گرم‌ترین هفته سال ازدیروزشروع شده ومعاون توانیرگفته این هفته شاید گرم‌ترین هفته سال باشد.چون گنبد حرارتی چند روزی است در منطقه خاورمیانه مسلط شده و به‌طور میانگین متوسط دما راسه درجه بالاتربرده است.گنبدحرارتی یاگنبدگرما یک پدیده آب‌وهوایی است که طی آن یک ناحیه پرفشار دراتمسفر تشکیل می‌شودوهوای گرم رابه دام می‌اندازد، درست مثل یک درپوش یا کلاه که هوا را در یک محفظه به دام انداخته باشد.این فشار، هوای گرم «به دام افتاده» را به داخل یک توده گرم‌تر و گنبدی شکل به سمت پایین می‌راند و برای مدتی مانع ازجابه‌جایی طبیعی هوامی‌شود، این گنبدحرارتی دوره‌های طولانی‌مدت دمای بیش ازحد بالارا ایجاد می‌کند و به «موج گرما» می‌افزاید.
دل هیرکانی می سوزد
افزایش دما آثار نامطلوبی روی زیرساخت‌های کشور برجای می‌گذارد.برای مثال گرم شدن هوازمینه افزایش قابل توجه مصرف برق و ایجاد فشارمضاعف برشبکه رافراهم می‌کند.همچنین کارشناسان اعتقاد دارند، افزایش دما با تاثیر بر میکروارگانیسم‌های حیاتی، آثار زیان‌باری برپدیده‌های طبیعی خواهدگذاشت.بر‌اساس گفته‌های متخصصان اقلیم‌شناسی،درهفته جاری به لحاظ افزایش دما و همچنین پایداری جریان گرم، ایران با شرایط دشواری روبرو است.هر چند موج افزایش دما درسال‌جاری جهانی بود و بر اساس داده‌های بین‌المللی گرم‌ترین روزهای تاریخ در حال سپری شدن است اما قرارگیری هسته گنبد حرارتی بر روی ایران مشکلات و معضلات بسیار زیادی ایجاد کرده که از آن جمله باید به وقوع آتش سوزی های پی درپی درجنگل ها و مراتع کشور اشاره کرد.جنگل‌های هیرکانی که برخی دانشمندان قدمت آن را۴۰میلیون سال برآورد کرده‌اند نمادی ازفسیل‌های زنده‌ای محسوب می‌شود که در چهاردهم تیرماه سال ۱۳۹۸ به عنوان دومین اثر بزرگ طبیعی ایران بعد از کویر لوت درچهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکوی آذربایجان در فهرست جهانی قرار گرفت. این جنگل ازآستارا دراستان گیلان تا گلیداغ در شرق استان گلستان به طول ۷۰۰ کیلومتر و با عرض ۱۰ تا ۷۰ کیلومتر گسترده است.همین گنجینه نایاب در ۹ ماه نخست سال گذشته ده‌ها بار شاهد آتش سوزی‌های بزرگ و کوچک بود که در دیماه ۱۴۰۲ اعلام شدبه صورت همزمان در ۲۰نقطه از استان گیلان مثل ماسال، رودبار، شفت و آستارا و درمازندران جنگل‌های۲۰۰۰تنکابن، نکرس، نمک آبرود چالوس وشهسوار درختان هیرکانی درحال سوختن است. در آن زمان گفته می‌شد حتی آتش به مناطقی از گرگان هم کشیده شده که به خاطر متمرکز نبودن آتش در یک نقطه، خاموش کردن آن با دشواری پیش می رفت.اما بخش تاسفبار ماجرا آنجا بود که بیشتر این آتشسوزی ها در کنار روستاها صورت گرفته و همین امر عمدی بودن این اتفاق را بیشتر مشخص می کرد.حالا درست است که هوا بسیار گرم شده و می تواند سرعت آتش سوزی ها را به شدت بالا ببرد اما واقعیت امر این است که عوامل انسانی بیش از موارد دیگر دل جنگل ها و مراتع ایران را می سوزاند.
