اغلب تصور می‌شود که مدیتشین برای آرامش روانی و مبارزه با استرس و نگرانی مفید است. هرچند پژوهش‌های علمی جدید از عواقب وحشتناک مدیتیشن خبر می‌دهند. مواردی که باعث می‌شوند حسابی شوکه شوید.

سبک زندگی مدرن باعث شده که زندگی انسان با چند قرن پیش فوق‌العاده فرق داشته باشد. در دنیای امروزی افراد زیادی با مشکلات روحی روانی مختلف از جمله افسردگی، اضطراب و استرس دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. به‌همین‌خاطر نیز سراغ راه‌‌های گوناگون مثل مدیتیشن می‌روند. هرچند بررسی‌ها نشان می‌دهد که مدیتیشن عواقب بسیار بدی برای سلامت روان شما دارد.

عواقب وحشتناک مدیتیشن برای انسان باورکردنی نیست

انسان مدرن همیشه به‌دنبال راه‌های مختلف برای رسیدن به آرامش است. یکی از راه‌هایی که در سال‌های اخیر بسیار طرفدار پیدا کرده، ذهن‌آگاهی نام دارد. ذهن آگاهی یک نوع مدیتیشن بودائی است که روی تمرکز بر درون تاکید دارد. به این صورت که شما باید از احساس، افکار و شرایط خود در یک لحظه آگاهی داشته باشید. از آنجایی که مدیتیشن را می‌توان در خانه به‌صورت رایگان انجام داد، افراد زیادی سراغ آن می‌روند.

البته توجه داشته باشید که مدیتیشن یک راهکار جدید نیست و قدمتی بسیار زیاد دارد. جالب اینجاست که گذشتگان نیز متوجه عواقب بد مدیتیشن شده بودند. کارشناسان باستان شناسی موفق شده‌اند قدیمی‌ترین سند مکتوب مربوط به مراقبه را در هند پیدا کنند. این سند به ۱۵۰۰ سال پیش تعلق دارد و توسط گروهی از بودایی‌ها نوشته شده است. در سند اشاره شده می‌توان مراحل مختلف مدیتیشن و عواقب آن را مشاهده کرد.

این عواقب شامل اضطراب و افسردگی می‌شوند. همچنین مدیتیشن باعث می‌شود مشکلات ذهنی بروز کرده و فرد احساس کند که دنیای اطراف واقعی نیست. اعلام پیدا شدن این سند در اخبار علمی باعث شد که دانشمندان زیادی برای بررسی دقیق‌تر مدیتیشن ترغیب شوند. به‌همین‌خاطر در طول هشت سال گذشته مقالات زیادی در این زمینه منتشر شده است.

پژوهش‌های انجام شده در مورد عواقب مدیتیشن

در سال ۲۰۱۲ گروهی از دانشمندان ۹۵۳ فرد آمریکایی که به‌صورت مرتب مراقبه می‌کردند را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که ۱۰ درصد این افراد پس از یک دوره مدیتیشن از عواقب بسیار شدید در زندگی خود رنج می‌برند. مشکلاتی که حداقل برای یکماه باقی می‌مانند. همچنین گروه دیگری از دانشمندان نتایج پژوهش‌های انجام شده در طول چهل سال گذشته را بررسی کردند.

نتیجه نهایی نشان داد که انجام مدیتیشن به‌صورت منظم باعث می‌شود که فرد دچار اضطراب و افسردگی شود. در گام بعدی نیز روان‌پریشی و توهم سراغ فرد خواهد آمد. همچنین مدیتیشن سبب مشکلات شدیدی همچون خوددگربینی و احساس ترس غیرمنطقی خواهد شد. جالب اینجاست که تاثیرات منفی مدیتیشن در افراد گوناگون دیده شده است. برخی از افراد هیچگونه سابق مشکلات روانی نداشته‌اند و برخی دیگر نیز به‌صورت محدود از دارو استفاده می‌کردند. هرچند که در نهایت مدیتیشن سبب مشکلات طولانی‌مدت در هر دو گروه شد.

همچنین در سال ۲۰۲۲ برخی از بهترین پژوهشگران حوزه پزشکی و سلامت پر هزینه‌ترین پژوهش مربوط به مدیتیشن را انجام دادند. این پژوهش دو سال طول کشید و در آن ۸۰۰۰ کودک بین ۱۱ تا ۱۴ سال مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مدیتیشن ذهن‌آگاهی نه‌تنها تاثیری در بهبود سلامت روانی کودکان ندارد، بلکه باعث می‌شود مشکلات ذهنی گوناگون در افراد حساس شکل گیرد.

