همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: در دوره ناصرالدین‌شاه نیز با وجود تکایای متعدد در تهران برخی از تعزیه‌های مفصل یا تعزیه‌های پرجنگ و ستیز و به همراه سیاهی‌لشکر که به فضای وسیع‌تری نیاز داشت، در میدان‌های محله‌ها برگزار می‌شد.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، درباره برپایی تعزیه در میدان‌های قدیم تهران، به‌ویژه چاله‌حصار، می‌گوید: «در روز عاشورا اگر اجرای تعزیه شهادت امام حسین(ع) یا تعزیه هفتاد و دو تن در کار بود تعزیه‌خوانی اغلب در میدان‌ها و فضاهای باز برگزار می‌شد که با گردهمایی دسته‌ها و اجرای مراسم دیگر مذهبی همراه بود. برای مثال، در محرم سال ۱۲۳۵، زمانی که ناصرالدین‌شاه در نیاوران به سر می‌برد، دسته‌ها و گروه‌هایی از اصناف مختلف از برخی محله‌های تهران در محله چاله‌حصار گرد آمدند و پس از برگزاری مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی و امثال آن، به آوردن شبیه «هفتاد دو تن» و اجرای این تعزیه پرداختند.

گزارش مشروح این مراسم در یکی از روزنامه‌های آن زمان آمده است: «موکب فیروزی همایون... به جهت خوبی آب و هوای نیاوران، چنان که در هفته گذشته نوشته شد، ایام عاشورا را در آنجا توقف فرمودند و تکیه دولتی نیاوران تا روز چهاردهم محرم‌الحرام به همان‌ترتیب آیین‌بسته و همه‌روزه مشغول تعزیه‌داری بودند و ایام عاشورا را اهالی و سکنه شهر تهران و به جانفشانی در تعزیه‌داری سیدالشهدا(ع) و بستن طاقنما و ملزومات آن مشغول بودند. به طوری که از هیچ قسم دریغ و مضایقه نکردند. الحمدالله از برکت سیدالشهدا(ع) و سعی و اهتمام مستطاب اشرف والا اردشیر میرزا و مقرب‌الخاقان میرزا موسی وزیر و عالی‌جنابان محمودخان کلانتر و کدخدایان، اهالی، سکنه محله‌ها و تکایا در کمال سلوک و خدمتگزاری، به‌طوری که صدایی از احدی برخاسته نشد و خلاف قاعده‌ای به هیچ‌وجه من‌الوجوه اتفاق نیفتاد و در روز شبیه «هفتاد و دو تن» رضوان‌الله‌علیهم را می‌گرداندند، به مواظبت عالی‌جاه زکی‌خان، کدخدای محله سنگلج، تدارکات و مخارج و اسباب چراغانی زیاده که سر به سه هزار چراغ می‌زد در شب عاشورا در محله چاله‌حصار و در اطراف مرتبه‌ها و قبه‌ها چه از منجنیق به اقسام مختلفه‌ ترتیب یافته روشن بود؛ الی ۵ ساعت از شب گذشته اشخاص معارف و غیرمعارف از هر قبیل و هر گروه آمد و شد می‌کردند.

دسته‌های سینه‌زن و سنگ‌زن از تکایای حول و حوش آمده به تعزیه‌داری مشغول بودند. صبح روز عاشورا هم نخل و عماری و علم و بیرق به سیاق قرارهای قدیم بلکه با نظم‌تر و رنگین‌تر وارد چاله‌حصار شد و سه ساعت از روز گذشته شروع به خواندن و آوردن شبیه شد و الی ۵ ساعت مانده امتداد یافت و اشخاصی که در اطراف مرتبه‌های فوقانی چاله‌حصار هر ساله چادر می‌زدند و هر یک که در شهر بودند چادر خودشان را زده و حضور داشتند و کسانی که در شهر نبودند هر ساله چادر زده در آن سکنی داشتند. آنها بعد از پایان تعزیه به خانه و منزل خود مراجعت کردند.»