی بلکه کل سیستم کشاورزی را به طور کلی تغییر میدهد.
استفاده از فناوریهای دیجیتال به طور بالقوه میتواند (۱) افزایش بازده محصول و بهره وری، (۲) بهینه سازی منابع برای سرمایه گذاری در فرآیندزنجیره تامین، و (۳) در نهایت افزایش سودآوری و ارزش آفرینی را به ارمغان آورد. همچنین، دیجیتالی شدن میتواند شرایط کاری کشاورزان را بهبود بخشد و اثرات نامطلوب زیست محیطی کشاورزی را کاهش دهد.
حتی مشکلات مربوط به منزوی شدن مناطق روستایی را کاهش داده و فرصتهای شمول اجتماعی را افزایش دهد. فناوری دیجیتال فرصتهایی را برای توسعه انواع جدیدی از مشاغل صنایع غذایی ارائه میدهد که میتواند جذابیت مناطق روستایی را به ویژه برای حضور نسل جوان در روستاها افزایش دهد. در ۵ سال اخیر؛ مفهوم فناوری اطلاعات در بخش مالی باعث پیدایش شرکتهای استارتاپی مختلف شده است.
حضور فین تک اخیراً به توسعه کشاورزی در آسیا هم کمک کرده است. شرکتهای فین تک نه تنها به تأمین مالی سرمایه کسب وکارها کمک میکنند، بلکه به خدمات پرداخت دیجیتال و ترتیبات مالی خردمقیاس نیز کمک میکنند.
علاوه بر این، شرکتهای فین تک در بخش کشاورزی با مشارکت کشاورزان و سرمایه گذاران از مشارکت در سرمایه، خرید بذر تا توزیع سود و حقوق ماهیانه کشاورزان، خدماتی را در زمینه همکاریهای مشترک ارائه میکنند.
امروزه فین تک چشم انداز مالی کشاورزی را به طور پیوسته تغییر میدهد. فین تک و تجزیه و تحلیل دادههای بزرگ در حال ایجاد تفاوت برای کشاورزان هستند. کشاورزان اکنون میتوانند از فناوری برای پیشبرد عملیات خود، ساده کردن فرآیندها و افزایش بهره وری استفاده کنند.
کسب وکارهای فین تک در حال ایجاد نرم افزار و اپلیکیشنهایی برای مدیریت بهتر امور مالی، کاهش ریسک و دسترسی سریع به سرمایه و مآلا درآمد بیشترهستند. در میانه سال ۲۰۲۴، اندازه بازار فین تک از ۳۴۰ میلیارد دلار فراتر رفت و تا سال ۲۰۳۲، این رقم تقریباً چهار برابر خواهد شد و به ۱۱۵۲ میلیارد دلار خواهد رسید.
چنین رشد سریعی نرخ رشد مرکب سالانه خیره کننده (CAGR) ۱۶.۵ درصدی را ارائه میدهد و باعث افزایش بخشهای جدید فین تک و خدمات بانکی در حوزه کشاورزی میشود. اما علیرغم اینکه بازار فین تک در حال رشد است، اقتصاد جهانی و کشاورزی میزان بی سابقهای از نوسانات و اختلالات را در سالهای اخیر تجربه کرده اند که ناشی از همه گیری کووید، اختلالات زنجیره تامین و ناهماهنگی درمسائل تجاری اختلالات اضافی ناشی از جنگ روسیه به اوکراین، جنگ غزه، نبرد دریای سرخ و بی ثباتی در کارائیب و امکان جنگ دریای چین جنوبی است، البته ناگفته نماند.
این عوامل، همراه با تغییرات آب و هوایی و خطرات عملیات لجستیکی، ریسکها را پیش روی تجارت بین المللی کشاورزی افزایش میدهند و بنابراین چالشهایی را برای وام دهندگان، بیمه گران و سایر ارائه دهندگان خدمات مالی ایجاد میکنند. دیجیتالی شدن کشاورزی، همراه با تغییر در شیوه عملیات کشاورزی، رفتار مصرف کننده، ساختار نظام بهره برداری، الگوی کشت بهینه و تغییرات آب و هوایی، فرصتهای تجاری جدیدی را برای خدمات مالی دیجیتال ایجاد میکند.