استان ها درگیر شعله ها
هرسال آتش سوزی های زیادی درجنگل ها و مراتع ایران به وقوع می پیوندد ودرختان و گیاهان بی‌شماری به خاکستر تبدیل می شود.با این که این موضوع برای هر کشوری یک بحران به شمارمی آید اما تکرار شدن آن در ایران به یک امر عادی تبدیل شده و هر بار مسئولان اعلام می کنند به فکر تجهیز سیستم های اطفای حریق در استان هاهستند اما در نهایت اتفاق خاصی رخ نمی دهد. هم اکنون آتش در چندین استان مشغول از بین بردن جنگل هاومراتع است و این بازی همچنان ادامه دارد. طی هفته های اخیر، بخش‌هایی از استان‌های خوزستان،کهگیلویه و بویراحمد،لرستان، ایلام، کردستان، کرمانشاه، گیلان، گلستان، فارس و سیستان و بلوچستان در آتش سوخته یاهمچنان می‌سوزد. درختان و جانوران بسیاری در جنگل‌های زاگرس از میان رفته‌اند. با این‌که آتشسوزی در برخی مناطق مهار شده اما هر روزخبر جدیدی ازشعله های جدید به گوش می رسدکه جملگی ناشی ازبی تعهدی نسبت به مراقبت از منابع طبیعی است.کافی است گذری به استان‌ها داشته باشیم و بخصوص آنها که دارای جنگل و مرتع است تا متوجه شویم چه آتشی در دل آنهاست.«مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کردستان در زمینه تعداد آتش‌سوزی‌های و میزان مراتع و جنگل‌های استان در سال‌جاری اعلام کرد که امسال با آغاز فصل گرما، طی ۵۴ فقره آتش سوزی، بیش از ۴۱۴هکتار از مراتع و جنگل‌های استان درگیر آتش شد.»، «در ۲۶ تیرماه آتش در جنگل‌های شهرستان بدره ایلام دوباره شعله‌ور شد.»،«به‌گفته معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، آتش بخش عراقی تالاب بین‌المللی هورالعظیم که از یکشنبه ۲۴ تیر آغاز شده بود، به بخش ایرانی این تالاب رسیده است.»، «به‌گفته فرماندار کهگیلویه، با گذشت چهار روز از شروع آتش سوزی، جنگل‌های خائیز همچنان می‌سوزد و حیات وحش منطقه در تهدید است.»، «مدیرکل منابع طبیعی لرستان از افزایش ۱۰۰درصدی آتشسوزی در جنگل‌های این استان خبر داد. به‌گفته حسین میرزایی از آغاز امسال تا اواسط تیرماه، نزدیک‌به دو هزار و۶۰۰هکتار از جنگل‌های استان دچار آتشسوزی شد.» «پنج هکتار از زمین‌های جنگلی و مراتع شهرستان اولنگ شاهروددر استان سمنان درآتش سوخت وازمیان رفت.» اینها مشتی از خرواراست ومی‌توان فهمید که تقریبا تمام استان هایی که دارای مرتع یا جنگل هستند، به نوعی درگیر آتش سوزی های مهیب هم شده و روزگار سختی را تجربه می کند.جنگل‌ها یک دارایی ملی به شمارمی آیدو آتشسوزی آنها را از میان می‌برد و آسیبی جبران‌ناپذیر به طبیعت و آدمی واردمی کند.با این تفاسیر درحال حاضر،متولیان امر آسیب‌ها را به پای طبیعت می گذارند و زیرکانه مسئولیت را از خود دورمی کنند.نه تجهیزات و ابزارکارآمد وجود داردونه به درستی آگاهی‌رسانی می شود تا مردم بدانند که آتشسوزی جنگل‌ها چه پیامدهای هولناکی داردونه درمیان مدیران آمادگی هوشیارانه‌ای دربرخورد با چنین پدیده‌ای به چشم می خورد.
آتش و تبعات ماندگار آن
در دو دهه اخیر اکثر مسئولان مدعی هستند که عوامل انسانی مهم‌ترین دلیل وقوع آتشسوزی درجنگل‌ها و مراتع طبیعی به شمار می‌آید. بعدازمدیرکل منابع طبیعی لرستان که گفته ۹۹درصد ازحوادث آتشسوزی درجنگل‌های این استان، ریشه انسانی دارد، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان هم اذعان کرده:«آتش سوزی‌ها درعرصه‌های محیط‌زیستی به دلیل عامل انسانی و عمدی رخ می‌دهد و شاید به دلیل حضور گردشگران، افرادمعتاد یا ناشی ازآتش زدن باقیمانده زمین‌های کشاورزی باشند.» فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها نیز چندروز پیش ازافزایش۲۵۶درصدی آتش‌سوزی‌هانسبت به سال قبل خبرداده وگفته بود: «از۹۸ درصد حریق‌های ناشی از عوامل انسانی ۹۴درصد سهوی و ۴درصد عمدی بوده است.» درچنین شرایطی، آتشسوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور، رخدادی است که هر ساله در فصول گرم تکرار می‌شود و اخبار و تصاویر تلاش مردم برای مهار آن به رسانه‌ها راه می‌یابد. اما به گفته علیرضا هاشمی، مدیرعامل موسسه پرنده‌شناسی طرلان، هیچ برنامه مدونی در سطح ملی و حاکمیتی برای مقابله با آن وجود ندارد. این کارشناس ارشد محیط‌زیست تاکید می‌کند: «آتشسوزی درجنگل‌ها واز بین رفتن پوشش گیاهی و جانوری آنها، اکوسیستم و چرخه زیستی را در منطقه وقوع، با چالش‌های جدی مواجه می‌کند و این موضوع در نهایت، بر امنیت غذایی جامعه اثر می‌گذارد.» او معتقد است شاید کمتر فاجعه‌ای در طبیعت از نظر شدت و وسعت اثرگذاری به پای آتشسوزی جنگل‌ها و منابع طبیعی برسد؛ چرا که حتی با مهار حریق، اثرات آن از بین نمی‌رود و ممکن است تبعاتش تا سال‌ها ادامه یابد.
