واقعه کربلا نه یک حادثه بلکه یک دانشگاه بزرگ تربیت حسینی است، واقعه‌ای که بسیاری از آموزه‌های دینی را دربر دارد و والدین به عنوان افرادی که نقش مهم و اساسی در تربیت فرزندانشان بر عهده دارند، می‌توانند با استفاده از ابزار‌های مهم تربیتی از ظرفیت قیام عاشورا برای تربیت دینی فرزندان خود بهره گیرند.

در این راستا خبرگزاری ایکنا درصدد برآمده است تا به بررسی ابزار‌های مهم تربیتی همچون بازی‌های رایانه‌ای، بازی‌های رومیزی، فضای مجازی، کتاب، نمایش، رسانه ملی، سرود، مسجد، هیئت‌های مذهبی و ... که می‌تواند معرف و مروج فرهنگ عاشورا برای کودکان و نوجوانان باشد بپردازد و به صورت روزانه در معرض مطالعه علاقه‌مندان قرار دهد. در ادامه موضوع فضای مجازی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

یکی از مهمترین کارکرد‌های فضای مجازی، کمک به فرایند فرهنگ‌پذیری است. فرهنگ‌سازی روندی متنوع از فرایند انتقال ارزش‌ها، هنجارها، عقاید، باورها، معیارها و الگوهای رفتاری و احساسی موجود در فرهنگ جامعه به آحاد افراد آن است. نهاد خانواده و سپس نهاد تعلیم و تربیت، اولین مراکز انتقال مفاهیم فرهنگی به کودکان هستند. غفلت از تربیت فن‏اورانه متعلق به مدرنیته با مبانی تربیت اسلامی سبب شده است كه از یک‌سو با افزودن موادی درباره اخلاق، تاریخ، كلام، احكام و عقاید اسلامی به برنامه درسی مدارس و دبیرستان‌ها، انتظار دست‏یابی به تربیت اسلامی را محقق بدانیم و از سوی دیگر، این مواد همچنان به‌عنوان جزیره‌‏های منزوی یا كم ارتباط، خشک و ناسازگار با دیگر بخش‌‏های برنامه اجتماعی باقی بمانند.

امروزه اینترنت، فضا و موقعیتی را در عرصه فناوری و اطلاعات در جهان كنونی ایجاد کرده كه به‌ هیچ ‌وجه توجیهی برای چشم‌پوشی و نادیده انگاشتن آن وجود ندارد. یکی از مهمترین عرصه‌های تأثیرگذاری بر کودکان و نوجوانان، فضای مجازی و لزوم استفاده بهینه از آن برای جذب این اقشار به فرهنگ مذهبی و عاشورایی است. گسترش روز‌افزون و همه‌جانبه و نیز حضور بسیار فراگیر آن در تمام زوایای پنهان و آشكار جوامع انسانی موجب شده تا از آن برای تبادل اطلاعات و انتقال مفاهیم و محتوای هدفمند، بهره‌گیری شود. 

در این راستا به سراغ حمید ضیایی‌پرور، کارشناس رسانه و ارتباطات رفتیم تا درباره ظرفیت‌های تربیتی فضای مجازی برای جذب کودکان و نوجوانان به فرهنگ عاشورایی گفت‌وگو کنیم.

ایکنا ـ چگونه می‌توان از ظرفیت فضای مجازی برای جذب کودکان و نوجوانان به فرهنگ عاشورایی استفاده کرد؟

با توجه به اینکه رسانه‌های اجتماعی و به طور کلی فناوری‌های ارتباطی مبتنی بر فضای مجازی امروز ضریب نفوذ بسیاری بالایی در جوامع مختلف به ویژه جامعه ایران اسلامی دارند و میزان این ضریب نفوذ نیز در تمامی کشورها بالای 80 درصد است،  به صورت طبیعی تولید محتوای مربوط به فرهنگ اسلامی، شعائر دینی و موضوعاتی مانند عاشورا، کربلا و فرهنگ حسینی به صورت فزاینده‌ای در جذب مردم به ویژه کودکان و نوجوانان مؤثر است.

لازمه این مسئله این است که تولید محتوایی که در بستر فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد، متناسب با ذائقه و نیازها و سلایق نسل جوان و نوجوان باشد. به عبارت دیگر اگر این‌گونه فکر کنیم که محتوای ترویج شعائر دینی، مذهبی و عاشورایی که با شیوه‌های سنتی یا با شیوه‌های مرسوم در گذشته صورت می‌گرفته، چنانچه به همان صورت در شبکه‌های اجتماعی منعکس شود، ممکن است جذابیت خیلی زیادی نداشته باشد و لازم است که محتوای مناسب برای کودکان و نوجوانان در این زمینه نیز متناسب با پیشرفت فناوری و تکثر رسانه‌ها و تغییر شیوه تولید محتوا در رسانه‌ها تولید شود. 

اگر بازنشر اطلاعاتی که در رسانه‌های مختلفی همچون صدا و سیما، مطبوعات و ...  منتشر می‌شود، عینا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز انجام شود، قطعا کارایی چندانی نخواهد داشت. توصیه بنده این است که فعالان فضای مجازی با اتکا به سوژه‌ها و موضوعاتی که برای قشر کودک و نوجوان جذابیت دارد، نسبت به تولید محتوای لازم در این زمینه اقدام کنند و با برپایی جشنواره‌ها، مسابقات، کمپین‌ها و چالش‌های جالبی که به وجود می‌آید، توجه قشر کودک و نوجوان را به خود جلب کنند.

البته باید توجه داشته باشیم، محتوای دینی و مذهبی که در فضای مجازی منتشر می‌شود، نباید به صورت کاملا مستقیم و یا به شکل تبلیغات مستقیم باشد، بلکه می‌تواند به صورت خیلی ملایم و با شیوه‌های هنرمندانه و جذاب انجام شود که در این صورت قطعا شاهد توجه بیشتر قشر کودک و نوجوان به محتوای تولیدی مذهبی خواهیم بود.

ایکنا ـ وظیفه نهادهای مؤثر در رابطه با حوزه فضای مجازی در این زمینه چیست؟ 

نهادهایی که در این زمینه مسئولیت داشته و این نوع فعالیت‌ها جزء اصول کاری آن‌هاست، باید با تشکیل هسته‌های تولید محتوا و با فرمت‌های جذاب، نسبت به انتشار محتواهای تولید شده اقدام کنند. برای مثال زمانی محتوای ترویجی در فضای سنتی جامعه منبر بود و از محتواهای مختلف از طریق منبر، وعظ و خطابه در اختیار جامعه قرار می‌گرفت اما این مسئله در رابطه با فضای شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی کاملا متفاوت است. 

برای مثال امروز در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، فرمت‌هایی مانند انیمیشن و موشن‌گرافیک بسیار جذاب است و لذا در این زمینه و برای جذب کودکان و نوجوانان باید تولید محتوا با فرمت‌های جدید صورت گیرد. به عبارت دیگر هر بستر و رسانه‌ای نیازمند محتوای مورد نیاز خود است. منبر و وعظ و خطابه امروز در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، پاسخگوی نیاز جامعه نیست و در این زمینه محتوا باید به زبان دیگر و با ادبیات روایی جدیدتری تولید شود تا قشرهای کودک و نوجوان بدان توجه کنند.