نوآوریها در وام دهی، بیمه، پرداختها و بازارها از تامین مالی کارآمدتر و جریانهای سرمایه برای تولیدکنندگان و پردازش کنندگانی پشتیبانی میکنند که توسط مدلهای وام دهی مبتنی بر داراییهای تاریخی، کانالهای توزیع غیرشفاف و محدودیتهای داده محدود شده اند.
راه حلهای فین تک میتواند به تأمین مالی تولیدکنندگان مترقی که در حال انتقال به شیوههای احیاکننده و تصمیم گیری مبتنی بر داده هستند، کمک کند.
محصولات جدید بیمه میتوانند خطرات مرتبط با آب و هوای شدید و نابسامانیهای بازار را کاهش دهند. علاوه بر این، شرکتهای تجارت الکترونیک مانند” Agriconomie ” کاهش هزینه ها، شفافیت دادهها و دسترسی به نهادههای پایدار را برای کشاورزان و همچنین اطلاعات ارزشمند بازار را برای تولیدکنندگانی که فاقد دید و اطلاعات در مورد نحوه استفاده از محصولاتشان هستند، بهبود میبخشد. حال، یک انقلاب دیجیتال در مرکز کشاورزی در حال وقوع است.
فین تک یا ازدواج بین حوزه مالی و فناوری برای تغییر صنایع پسین و پیشین کشاورزی از مرزهای سنتی عبور کرده است. فناوری مالی” یا فین تک به طرز چشمگیری نحوه تعامل مصرف کنندگان و مشاغل با امور مالی خود را تغییر داده است. اما قبل از اینکه فین تک به جریان اصلی تبدیل شود، شرکتهای فین تک باید بر مقررات سنگین و بازاری که تحت تسلط شرکتهای سنتی بود و چشم اندازی از خدمات نخ نما شده، غلبه نموده و محصولاتی را عرضه کنند و بازارهایی را به دست آورند که دشوار و بغرنج بود از این روی؛ ظهور فناوری مالی یا فین تک، یک تغییر پارادایم در بخشهای مختلف از جمله کشاورزی ایجاد کرده است. کشاورزان از قدرت فین تک برای تغییر نحوه مدیریت مالی، دسترسی به اعتبار و بهینه سازی عملیات استفاده میکنند، زیرا تقاضا در زنجیره تامین جهانی غذا رشد میکند و پایداری اهمیت بیشتری پیدا میکند.
کشاورزی، ستون فقرات اقتصادها و منبع حیاتی غذا، وارد عصر جدیدی شده است. فین تک با تکیه بر فناوری و نوآوری در حال تغییر شکل محیط کشاورزی است. پلتفرمهای دیجیتال فناوریهایی را به کشاورزان ارائه میدهند که عملیات مالی را سادهتر میکنند، دسترسی به وام را تسهیل و کارایی تخصیصی را از روستاهای دور تا مزارع بزرگ بهبود میبخشند. همگرایی فین تک و کشاورزی چیزی فراتر از معاملات مالی است.
این در مورد تغییر رویکرد کشاورزان به معیشت خود است. بویژه در اقتصادهای نوظهور که اغلب تا یک چهارم فعالیت اقتصادی خود به کشاورزی متکی هستند. با این حال، بخش کشاورزی در این کشورها از نظر مالی ضعیف است و ۹۰ درصد معاملات همچنان به چکهای کاغذی وابسته است. بانکهای کوچک جامعه ۷۰ درصد وامهای کشاورزی را اداره میکنند، اما تعداد آنها کاهش یافته است. این شکاف زمینه را برای مداخله فین تک فراهم میکند.
فین تکها از مزیت فن آوری مورد نیاز برای ایجاد تحول در امور مالی کشاورزی بهره میبرند:
۱. پرداختهای مدرن: فین تکها میتوانند جایگزین چکهای کاغذی قدیمی شوند و کارایی تراکنشها را بهبود بخشند.
۲. قیمت گذاری و تجارت کالاها: قیمت گذاری دقیق مبتنی بر فناوری، تأثیر الگوهای آب و هوای ناپایدار را کاهش میدهد.