در گذشته نیز برخی از دانشمندان غربی نسبت به عواقب مدیتیشن هشدار داده بودند. در سال ۱۹۷۶ آرنولد لازاروس گفته بود که مدیتیشن بیش از حد می‌تواند مشکلات روان‌شناختی گوناگونی از جمله افسردگی، اضطراب و توهم اسکیزوفرنی را در افراد ایجاد کند. البته هیچکس نمی‌تواند انکار بکند که خود‌آگاهی و مدیتیشن باعث کمک به سلامت روان خواهند شد؛ ولی مسئله اینجاست که مربیان مدیتیشن، ویدیو‌ها، برنامه‌ها و کتاب‌های عرضه شده در این رابطه هرگز به مشکلات احتمالی اشاره نمی‌کنند.

تبدیل شدن مدیتیشن به یک دین جدید

رونالد پرسر، استاد مدیریت و مربی مفاهیم بودائی در کتاب خود گفته که خودآگاهی به‌نوعی روحانیت کاپیتالیستی تبدیل شده است. در آمریکا به‌تنهایی مدیتیشن به‌عنوان بازاری با ارزش ۲.۲ میلیارد دلار شناخته می‌شود. در سال ۲۰۱۷ Jon Kabat-Zinn، یکی از رهبران جنبش ذهن‌آگاهی پذیرفت که ۹۰ درصد از پژوهش‌های انجام شده در مورد تاثیرات مثبت مدیتیشن استاندارد نیستند. هرچند وی هنوز بر این باور است که مدیتیشن ‌ذهن‌آگاهی می‌تواند افراد، جوامع، ملت‌ها و حتی انسان را به‌عنوان یک گونه جانوری تغییر دهد.

در واقع این روزها اشتیاق به مدیتیشن به‌حدی افزایش یافته است که برخی گمان می‌کنند تا حدودی به جایگاه ادیان نزدیک شده است. به‌صورتی که علاقه‌مندان به آن معتقد هستند این کار می‌تواند مسیر انسان‌ها را تغییر دهد. حتی برخی از افراد خداناباور و ندانم‌گرا نیز گفته‌اند که مدیتیشن می‌تواند به‌عنوان یک دین سبب گسترش صلح و احساس همدردی در میان انسان‌های سرتاسر جهان شود.

یک دوراهی اخلاقی

با وجود همه عواقب مربوط به مدیتیشن، آیا فروش برنامه‌های ذهن‌آگاهی و یا تشکیل کلاس‌های مدیتیشن بدون اطلاع‌رسانی در مورد مشکلات احتمالی از نظر اخلاقی درست است؟ جواب این پرسش قطعا خیر است. هرچند مشکل اینجاست که بسیاری از مربیان مدیتیشن هیچ باوری به نتایج پژوهش‌های علمی ندارند و تصور می‌کنند که مدیتیشن فقط سبب بهبود سلامت روانی فرد می‌شود.

افراد زیادی نیز گزارش کرده‌اند که پس از مشاهده عواقب مختلف مدیتیشن با مربی خود صحبت کرده‌اند. هرچند مربی در ابتدا ادعاهای فرد را باور نکرده و در نهایت نیز گفته است که با ادامه تمرینات مشکلات برطرف خواهند شد. مسئله مهم‌تر اینجاست که در برخی از روش‌‌های مدیتیشن فرد در سطوح مختلف هوشیاری قرار می‌گیرد. از آنجایی که نظریه‌های روان‌شناسی کافی در این زمینه وجود ندارد، نمی‌توان هنوز در مورد تمامی عواقب احتمالی مدیتیشن صحبت کرد.

به‌همین‌خاطر دانشمندان نمی‌توانند راه‌حل خاصی را برای مواجهه با این عواقب ارائه دهند. هرچند گروه‌های خاصی تشکیل شده که در مورد مسائل مربوط به مدیتیشن اطلاع‌رسانی مي‌کنند. در هر صورت اگر قرار است مدیتیشن به‌عنوان یک ابزار درمانی یا آرامش‌بخش استفاده شود، عموم مردم باید از مشکلات و آسیب‌های احتمالی آن آگاهی داشته باشند. مسئله‌ای که مربیان مدیتیشن از آن اجتناب می‌کنند.