انَّ الحسینَ مِصباحُ الهُدی و سَفینةُ النَجاة؛ بر اساس این حدیث نبوی، حسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است. در حالی که ائمه(ع) همگی نور واحد و چراغ هدایت هستند اما چه چیزی سبب شده سیدالشهدا(ع) را به این صفت بشناسیم؟

گفت‌وگوی ما را با آیت‌الله دکتر محسن حیدری آل‌کثیر، از اعضای مجلس خبرگان رهبری در مورد این جنبه از شخصیت متعالی سیدالشهدا(ع) می‌خوانید. ایشان می‎‌گوید اگر چه تمام ائمه(ع) نور واحد هستند و چراغ هدایت به حساب می‌آیند اما شرایط زمانه سبب می‌شود جنبه‌ای از شخصیت آنان تجلی پیدا کرده و به فعلیت برسد و در نتیجه مظهر یک اسم از اسمای الهی شوند.

امام حسین(ع) کشتی نجات و چراغ هدایت

آیت‌الله حیدری با بیان اینکه امام حسین(ع) با مکتبی که ارائه داد و به دنبال نهضت خونینش به چراغ هدایت تبدیل شد، توضیح می‌دهد: هر انسانی برای روشنگری و شناخت حقیقت باید وارد مکتب امام حسین(ع) شود. مکتب حسینی همچون کشتی نجات، همه را از غرق شدن در بدبختی‌ها نجات می‌دهد. شخصی که در بدبختی هوای نفس خود غرق شده، وقتی وارد مکتب امام حسین(ع) شود، می‌تواند هوای نفس خود را کنترل کند. کسی که در منجلاب اخلاقی افتاده و نمی‌تواند خود را نجات دهد و تنهاست، در کشتی امام حسین(ع) می‌تواند از آن منجلاب نجات پیدا کند. اگر فردی دچار بردگی فکری شده باشد با رجوع به مکتب امام حسین(ع) نجات پیدا می‌کند. افرادی که درگیر بردگی سیاسی و استعماری شده‌اند و یا ملت‌های مظلومی که درگیر چکمه چپاولگران هستند نیز با الهام‌ از مکتب آزادی‌خواهی حسینی می‌توانند خود را از ورطه سقوط نجات داده و رهایی بخشند.

ایشان تصریح می‌کند: امام حسین(ع) متعلق به گروه، نسل، قشر، نژاد، فرقه و مذهب خاصی نیست و مربوط به تمام جهان بشریت در هر کجای عالم و در هر زمانی است. در بحارالانوار از امام صادق(ع) روایتی داریم که فرمود: «همه ما اهل بیت، کشتی‌های نجات هستیم ولی کشتی جدم حسین(ع) گسترده‌تر و در دل دریاها و موج‌های خروشان باشتاب‌تر و سریع‌تر است». تشبیه امام حسین(ع) به کشتی نجات به طوفان نوح و کشتی حضرت نوح(ع) اشاره دارد. یعنی حتی اگر شدت بلاهای زمینی و آسمانی یا مادی و معنوی به اندازه طوفان نوح باشد، بی‌تردید افرادی که سوار کشتی ولی‌الله شده‌اند، به امر الله مصون مانده و نجات می‌یابند. ائمه اطهار(ع) همگی برای بشری که همیشه در معرض طوفان‌ها و سیلاب‌های نابودکننده قرار دارند، نقش کشتی نجات را دارند.

عناصر تشکیل‌دهنده عاشورا

عضو مجلس خبرگان رهبری یادآور می‌شود: در نهضت حسینی از عقل، عاطفه و احساس بهره گرفته شده است. به ظاهر این قیام، قیامی علیه حکومت فاسد بود اما در باطن، قیامی برای حفظ ارزش‌های اسلامی و معروف و ایمان و عزت است. همچنان که امام حسین(ع) در وصیت‌نامه خود به برادرش محمد بن حنفیه فرموده است: «قیام من از روی سرکشی و خوشگذرانی و فساد و ظلم نیست، تنها برای اصلاح در امت جدم(ص) قیام کردم و می‌خواهم به معروف امر کنم و از منکر بازدارم و به سیره جدم(ص) و پدرم علی بن ابیطالب(ع) عمل کنم». احیای سیره نبوی و سایر اهدافی که حضرت ذکر فرمود، همه اهدافی عقلایی و قابل قبول برای تمام انسان‌هاست.