۳. بیمه نوآورانه: فناوری پیشرفته ارزیابی دقیق خطرات مربوط به آب و هوا را امکان پذیر میکند و ضرایب زیان بیمه آب و هوا را افزایش میدهد.
۴. بازارهای کارآمد: فین تکها تعاملات کشاورز و خریدار را دیجیتالی میکنند و یک فرآیند آفلاین سنتی را ساده میکنند.
۵. تحول دیجیتالی تامین مالی کشاورزی توسط فین تک ها، افزایش دسترسی و کارایی سرمایه را نوید میدهد. همانطور که فین تکها به نوآوری خود ادامه میدهند، نقش محوری کشاورزی در اقتصادها تقویت خواهد شد و به نفع کشاورزان و چشم انداز مالی گستردهتر خواهد بود.
۶. در دسترس بودن خدمات مالی:دسترسی به خدمات مالی سنتی در بسیاری از نقاط جهان محدود است. کشاورزان روستایی که اغلب از شبکههای بانکداری اصلی کنار گذاشته میشوند، در مدیریت امور مالی، دریافت اعتبار و تضمین آینده خود با مشکلاتی مواجه هستند.
پلتفرمهای فین تک برای پر کردن این خلاء وارد عمل شده اند و راه حلهای بانکداری موبایلی ارائه میکنند که به کشاورزان اجازه میدهد تراکنش ها، صرفه جویی در پول و دسترسی به خدمات مالی را از طریق تلفن همراه خود انجام دهند.
۷. تراکنشها و پرداختهای موبایلی: مفهوم پرداخت دیجیتال از طریق فین تک به بخش کشاورزی آورده شده است. کشاورزان میتوانند از پلتفرمهای پول سیار برای انجام و دریافت پرداختها در زمان واقعی، حتی در مکانهای دور با حداقل زیرساخت بانکی استفاده کنند. این امر راحتی را بهبود میبخشد و همچنین خطرات مربوط به حمل پول نقد را کاهش میدهد.
۸. بیمه محصولات کشاورزی و مدیریت ریسک: کشاورزی ذاتاً در برابر خطرات مختلف از آب و هوا گرفته تا نوسانات بازار آسیب پذیر است. برای ارائه راه حلهای جدید بیمه محصولات کشاورزی، پلتفرمهای فین تک تجزیه و تحلیل دادهها و تصاویر ماهوارهای را ادغام میکنند. این پلتفرمها خطرات را ارزیابی میکنند و پوشش متناسب با نیازهای کشاورزان را فراهم میکنند. کشاورزان میتوانند در صورت شرایط نامناسب آب و هوایی یا شکست محصول، از طریق کانالهای دیجیتالی غرامت دریافت کنند و خسارات مالی را کاهش دهند.
۹. اعتبار در دسترس: در دسترس بودن اعتبار یک بعد پیچیده و جنبهای مهم در توسعه امنیت غذایی و کشاورزی است. منابع دادههای جایگزین توسط پلتفرمهای فین تک برای سنجش اعتبار علاوه بر امتیازهای اعتباری سنتی استفاده میشود. این پلتفرمها کشاورزان را قادر میسازد تا با ارزیابی معیارهایی مانند تاریخچه عملکرد، الگوهای آب و هوا و روند بازار، وام برای بذر، تجهیزات و سایر ملزومات دریافت کنند.
۱۰. تامین مالی جمعی و وام دهی متقابل: پلتفرمهای وام دهی همتا به همتا و تامین مالی جمعی در حال تغییر روش دسترسی کشاورزان به پول نقد است. این پلتفرمها کشاورزان را مستقیماً با سرمایه گذاران پیوند میدهند، واسطهها را حذف میکنند و هزینههای مرتبط با وامهای سنتی را کاهش میدهند. کشاورزان میتوانند ابتکارات خود را مطرح کنند، روایتهای تولیدیهای خود را به اشتراک بگذارند، و از مجموعه جهانی سرمایه گذارانی که به وعده کشاورزی پایدار اعتقاد دارند، به دنبال پول باشند.
