آنچه ما به آن باور داریم این است که تنوع قومی و فرهنگی عمیق و دیرینه‌ای که در ایران وجود دارد بستر خوبی را فراهم آورده تا آموزه‌ها و درس‌های واقعه عاشورا به خوبی در فرهنگ‌های مختلف بدرخشد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مصطفی ده‌پهلوان که در نشست تخصصی میراث عاشورا سخن می‌گفت، عاشورا و قصه آن را یکی از وقایع بزرگی خواند که در تاریخ بشریت شکل گرفته و بواسطه آن تا به امروز پرچم اباعبدالله الحسین(ع) زمین گذاشته نشده است.
او گفت: بخش‌های مختلفی در پژوهشگاه وجود دارد که ظرفیت کلانی است برای پرداختن به میراث عاشورا و فعالیت‌های پژوهشی که در این حوزه انجام شده را می‌توانیم به مخاطبان انتقال دهیم و بین پژوهشگران در خصوص این موضوعات بحث کرده و برای ثبت و مستندنگاری میراث عاشورایی در میان فرهنگ‌ها و اقوام مختلف ایران‌زمین و ایران‌فرهنگی برنامه‌ریزی کنیم.
ده‌پهلوان افزود: بزرگان زیادی در پژوهشگاه و خارج از آن برای میراث عاشورایی در سراسر ایران کارهای پژوهشی بسياري انجام داده‌اند از جمله همکاران پژوهشکده مردم‌شناسی و دیگر پژوهشکده‌ها و گروه‌های پژوهشی که امروز در این نشست گوشه‌ای از آنها عنوان خواهد شد.
این باستان‌شناس گفت: میراث پژوهان اعتقاد دارند که در میراث کهن ایران وقایع فراواني وجود دارند که با واقعه عاشورا شباهتهای زیادی دارند. برخی نیز معتقدند که واقعه عاشورا قابل قیاس با هیچ واقعه‌ای نیست. این شباهت‌ها را احتمالا شنیدید در قصه‌های حماسی آرش، یادگار زریران، قصه بستور، گرامیکرد، سوگ سیاوش و یا افراد و رخدادهای مشابه که به آموزه‌های عاشورایی که ما امروزه از آنها بهره می‌گیریم شباهت دارند.
رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اظهارکرد: این موضوعات قابل بحث و جدلهای علمی هستند که آیا می‌شود این موارد را با هم تطبیق داد يا خير و آیا اینکار درست است یا نه و البته خیلی‌ها اصلا به اینها باور ندارند. اما آنچه ما به آن باور داریم این است که تنوع قومی و فرهنگی عمیق و دیرینه‌ای که در ایران وجود دارد بستر خوبی را فراهم آورده تا آموزه‌ها و درسهای واقعه عاشورا به خوبی در فرهنگ‌های دیگر بدرخشد.
ده‌پهلوان افزود: رویدادهای فرهنگی و مراسم مختلفی از قبیل نخل‌گردانی، گل‌مالی، چَمر، مشعل‌گردانی، خیمه‌گردانی، چهل منبران، جغجغه زنی و … در این ایام در گوشه و کنار سرزمین ایران برگزار می‌شود که طی آن این واقعه و اقدام بزرگی که اباعبدالله الحسین (ع) و یارانش در افشای ظلم و ستم در راستای عدالت‌خواهی و آزادگی انجام داده‌اند ارج نهاده شود.
او در ادامه ابراز امیدواری کرد که بتوانیم فرهنگ عاشورایی را حفظ و به فرزندان این سرزمین منتقل کنیم.
در ادامه عبدالمهدی همت‌پور مشاور ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری که فرمودند: «هیچ وقت نباید امت اسلامی و جامعه اسلامی، میراث عاشورا را بعنوان یک درس، بعنوان یک عبرت، بعنوان یک پرچم هدایت از نظر دور بدارد. قطعا اسلام، زنده به عاشورا و به حسین‌علی است.» گفت: عزیزان تصدیق می‌کنند که ملت‌هایی که دارای قدمت و تنوع فرهنگی بیشتری هستند، مواریث فرهنگی بیشتری دارند و علاوه بر میراث مادی دارای میراث‌های غیرمادی بیشتری هستند.
او افزود: یکی از پرسش‌هایی که می‌توان مطرح کرد این است که پژوهش در حوزه میراث عاشورا اعم از مادی و غیر مادی چه جایگاهی دارد؟و این نشست پاسخی است به این پرسش و اینکه پژوهش حلقه مفقوده در حوزه‌های ملموس و ناملموس میراث عاشورا است.هدف تنها نمودهای فرهنگی نیست بلکه تلاش بر آن است که از پنجره این نمودها و نشانه‌ها به خود فرهنگ و باورهای میراث عاشورا و میراث شیعی ایرانیان دست یابیم.
همت‌پور یکی از وظایف مهم پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، را پژوهش و معرفی این فرهنگ و تعمیق آگاهی‌های عمومی و علمی نسبت به این میراث ارزشمند معنوی است دانست و اظهارکرد: باید به زوایای گوناگون میراث عاشورا در تمامی واحدهای پژوهشی پژوهشگاه و جست و جوی راههای درک افزونتر ابعاد فرهنگی آن به منزله بخش مهمی از میراث فرهنگی‌مان پرداخته شود.
