سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): از آغاز سال ۲۰۲۴، دگرگونی عمیقی در بسیاری از کتابخانه‌های جهان در جریان است که ناشی از افزایش یکپارچگی فناوری و نیاز به مرتبط ماندن و بازتعریف نقش آن‌ها در جوامعشان است. این موج نوآوری شامل یک رویکرد جامع برای بهبود تجربیات کاربر و گسترش تأثیر و اهمیت کتابخانه است.

کتابخانه‌های عمومی معمولاً در کشورها از فراهم کردن سرپناه برای بی‌خانمان‌ها، دیجیتالی کردن سوابق تاریخی و پُرکردن شکاف دیجیتال از طریق تقویت زیرساخت‌های دیجیتال و گسترش سواد رسانه‌ای تا پذیرش واقعیت افزوده و هوش مصنوعی، در خط مقدم نوآوری قرار دارند. در اینجا نگاهی به خدمات دیجیتال و سایر روندهایی که کتابخانه‌های عمومی را در سال ۲۰۲۴ شکل می‌دهند می‌اندازیم.

در این مقاله به موضوعاتی مانند مجموعه‌های دیجیتال و منابع تعاملی، ابتکارات متمرکز بر جامعه، پلتفرم‌ها و کارگاه‌های آموزشی آنلاین، بلاک‌چین برای مدیریت کتابخانه، کمک رباتیک و اتوماسیون، محیط کاری مبتنی بر هوش مصنوعی، واقعیت افزوده و مجازی، کاربردهای عملی AR، مزایا و محدودیت‌های فناوری‌های نوظهور و اختراع مجدد خدمات کتابخانه در سال ۲۰۲۴ خواهیم پرداخت که بخش اول آن را می‌خوانید.

مجموعه‌های دیجیتال و منابع تعاملی

با ادامه روند طولانی‌مدت، کتابخانه‌ها آماده سرمایه‌گذاری قابل توجهی در قالب‌های دیجیتال در سال‌های آینده هستند. قلمرو دیجیتال به یک زمین بازی برای کتابداران تبدیل شده و مجموعه‌ها را به مخازن وسیع آنلاین گسترش می‌دهد. مشتریان اکنون دنیایی از منابع دیجیتال و آنلاین را در دست دارند، از فهرست کتابخانه گرفته تا پلتفرم‌های دیجیتالی ازجمله PressReader، که دسترسی به هزاران روزنامه و مجله از سراسر جهان را فراهم می‌کند.

کتابخانه‌های مجازی، با تجربیات فراگیر مانند خواندن کتاب‌های واقعیت مجازی (VR)، به روش‌های جدیدی کاربران را مجذوب خود می‌کنند. فناوری در کتابخانه نیز از طریق افزایش سرمایه‌گذاری به سمت سرویس‌های پخش ویدئو مانند Hoopla و Kanopy هدایت می‌شود. افزایش قیمت‌های اخیر و معرفی تبلیغات در پلتفرم‌های تجاری ممکن است مشتریان را مجبور به جستجوی گزینه‌های «کتابخانه رایگان» و بدون آگهی کنند و فرصتی منحصر به فرد برای کتابخانه‌ها فراهم کند تا پیشنهادات پلتفرم‌های خود را تقویت کنند.

ابتکارات متمرکز بر جامعه

کتابخانه‌ها در سراسر آمریکای شمالی در سال ۲۰۲۳ به‌طور خستگی‌ناپذیر برای جوامع خود کار کردند و در سال ۲۰۲۴ و پس از آن نیز به این کار ادامه خواهند داد. اقداماتی مانند حذف تعرفه‌های دیرکرد، دادن فضا به هنر و زبان‌های بومی و طراحی پلتفرم‌های جستجوی مبتکرانه و پایگاه‌داده نشان‌دهنده تعهد به رفع نیازهای جامعه بود.