۱۱. شفافیت و قابلیت ردیابی در زنجیره تامین: مصرف کنندگان امروزی انتظار آگاهی از مبدا تولید تا مسیر غذای خود را دارند. فین تک با پذیرش فناوری بلاک چین، شفافیت زنجیره تامین را بهبود میبخشد. کشاورزان میتوانند ترانزیت کالاهای خود را از مزرعه به انشعاب با استفاده از فناوریهای مبتنی بر بلاک چین ردیابی کنند. این نه تنها اصالت محصولات را تضمین میکند، بلکه تجارت منصفانه و منبع اخلاقی را نیز ترویج میکند.
۱۲. کشاورزی دقیق و تجزیه و تحلیل داده ها: فین تک فراتر از تراکنشهای مالی میروند و بینشهای مبتنی بر داده را شامل میشود که عملیات کشاورزی را بهبود میبخشد. سکوهای کشاورزی دقیق، سلامت خاک، الگوهای آب و هوا و رشد محصول را با استفاده از تجزیه و تحلیل داده ها، حسگرها و تصویربرداری ماهوارهای کنترل میکنند. کشاورزان ممکن است تصمیمات آگاهانه تری در مورد آبیاری، کوددهی و مدیریت آفات اتخاذ کنند و در نتیجه بهره وری و پایداری را افزایش دهند.
۱۳. تجارت الکترونیک و دسترسی به بازار: از طریق تجارت الکترونیک، کانالهای دیجیتال کشاورزان را به بازارهای بزرگتر متصل میکند. کشاورزان میتوانند محصولات خود را به صورت آنلاین تبلیغ کنند و به مصرف کنندگان خارج از مناطق خود دسترسی پیدا کنند. کشاورزان قادر خواهند بود تا با دموکراتیک شدن دسترسی به بازار، قیمت گذاری منصفانه را برای محصولات خود اعمال کنند و قدرت واسطهها را کاهش دهند.
۱۴. مدیریت منابع و پایداری: راه حلهای فین تک از فشار جهانی برای پایداری حمایت میکنند. تجزیه و تحلیل دادهها برای بهبود مدیریت منابع در پلتفرمها ادغام میشوند. کشاورزان ممکن است ضایعات را کاهش دهند، حتی ردپای کربن خود را کاهش دهند و با کاهش مصرف آب و انرژی خود به فعالیتهای کشاورزی پایدار کمک کنند.
در حالی که ادغام منابع مالی در کشاورزی نوید بخش است، موانع همچنان باقی است. برای ارائه دسترسی و حفاظت عادلانه برای همه ذینفعان، سواد دیجیتال، محدودیتهای زیرساختی و نگرانیهای مربوط به حریم خصوصی دادهها باید مورد توجه قرار گیرد. همکاری میان شرکتهای فین تک، کارشناسان کشاورزی و قانون گذاران برای ایجاد محیطی که در آن فناوری تغییرات سودمند را ترویج میکند، حیاتی است؛ بنابراین ترکیبی از امور مالی و کشاورزی حاکی از نقطه عطفی در صنعتی است که ملتها را تغذیه میکند. پلتفرمهای دیجیتال خدمات مالی را دموکراتیک میکنند، کارایی را افزایش میدهند و پایداری کشاورزی را ارتقا میدهند.
بخش کشاورزی برای آیندهای فراگیرتر، انعطاف پذیرتر و توانمندتر دیجیتالی قرار گرفته است، زیرا کشاورزان از قدرت فین تک برای مقابله با مشکلات و کشف فرصتها استقبال میکنند. کشاورزی نه تنها با عصر دیجیتال سازگار است.
آن را در آغوش میکشد تا آینده سودآورتری را تضمین کند. در دنیایی که انتظار میرود تقاضا برای غذا تا سال ۲۰۵۰ معادل ۷۰ درصد افزایش یافته و نیاز به سرمایه گذاری سالانه ۸۰ میلیارد دلاری دارد، “فین تک ” فرصتی بزرگ و رو به رشدی را برای تازه واردان عرصه کشاورزی و غذا ایجاد میکنند.
انتهای پیام/
پست نرمالیته فین تک کشاورزی؛ آغازین روزهای اولیه یک انقلاب دیجیتال
حسین شیرزاد تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی یادداشتی در حوزه کشاورزی نوشت. حسین شیرزاد تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی یادداشتی در حوزه کشاورزی نوشت.
صاحبخبر -
∎
نظر شما