عباس بن علی ابی‌طالب(ع) مشهور به ابوالفضل عباس، قمر بنی هاشم، پنجمین پسر حضرت علی(ع) است و بردن این نام کافی است تا بدانیم از نسل کیست و چه بسا از این روست که جنت و رضوان و حور و کوثر، همگی آیت و نشانه‌ای از خوی این حضرت دارند.

قمر بنی هاشم(ع) نخستین فرزند ام‌البنین(س)، مادری دلاور و پاک‌سرشت به پاکی فرشته‌ها بود، آبشاری که از کوهی استوار همچون علی(ع) جاری شد و در دامان مادری چون ام‌البنین(س) پرورش یافت و سرانجام در سرشاری از عطش سوخت.

حضرت ابوالفضل(ع) در چهارم شعبان سال ۲۶ هجری قمری دیده به جهان گشود و لقب «اَسَدُالله الْغالِبْ» را چون علی بر او نهادند تا دوباره حمله‌های حیدری در میدان‌ها تکرار شود و هرچند گزارش هایی از دلاوری ایشان در جنگ صفین وجود دارد اما مهمترین فراز زندگی ایشان حضور در واقعه کربلا و شهادت در روز عاشور محرم ۶۱ هجری است.

علی(ع) یک دسته گل از یاس آورد - ز طوبی شاخه ی احساس آورد

میان باغی از گل‌های زهرا(س) - خوشا ام البنین(س) «عباس» آورد

شیخ صدوق در کتاب امالی روایتی از امام سجاد (ع) با این مضمون نقل می‌کند که حضرت ابوالفضل(ع) نزد پروردگار چنان جایگاهی دارد که همه شهدا به او غبطه می‌خورند که ای کاش می‌توانستند به چنین منزلتی برسند. آری! آدم‌های زیادی رفتند و نیامدند؛ ولی یک نفر چون عباس(ع) رفت و در تاریخ ماندنی و در دل ها بیاد آمدنی تر شد:‏

بر مقامش غبطه خورده هر شهید و هر امیر - هیچ سرداری چنین بی دست طیاری نکرد

آنچه از معارف اهل بیت(ع) در باره این الگوی ویژه می آموزیم این است که حضرت ابوالفضل(ع) علاوه بر ایمان محکم و اطاعت از امام، در این مسیر، نهایت خیرخواهی و مجاهدت را در راه خدا انجام می‌داد و «نافذ البصیره» بود و در همین زمینه امام سجاد (ع) بر ایمان محکم و بصیرت عموی خویش تاکید داشت.

امام صادق(ع) فرمودند: «عموی ما عباس نافذ البصیره بود؛ ایمان محکم و نفوذناپذیر داشت و همراه با امام حسین (ع) مجاهده کرد و به بلای نیکو رسید.»

بدون تردید نخستین و مهمترین ویژگی حضرت ابوالفضل (ع) اطاعت خدا، رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) است و دومین ویژگی اش رفتن به راهی است که مجاهدان جنگ بدر رفتند که ضمن مجاهدت با دشمنان خدا خیرخواه دین بودند و از همین روست که در زیارت نامه حضرت ابوالفضل(ع) بالاترین پاداش را از خدا می‌خواهیم، چون عباس (ع) که از امام خود اطاعت کرد و شهادت می دهیم، آن حضرت نهایت خیرخواهی و تلاشش را برای امامت داشت.

حسین(ع) امام و ابوالفضل(ع) برادر امامت و حسین(ع) ولی و ابوالفضل(ع) هم‌رکاب ولایت بود و شاید مهمتر از وفاداری و از خودگذشتگی حضرت عباس (ع)؛ بصیرت بی بدیلی بود که ایشان را به چنین جایگاهی رساند، کوه‌مردی که ذره‌ای از احترام و حرکت در امتداد مسیر قرب الی الله برادرش فروگذار نکرد.

هیچکس مانندِ عباسم مرا یاری نکرد - هیچکس مثل ابوفاضل علمداری نکرد

حضرت ابوالفضل(ع) به همراه برادرانش که همگی در کربلا شربت شهادت نوشیدند، دریافت ۲ امان‌نامه از طرف عبیدالله بن زیاد را رد کردند.

گفت برگردان امان نامه، امانِ من خداست - هیچکس با دشمنش اینگونه رفتاری نکرد

راویان هر بار که می‌خواهند ویژگی‌های حضرت عباس (ع) را بیان کنند به جنگاوری و فرمانده لشکر بودن آن حضرت اشاره می کنند یا می‌گویند انسان باوفایی بود که امان‌نامه را نگرفت یا زمانی که به نهر فرات رسید از خوردن آب خودداری کرد.

هرچند همه اینها گوشه‌های از شخصیت بی‌بدیل قمر بنی هاشم (ع) است ولی ویژگی اصلی آن حضرت در نگاه ائمه این است که بعنوان یک انسان غیرمعصوم پشت سر معصوم حرکت کرد و به مقام کبریایی رسید.

روایتی از امام سجاد حاکیست که حضرت عباس دین و امامش را بر خودش ترجیح داد و خود را دچار این بلای دگرگون کننده و رشد دهنده کرد، خود را فدای برادرش کرد تا اینکه ۲ دستش بریده شد و خدا به آن حضرت در زندگی بعد از دنیا، ۲ بال داد که با آنها در بهشت به همراه فرشتگان پرواز می‌کند همانگونه که جعفر بن ابی طالب ۲ بال پرواز در قیامت دارد.

ائمه معصومین(ع) در احادیثی، مقام بالایی برای حضرت عباس(ع) در بهشت بیان کرده‌اند و کرامات فراوانی از او با مضمون برآورده کردن حاجت مردم حتی غیرشیعیان و غیر مسلمانان نقل شده است که بیانگر این حقیقت است که حضرت عباس، دست داده تا بگیرد دست هر افتاده را.

حضرت ابوالفضل(ع) در واقعه کربلا فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین(ع) بود و برای همراهان امام از فرات آب می‌آورد و در این مسیر به شهادت رسید، قهرمان نهر علقمه ای که شمس و قمر از نور جمالش خجل می‌شود، او فسانه و اساطیر نبود بلکه مردی بود که مثل یک عَلَم هیچ وقت بر زمین نماند.

مثل عباس کسی هست دلاور باشد - با همه تشنگی اش یاد برادر باشد

سلام بر عباس، ای غیرت مجسم… ای قامتِ فتوت…

سلام ای چشم‌هایی که آب را شرمنده نجابت خود خواهی کرد…

سلام ای دست‌هایی که رودخانه‌های زمین، به جستجویشان سر گردانند…

سلام ای پیشانی بلندی که آیینه‌ی آسمان است…

السلام علیک یا اباالفضل العباس (ع)