دل هیرکانی می سوزد
افزایش دما آثار نامطلوبی روی زیرساخت‌های کشور برجای می‌گذارد.برای مثال گرم شدن هوازمینه افزایش قابل توجه مصرف برق و ایجاد فشارمضاعف برشبکه رافراهم می‌کند.همچنین کارشناسان اعتقاد دارند، افزایش دما با تاثیر بر میکروارگانیسم‌های حیاتی، آثار زیان‌باری برپدیده‌های طبیعی خواهدگذاشت.بر‌اساس گفته‌های متخصصان اقلیم‌شناسی،درهفته جاری به لحاظ افزایش دما و همچنین پایداری جریان گرم، ایران با شرایط دشواری روبرو است.هر چند موج افزایش دما درسال‌جاری جهانی بود و بر اساس داده‌های بین‌المللی گرم‌ترین روزهای تاریخ در حال سپری شدن است اما قرارگیری هسته گنبد حرارتی بر روی ایران مشکلات و معضلات بسیار زیادی ایجاد کرده که از آن جمله باید به وقوع آتش سوزی های پی درپی درجنگل ها و مراتع کشور اشاره کرد.جنگل‌های هیرکانی که برخی دانشمندان قدمت آن را۴۰میلیون سال برآورد کرده‌اند نمادی ازفسیل‌های زنده‌ای محسوب می‌شود که در چهاردهم تیرماه سال ۱۳۹۸ به عنوان دومین اثر بزرگ طبیعی ایران بعد از کویر لوت درچهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکوی آذربایجان در فهرست جهانی قرار گرفت. این جنگل ازآستارا دراستان گیلان تا گلیداغ در شرق استان گلستان به طول ۷۰۰ کیلومتر و با عرض ۱۰ تا ۷۰ کیلومتر گسترده است.همین گنجینه نایاب در ۹ ماه نخست سال گذشته ده‌ها بار شاهد آتش سوزی‌های بزرگ و کوچک بود که در دیماه ۱۴۰۲ اعلام شدبه صورت همزمان در ۲۰نقطه از استان گیلان مثل ماسال، رودبار، شفت و آستارا و درمازندران جنگل‌های۲۰۰۰تنکابن، نکرس، نمک آبرود چالوس وشهسوار درختان هیرکانی درحال سوختن است. در آن زمان گفته می‌شد حتی آتش به مناطقی از گرگان هم کشیده شده که به خاطر متمرکز نبودن آتش در یک نقطه، خاموش کردن آن با دشواری پیش می رفت.اما بخش تاسفبار ماجرا آنجا بود که بیشتر این آتشسوزی ها در کنار روستاها صورت گرفته و همین امر عمدی بودن این اتفاق را بیشتر مشخص می کرد.حالا درست است که هوا بسیار گرم شده و می تواند سرعت آتش سوزی ها را به شدت بالا ببرد اما واقعیت امر این است که عوامل انسانی بیش از موارد دیگر دل جنگل ها و مراتع ایران را می سوزاند.