در پاسخ به افزایش بی‌خانمانی، کتابخانه‌های عمومی کانادا نقش خود را فراتر از خدمات سنتی گسترش دادند. برای مثال، کتابخانه‌های تورنتو به‌عنوان سرپناه، دو چندان شدند و بحث‌هایی را درباره نقش در حال تحول کتابخانه‌ها به‌عنوان زیرساخت اجتماعی حیاتی برانگیختند. در همین حال، کتابخانه‌های بریتانیا پیشگام گرمخانه بودند و برای کسانی که قادر به پرداخت قبض انرژی نیستند، گرما و منابع فراهم می‌کردند.

بسیاری از کتابخانه‌ها نیز با چالش تغییرات آب و هوایی مقابله می‌کنند. کتابخانه و آرشیو کانادا، همراه با سایر کتابخانه‌ها، محتوای مرتبط با آب و هوا را در مجموعه‌های خود ادغام کردند. موضوع پایداری در «هفته کتابخانه‌ها» با تقریباً ۳۰۰ فعالیت با تمرکز بر تغییرات آب و هوا، طبیعت و محیط‌زیست و اتخاذ فناوری‌های پایدار از نظر زیست‌محیطی، به کتابخانه‌های بریتانیا نفوذ کرد. این شامل ساختمان‌های کم مصرف، فهرست‌نویسی دیجیتال برای کاهش مصرف کاغذ، برنامه‌های بازیافت و همسویی کتابخانه‌ها با اهداف پایدار و گسترده‌تر است.

پلتفرم‌ها و کارگاه‌های آموزشی آنلاین

کتابخانه‌ها همچنین با ارائه دوره‌های آنلاین، وبینارها و کارگاه‌های آموزشی، نقش آموزشی خود را گسترش می‌دهند. این تعهد به یادگیری مادام‌العمر فرصت‌هایی را برای مشتریان فراهم می‌کند تا مهارت‌های جدید را کسب کنند و درباره پیشرفت‌های فناوری به‌روز بمانند.‌

با وجود گسترش اینترنت پُرسرعت، شکاف دیجیتالی به‌ویژه در مناطق روستایی همچنان ادامه دارد. فناوری در کتابخانه‌ها با ارائه دسترسی رایگان به اینترنت و رایانه، گام‌های مهمی برای پُرکردن این شکاف برداشت. طرح‌هایی مانند ارائه دستگاه‌های هات‌اسپات Wi-Fi رایگان ازسوی کتابخانه ی ECRL در نوا اسکوشیای کانادا نمونه‌ای از این تعهد برای تضمین فراگیری دیجیتال است.

با دسترسی آسان به اطلاعات آنلاین، کتابخانه‌ها همچنین نیاز به مبارزه با اطلاعات نادرست از طریق سواد رسانه‌ای را تشخیص دادند. برای مثال، انجمن کتابخانه‌های عمومی در ایالات متحده، جلسات آموزشی را برای توانمندسازی کارکنان و مراجعان کتابخانه در ارزیابی انتقادی اطلاعات آنلاین ترتیب داد.

بلاک‌چِین برای مدیریت کتابخانه

ادغام فناوری بلاک‌چین در سیستم‌های کتابخانه‌ای، نحوه مدیریت تراکنش‌ها ازسوی کتابخانه‌ها را متحول می‌کند. از وام کتاب گرفته تا خرید و حقوق دیجیتال، بلاک‌چین امنیت، قابلیت ردیابی و شفافیت بهتری را تضمین می‌کند.

قراردادهای هوشمند قراردادهای اشتراک منابع بین کتابخانه‌ها را ساده می‌کند و همکاری بین کتابخانه‌ای را کارآمدتر می‌کند.

کمک رباتیک و اتوماسیون

کتابخانه‌های آینده ممکن است دارای دستیاران مجازی یا روبات‌هایی باشند که وظایف معمولی مانند ذخیره‌سازی قفسه‌ها یا راهنمایی مشتریان به سمت مواد مورد نیاز را به طور مؤثر انجام می‌دهند.‌

با بهره‌گیری از قدرت هوش مصنوعی، اتوماسیون در سیستم‌های مدیریت کتابخانه فرآیندها را ساده می‌کند و به کارکنان اجازه می‌دهد تا به کارهای پیچیده‌تر تمرکز کنند و در عین حال دسترسی سریع‌تری به منابع را برای کاربران فراهم کند.