به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، بالگرد آیت الله سید ابراهیم رئیسی هشتمین رئیس جمهور کشور عصر یکشنبه (۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳) در مسیر بازگشت از مراسم افتتاح سد قیز قلعه‌سی به سمت تبریز در منطقه ورزقان استان آذربایجان شرقی دچار سانحه شد. در این سانحه رئیس‌جمهور، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، سید محمدعلی آل‌هاشم امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی، سید مهدی موسوی رئیس یگان حفاظت رئیس‌جمهور و سه خلبان بالگرد سید طاهر مصطفوی، محسن دریانوش و بهروز قدیمی به شهادت رسیدند.

نزدیک به سه سال و نیم از عمر دولت سیزدهم گذشت و در این مدت به گفته محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم ۷۵ اقدام جدید در بخش‌های مختلف انجام شد که از جمله آنها می‌توان به تاسیس معاونت فناوری برای حمایت هرچه بیشتر از مجموعه‌های دانش‌بنیان، تاسیس صندوق‌ها و سامانه‌های جدید برای تسهیل فرآیندهای مرتبط با فعالیت‌های علمی و پژوهشی و حمایت مالی بیشتر از پژوهشگران اشاره کرد.

براساس این گزارش یکی از مهم‌ترین اقدام وزارت علوم، راه‌اندازی سامانه‌ و صندوقی برای ساماندهی پژوهش‌های دانشگاهی و انطباق آنها با نیازهای جامعه (سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان) و صندوق عتف) است و به اختصار توضیحاتی در این زمینه ارائه می‌شود.

صندوق عتف؛ ساماندهی بودجه پژوهشی

مطابق قانون مهم‌ترین وظیفه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) اولویت‌بندی و انتخاب طرح‌های اجرایی بلندمدت در بخش‌های آموزشی و پژوهشی و بررسی و پیشنهاد منابع مالی مورد نیاز این طرح‌ها است.

بر همین اساس پیشنهاد تشکیل صندوق ذیل شورای عالی عتف به منظور تقاضامحور کردن رساله‌ها و پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی، جهت‌دهی به فعالیت‌های پژوهشی، مشارکت در اجرای پژوهش‌های کاربردی و بهبود و ارتقای نظام تخصیص منابع مالی به طرح‌های کلان ملی از سال ۱۳۹۷ به صورت جدی مطرح شد.

پس از پیگیری‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی، اصل ایجاد صندوق را در اسفند ۱۳۹۸ تصویب کرد اما اقدام عملی در این زمینه انجام نشد. سرانجام در اوایل سال ۱۴۰۲ محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم به همراه صالحی دبیر کل شورای عالی عتف موضوع را پیگیری کردند و اساسنامه صندوق عتف در ۱۶ آبان ۱۴۰۲ تصویب و در ۱۲ آذرماه سال گذشته توسط رئیس جمهور شهید برای اجرا ابلاغ شد و بهمن همان سال محمدحسین بهشتی به عنوان سرپرست صندوق تعیین و منصوب شد و از آن پس صندوق به شکل رسمی شروع به فعالیت کرد.

این صندوق که یک صندوق گرنت‌محور (بر اساس اعطای پژوهانه) است در خدمت شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) و طرح‌های مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری است. در واقع تنها تفاوت این صندوق با صندوق‌های پژوهش و فناوری استانی یا صندوق نوآوری شکوفایی این است که گرنت (بودجه پژوهشی بلاعوض) به پژوهشگران و نوآوران اعطا می‌شود؛ ولی صندوق‌های دیگر به پژوهشگران معمولا وام می‌دهند.

به گفته پیمان صالحی معاون پژوهشی وزیر علوم، یکی از منابع مالی قانونی صندوق اعتبارات موضوع بند دال تبصره ۹ قانون بودجه ۱۴۰۲ است که بر این اساس باید ۶۰ درصد بودجه پژوهشی شرکت‌های دولتی و بانک‌ها به صندوق شورای عالی عتف واریز شود که از این محل مبلغی حدود ۳۸۰ میلیارد تومان در سال گذشته به صندوق واریز شد.

نحوه هزینه‌کرد اعتبار موضوع بند د تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور به این صورت است که شرکت‌ها و بانک‌های دولتی نیازهای تحقیقاتی خود را به صورت فراخوان در سامانه ساتع درج و پس از دریافت پیشنهادها از طرف پژوهشگران، در سقف اعتبار خود اقدام به امضای قرارداد کرده و با تأیید دبیرخانه شورای عالی عتف، صندوق برای پرداخت وجه به ذینفع اقدام می‌کند.

صندوق شورای عالی عتف در حال حاضر بودجه طرح‌هایی را پرداخت می‌کند که در سال ۱۴۰۲ نهایی شده بود، البته باید منابع مشخصی را برای صندوق پیدا کرد که برخی هم در قانون برنامه هفتم توسعه تعیین شده است.

سامانه نان؛ هدفمند کردن تحقیقات

هدفمند بودن تحقیقات به خصوص با توجه به نیازهای جامعه همواره برای جامعه دانشگاهی اهمیت دارد. بر این اساس به عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات معاونت فناوری و نوآوری، سامانه نان در ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ راه‌اندازی شد.

نظام ایده‌ها و نیازها (نان) سامانه‌ای برای صاحبان صنایع، شرکت‌های دانش‌بنیان، نهادها و وزارتخانه‌هاست تا نیازهای خود را در این سامانه به ثبت برسانند و پژوهشگران و دانشمندان هم از طرف دیگر ایده خود را در پاسخ به آن نیاز وارد سامانه کنند.

سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان) زمینه‌ای برای ارتباط نیازهای مختلف با تحقیقات و مراکز تحقیقاتی کشور است. متخصصان می‌توانند نیازهای خود را در حوزه‌ها و سطوح مختلف اجتماعی و صنعتی در این سامانه ثبت کنند. همچنین مشوق‌های علمی برای مراکز دانشگاهی فعال در سامانه در نظر گرفته شده است. این سامانه از سه مرحله ارائه ایده و نیاز، محصول و اشتغال دانش‌بنیان تشکیل شده است.

همچنین در هماهنگی با معاونت آموزشی وزارت علوم، مقرر شده استادان دانشگاه‌ها امکان پذیرش دانشجوی استعداد درخشان در راستای رفع نیازهای ثبت شده در سامانه نان را برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری داشته باشند که این دو اکنون در سامانه نان عملیاتی شده است.

فرآیندها و برآیندهای سامانه «نان»
ایجاد توفان فکری در کمک به حل مسائل کشور و جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌ها در اجرای طرح‌های کلان
ارتباط با ساختار سیستم ثبت اختراعات و بورس ایده
انجام تحقیقات نیاز محور
آگاهی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی نیازهای واردات (گمرک)، صنعت، دولت، جامعه و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها
افزایش اعتماد صنعت، دولت و جامعه به علم و دانش و ایجاد مطالبه اجتماعی ارتباط با دانشگاه‌ها
تدوین نظام‌مند و پویای اولویت‌های تحقیقاتی و ترسیم نقشه جامع نیاز – توانمندی، صنعتی – دانشگاهی کشور
امکان رویت، تحلیل، نقد و بهره‌گیری ایده – نیازها توسط عموم مردم و پایش و رتبه‌بندی پژوهشگران