استان ها درگیر شعله ها
هرسال آتش سوزی های زیادی درجنگل ها و مراتع ایران به وقوع می پیوندد ودرختان و گیاهان بی‌شماری به خاکستر تبدیل می شود.با این که این موضوع برای هر کشوری یک بحران به شمارمی آید اما تکرار شدن آن در ایران به یک امر عادی تبدیل شده و هر بار مسئولان اعلام می کنند به فکر تجهیز سیستم های اطفای حریق در استان هاهستند اما در نهایت اتفاق خاصی رخ نمی دهد. هم اکنون آتش در چندین استان مشغول از بین بردن جنگل هاومراتع است و این بازی همچنان ادامه دارد. طی هفته های اخیر، بخش‌هایی از استان‌های خوزستان،کهگیلویه و بویراحمد،لرستان، ایلام، کردستان، کرمانشاه، گیلان، گلستان، فارس و سیستان و بلوچستان در آتش سوخته یاهمچنان می‌سوزد. درختان و جانوران بسیاری در جنگل‌های زاگرس از میان رفته‌اند. با این‌که آتشسوزی در برخی مناطق مهار شده اما هر روزخبر جدیدی ازشعله های جدید به گوش می رسدکه جملگی ناشی ازبی تعهدی نسبت به مراقبت از منابع طبیعی است.کافی است گذری به استان‌ها داشته باشیم و بخصوص آنها که دارای جنگل و مرتع است تا متوجه شویم چه آتشی در دل آنهاست.«مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کردستان در زمینه تعداد آتش‌سوزی‌های و میزان مراتع و جنگل‌های استان در سال‌جاری اعلام کرد که امسال با آغاز فصل گرما، طی ۵۴ فقره آتش سوزی، بیش از ۴۱۴هکتار از مراتع و جنگل‌های استان درگیر آتش شد.»، «در ۲۶ تیرماه آتش در جنگل‌های شهرستان بدره ایلام دوباره شعله‌ور شد.»،«به‌گفته معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، آتش بخش عراقی تالاب بین‌المللی هورالعظیم که از یکشنبه ۲۴ تیر آغاز شده بود، به بخش ایرانی این تالاب رسیده است.»، «به‌گفته فرماندار کهگیلویه، با گذشت چهار روز از شروع آتش سوزی، جنگل‌های خائیز همچنان می‌سوزد و حیات وحش منطقه در تهدید است.»، «مدیرکل منابع طبیعی لرستان از افزایش ۱۰۰درصدی آتشسوزی در جنگل‌های این استان خبر داد. به‌گفته حسین میرزایی از آغاز امسال تا اواسط تیرماه، نزدیک‌به دو هزار و۶۰۰هکتار از جنگل‌های استان دچار آتشسوزی شد.» «پنج هکتار از زمین‌های جنگلی و مراتع شهرستان اولنگ شاهروددر استان سمنان درآتش سوخت وازمیان رفت.» اینها مشتی از خرواراست ومی‌توان فهمید که تقریبا تمام استان هایی که دارای مرتع یا جنگل هستند، به نوعی درگیر آتش سوزی های مهیب هم شده و روزگار سختی را تجربه می کند.جنگل‌ها یک دارایی ملی به شمارمی آیدو آتشسوزی آنها را از میان می‌برد و آسیبی جبران‌ناپذیر به طبیعت و آدمی واردمی کند.با این تفاسیر درحال حاضر،متولیان امر آسیب‌ها را به پای طبیعت می گذارند و زیرکانه مسئولیت را از خود دورمی کنند.نه تجهیزات و ابزارکارآمد وجود داردونه به درستی آگاهی‌رسانی می شود تا مردم بدانند که آتشسوزی جنگل‌ها چه پیامدهای هولناکی داردونه درمیان مدیران آمادگی هوشیارانه‌ای دربرخورد با چنین پدیده‌ای به چشم می خورد.
آتش و تبعات ماندگار آن
در دو دهه اخیر اکثر مسئولان مدعی هستند که عوامل انسانی مهم‌ترین دلیل وقوع آتشسوزی درجنگل‌ها و مراتع طبیعی به شمار می‌آید. بعدازمدیرکل منابع طبیعی لرستان که گفته ۹۹درصد ازحوادث آتشسوزی درجنگل‌های این استان، ریشه انسانی دارد، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان هم اذعان کرده:«آتش سوزی‌ها درعرصه‌های محیط‌زیستی به دلیل عامل انسانی و عمدی رخ می‌دهد و شاید به دلیل حضور گردشگران، افرادمعتاد یا ناشی ازآتش زدن باقیمانده زمین‌های کشاورزی باشند.» فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها نیز چندروز پیش ازافزایش۲۵۶درصدی آتش‌سوزی‌هانسبت به سال قبل خبرداده وگفته بود: «از۹۸ درصد حریق‌های ناشی از عوامل انسانی ۹۴درصد سهوی و ۴درصد عمدی بوده است.» درچنین شرایطی، آتشسوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور، رخدادی است که هر ساله در فصول گرم تکرار می‌شود و اخبار و تصاویر تلاش مردم برای مهار آن به رسانه‌ها راه می‌یابد. اما به گفته علیرضا هاشمی، مدیرعامل موسسه پرنده‌شناسی طرلان، هیچ برنامه مدونی در سطح ملی و حاکمیتی برای مقابله با آن وجود ندارد. این کارشناس ارشد محیط‌زیست تاکید می‌کند: «آتشسوزی درجنگل‌ها واز بین رفتن پوشش گیاهی و جانوری آنها، اکوسیستم و چرخه زیستی را در منطقه وقوع، با چالش‌های جدی مواجه می‌کند و این موضوع در نهایت، بر امنیت غذایی جامعه اثر می‌گذارد.» او معتقد است شاید کمتر فاجعه‌ای در طبیعت از نظر شدت و وسعت اثرگذاری به پای آتشسوزی جنگل‌ها و منابع طبیعی برسد؛ چرا که حتی با مهار حریق، اثرات آن از بین نمی‌رود و ممکن است تبعاتش تا سال‌ها ادامه یابد.
نظر شما