دنیای اقتصاد: سریال «سال‌های دور از خانه» از دیشب روی آنتن شبکه تماشا رفت. شبکه تماشا برای جایگزین کردن باکس سریال‌های شرقی در هفته گذشته یک نظرسنجی برگزار کرد و از مخاطبانش خواست بین سریال‌های «سال‌های دور از خانه»، «تاجر پوسان»، «امپراتور دریا» و «اوک نیو» یکی را انتخاب کنند.
یک پیام از اوشین
در همین رابطه ۲۷هزار نفر پیام دادند و از این میان ۵۱درصد درخواست کردند مجموعه «سال‌های دور از خانه» که در ایران با نام «اوشین» شناخته می‌شود روی آنتن برود. این نظرسنجی اگرچه با مشارکت طیف وسیعی از مخاطبان انجام نشده اما احتمالا می‌توان از نتایج آن به شناخت دقیق‌تری از مخاطبان صداوسیما رسید.
اوشین که بود؟
«سال‌های دور از خانه» به نویسندگی هاشیدا سوگاکو و کارگردانی مجموعه‌‌ای از فیلم‌سازان، یک سریال ژاپنی بود که از چهارم آوریل ۱۹۸۳ تا ۳۱ مارس ۱۹۸۴ ساخته شد و در سال‌های دهه ۶۰ در قالب ۷۷ قسمت ۵۰دقیقه‌ای در کنداکتور سیمای ایران قرار گرفت. این سریال با اقبال گسترده مخاطبان ایرانی روبه‌رو شد. این مجموعه روایت زندگی دختربچه فقیری است که روزی صاحب و مالک بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ژاپن می‌شود و مشکلات و سختی‌های ژاپن را در زمان جنگ جهانی دوم به تصویر می‌کشد.
چه کسانی می‌خواهند اوشین را ببینند؟
سریال اوشین یا همان «سال‌های دور از خانه» را کسانی به خاطر می‌آورند که امروز ۴۰ سال و بیشتر دارند. سریالی که در سال‌های میانی دهه ۶۰ در ایران روی آنتن رفت، از نخستین و معدود سریال‌های خارجی بود که صداوسیمای ایران بعد از انقلاب برای مردم پخش می‌کرد و بسیار مورد توجه قرار گرفت و محبوب شد. مثل‌ها و متل‌های بسیاری پیرامون این سریال در فرهنگ عامه ایران شکل گرفت و جامعه ایرانی بعد از انقلاب، یکی‌از نخستین سریال‌های خارجی این دوره را پیگیرانه تماشا می‌کرد و در گفتارها و تعاملات روزمره شهروندان، غیر از موضوع تلخ و شکننده جنگ تحمیلی، حرف‌ها و تحلیل‌های بسیاری درباره قصه این سریال نیز شنیده می‌شد.
این سریال را بیشتر قشر جوان و طبقات متوسط ایران در دهه ۶۰ دنبال می‌کردند؛ خانواده‌ها و زوج‌های جوانی که کودکان زیر ۱۰ سال داشتند و شاید تنها سرگرمی این نسل و این قشر از شهروندان در سال‌های جنگ به شمار می‌رفت.
اما حالا نسل نخست بینندگان این سریال، دست‌کم بیش از ۴۰ سال دارند و به نظر میرسد نظرسنجی سیما به‌نوعی تکمیل‌کننده این فرضیه است.
در نظرسنجی یادشده، ۲۷هزار نفر شرکت کرده و ۵۱درصدشان گفته‌اند که تمایل به دیدن سریال اوشین دارند. این یعنی احتمالا بیش از ۱۳هزار نفر از این تعداد پاسخگو، دست‌کم بیش از ۴۰ سال دارند. این یک نشانه برای تحلیل مخاطبان تلویزیون است. اینکه مخاطبان سیما عمدتا شهروندان متولد دهه‌های شصت، پنجاه، چهل، سی و ... هستند. به این اعتبار، نسل جوان و نوجوان امروزی کمتر رسانه ملی را می‌بینند و احتمالا ارتباطی چندان با آن ندارند.
راستی‌آزمایی
آیا این ادعای مطرح‌شده درست است؟ در سال ۱۳۹۹خبرگزاری‌های ایران گزارش‌هایی را از وضعیت مخاطبان صداوسیما منتشر کردند که شورای عالی انقلاب فرهنگی بر مبنای یک نظرسنجی انجام داده بود. آن تحقیق با حضور یک نمونه ۱۵هزار و ۶۰۶نفری به صورت مصاحبه‌های رو‌دررو و در ۳۱ استان کشور انجام شده بود.
در این نظرسنجی آمده که افراد در سطح تحصیلات ابتدایی و متوسط بیشتر از افراد بی‌سواد یا دارای تحصیلات عالی، خانه‌دارها بیشتر از دیگر گروه‌های فعال این پیمایش و همچنین افراد در پایین‌ترین رتبه منزلت شغلی و در قشر متوسط اقتصادی بیشتر از دیگران از تلویزیون استفاده می‌کنند.
همچنین بر اساس داده‌های نظرسنجی افراد در سن ۴۱ تا ۶۴سال بیشتر از دیگر گروه‌های سنی (گروه ۱۵ تا ۲۵سال و گروه ۲۶ تا ۴۰سال) از برنامه‌های صداوسیما استفاده می‌کردند. این شاخص، درست بودن فرض نخست را درباره اینکه مخاطبان برنامه‌های سیما از نسل چهل‌ساله‌‌ها به بعد هستند، تقویت می‌کند. نکته دیگر اینکه نظرسنجی یادشده در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است، یعنی ۴ سال پیش؛ پس احتمالا با توجه به رخدادهای این مدت و بالا رفتن سن پاسخگویان، می‌توان گفت مخاطبان رسانه ملی حالا پیرتر هم شده‌اند و نسل جوان کمتر رغبتی به تماشای برنامه‌های این رسانه دارند. به نظر میرسد تلویزیون در سال‌های اخیر در وضعیت بسیار عجیبی به سر می‌برد و اصلا نتوانسته مخاطبان گسترده‌ای از نسل جوان را جذب خود کند. آمارها گویای این نکته است و اگر روند فعلی ادامه پیدا کند حتما وضعیت عجیب‌تر هم خواهد شد. صداوسیما با بودجه‌ای کلان در این سال‌ها نتوانسته پاسخگوی نیازهای مردم باشد و رسانه‌ها بارها درباره کاهش مرجعیت رسانه‌ای آن گزارش‌های مهمی را منتشر کرده‌اند.
نظر شما