او تصریح کرد:ما تصور می‌کنیم میراث عاشورا و امام حسین(ع) از آن ما است. در صورتیکه میراث امام حسین(ع) متعلق به همه بشریت است.نگاه آسیب‌شناسی به میراث عاشورا باید داشت و هشدار نسبت به عدم فهم و حتی بدعت در آن باید صورت پذیرد. خدا نکند بهره ما از میراث سیدالشهدا تنها به لباس سیاه پوشیدن و علم و کتل و غذای نذری محدود شود.
مهدیه بُد معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث‌‌فرهنگی و گردشگری در ادامه اين نشست ابر رویداد اربعین حسینی را جلوه‌ای بی‌مانند از گردشگری مذهبی دانست و افزود: مفاهیم مختلفی برای گردشگری نسبت به هدفی که بر اساس آن یک سفر شکل می‌گیرد تعریف می‌شود مانند گردشگری مذهبی، گردشگری سلامت و … امروزه در ادبیات گردشگری مفهوم رویداد (ایونت) بسیار گسترده شده بنحوی که کشورهای این رویداد‌ها را در قالب جشنواره یا ابر رویداد رقم می‌زنند تا گردشگران را جذب کنند.
او اظهار كرد: برخی از این رویدادهای گردشگری که تنها در صورت حضور می‌توانید از آن لذت ببرید سابقه تاریخی دارند و برخی از سوی کشورها برنامه‌ریزی می‌شوند برای جذب گردشگر که به آنها گردشگری رویداد می‌گویند. در این قبیل رویدادها حس اتحاد و هویتی انسانها تقویت می‌شود.
بُد افزود: اربعین مانند المپیک، جام جهانی و … یک ابررویداد است که در یک زمان خاص تعداد زیادی انسان را به سمت خود می‌کشاند اما یک ویژگی‌ خاصی دارد؛ اینکه مسیر نیز در آن جاذبه گردشگری است.از نظر علمی این رویداد در حوزه گردشگری، گردشگری مذهبی و گردشگری فرهنگی بی‌مانند است و می‌تواند کاملا جریان‌سازی کند. البته یکسری آسیب‌هایی را نیز نسبت به توسعه پایدار و محیط زیست دارد که با فرهنگ‌سازی قابل اصلاح است.
در ادامه میثم فلاح باستان‌شناس در تشریح پژوهش «سقانفار، نمودی از میراث عاشورایی شمال ایران، از دیدگاه باستان‌شناسی و هنر» به بررسی وجوه باستان‌شناسی، ساختار کالبدی، کاربری، تزئین و آرایه‌ها و تأثیر و تأثرات بر محیط پیرامون سقانفارها پرداخت و گفت: سقانفار بنایی چوبی برگرفته از سنت معماری اصیل مازندران است.او افزود: در مازندران سقانفار نماد حضرت ابوالفضل (ع) و تکیه نماد امام حسین (ع) است به همین دلیل تکایا محل نشستن پیران و سقانفارها محل نشستن جوانان است.
آزاده حیدرپور عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست به موضوع بررسی آیین‌های سوگواری اباعبدالله الحسین و آیین چمر پرداخت و گفت: آیین سوگواری چمر از آیین‌های ریشه‌دار سوگواری است که در میان ایلات و عشایر استانهای ایلام، کرمانشاه، لرستان و دیگر گستره‌های لر و لک تبار زاگرس در فقدان مردان بزرگ، دلیر و آزاده که دارای جایگاه ویژه انسانی و مردمی در میان ایل و طایفه هستند برگزار می‌شود.
زهرا زارع در ادامه موضوع «مردم‌شناسی زیارت اربعین با تأکید بر ریشه‌های ایرانی این آیین» را به بحث نهاد و آن را در بخش‌های احیاگران ایرانی آیین پیاده‌روی اربعین، تشابیه (تعزیه) و غذاهای آیینی بررسی کرد.
او گفت: اربعین چونان بسیاری پدیده‌های فرهنگی چندوجهی و ذووجوه است؛ اربعین بستری مناسکی است با پیچیدگی‌های فراوان و لایه به لایه که نمی‌توان آن را به بُعدی از ابعاد تقلیل داد و فروکاست.
زهرا چیت‌سازیان دیگر سخنران این نشست بود که موضوع «بافت تاریخی کاشان از نظرگاه محرم» را مطرح کرد و در پاسخ به این پرسشها که آیا میان اعتقادات و مناسک و آداب دینی با بافت تاریخی کاشان نسبت‌هایی وجود داشته و آیا می‌توان گفت صورت شهر گذشته از اعتقاد و آداب مردم متأثر شده است تصریح کرد: زیارت از مقیاس خرد تا مقیاس کلان لایه به لایه بر انتظام شهر کاشان؛ زیارتگاه‌ها، تکیه‌ها، مرکز محله‌ها، محله‌ها و کل شهر تأثیر گذاشته است.
در پایان خدایار ابراهیمی عضو هیأت علمی دانشگاه امام حسین(ع) به بررسی «جلوه‌های حماسه حسینی در دفاع مقدس» پرداخت و با اشاره به شباهت‌های نهضتی عاشورا و انقلاب اسلامی در هدف، ترتیب و ترکیب، ایثار و از خود گذشتگی، عشق به شهادت و لقاء الهی، شجاعت و شهامت در میدان، نقش زنان و بانوان، سلاح ایمان در برابر سلاح جنگی و … را از جلوه‌های حماسه حسینی در دفاع مقدس خواند و به تشریح هر یک پرداخت.
نشست تخصصی میراث عاشورا؛ محرم در آیینه میراث‌فرهنگی ایران، با پخش نماآهنگ، اجرای تعزیه و مراسم عزاداری همراه بود.