دکتر حیدری با تأکید بر عناصر شکل‌دهنده نهضت عاشورا تصریح می‌کند: اخلاص، ایثار، حماسه و عرفان از مهم‌ترین این عناصر هستند. البته مظلومیت حسین(ع) نقطه اوج این قیام الهی است و نحوه رویارویی یاران امام حسین(ع) با سپاه یزیدیان، تعداد اندک این سپاه در مقابل انبوهی جمعیت سپاه دشمن و... نشان از مظلومیت این جمع قلیل دارد. رفتار ددمنشانه‌ای که آن سپاه بی‌رحم در برابر امام حسین(ع) و یارانش به خرج داد نیز در تاریخ سابقه ندارد. هر انسانی که از سلامت فطرت برخوردار باشد و همانند افرادی نشده باشد که سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا به آنان فرمود «شما از من نافرمانی می‌کنید و به سخنان من گوش نمی‌دهید زیرا شکم‌هایتان از حرام پر شده و بر دل‌هایتان مهر غفلت خورده است» از دیدن و شنیدن شرح حادثه عاشورا متأثر می‌شود.

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه خاطرنشان می‌کند: انقلاب اسلامی ایران از نهضت خونین کربلا و قیام اباعبدالله الحسین(ع) الگو گرفته است. نه تنها این انقلاب که در طول تاریخ تمام انسان‌های جوانمرد و آزادی‌خواه از قیام حضرت درس گرفته و در ظلم‌ستیزی از آن الهام می‌گیرند. همچنان که سال گذشته نوه گاندی در کنفرانس بین‌المللی «نداء الاقصی» از قول پدربزرگش مهاتما گاندی، رهبر بزرگ مردم هندوستان در توصیف عظمت و شکوه شخصیت و قیام اباعبدالله الحسین(ع) نقل کرد: «من زندگی امام حسین(ع)، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده‌ و به صفحات کربلا توجه کافی کرده‌ام و بر من روشن شده اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز شود، باید از سرمشق امام حسین(ع) پیروی کند». پسر نلسون ماندلا که امروز از پدرش به‌عنوان رهبر آزادگان و جنبش ضد آپارتاید و تبعیض نژادی یاد می‌شود نیز درباره تأثیر امام حسین(ع) می‌گوید امام حسین(ع) به او این توان را داد که برای حق و آزادگی بایستد. به گفته یحیی السنوار، رهبر حماس در غزه، مقاومت و ایستادگی مردم مظلوم غزه نیز به برکت الهام‌گیری از این نهضت است.

آیت‌الله حیدری تصریح می‌کند: امام حسین(ع) کشتی نجاتی است که مربوط به گروه و فرقه خاصی نیست بلکه تمام انسان‌ها و انسانیت را دربرمی‌گیرد. البته ما شیعیان اولی‌تر هستیم و باید تلاش کنیم سبک زندگی خود را بر اساس مکتب عاشورا پایه‌ریزی کنیم. باید از نظر فردی، اجتماعی، سیاسی، خانوادگی و... تمام سیره و رفتار آن بزرگان را در نظر داشته باشیم و آنان را در زندگی پیاده کنیم. اینکه امام حسین(ع) و اصحاب پاک ایشان چه سیره‌ای داشتند و با امام و دوستان و دشمنان خود چگونه رفتار می‌کردند. مکتب عاشورا، مکتب گریه نیست بلکه مکتبی برای زندگی و عقلانیت است که در نهایت منتهی به عصر ظهور خواهد شد.