مریم سرلک؛ بازار: نصف جهان، یک دهه است با مشکل آلودگی تمام فصول سال دست و پنجه نرم می کند، هنوز «پاییز و زمستان» و وارونگی هوا و آلودگی صنعتی را پشت سر نگذاشته ایم که دچار آلودگی از نوع گرد و غبار و آلاینده های کمتر از دو نیم میکرون در «بهار« می شویم که در ادامه دست در دست آلودگی صنعتی، هوای گرم «تابستان» اصفهان را به واقع غیرقابل تحمل تر می کند.

سال گذشته اصفهان تنها سه روز هوای پاک را تجربه کرد، آلودگی زمستانی مدارس و ادارات را به تعطیلی کشاند و در هفته گذشته نیز شاهد تعطیلی مجدد ادارات و نهادهای دولتی در استان بودیم.

این آلودگی مداوم تاب و توانی برای شهر صنعتی اصفهان باقی نگذاشته است، از سویی تعطیلی های از سر ناچاری که البته در حد امکان از آنها اجتناب شده است از نظر اقتصادی برای این استان مشکل سازشده است و از سویی دیگر عدم تعطیلی یا کاهش فعالیت صنایع و نیروگاه هایی که سود چندانی برای مردم اصفهان نیز ندارد و درآمد آن به جیب پایتخت می رود، برخلاف قوانین کارگروه مقابله با آلودگی هوا، سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می دهد.

آلودگی و کاهش بنیه و توان اقتصادی کشور

به گفته کارشناسان در واقع آلودگی با تاثیرگذاری منفی بر بهداشت و سلامت نیروی انسانی، بنیه و توان اقتصادی کشور را کاهش می‌دهد و در نتیجه این امر رشد اقتصادی به‌ مرور کاهش خواهد یافت؛ در کنار این آثار مستقیم، کاهش سلامت نیروی انسانی اثر غیرمستقیم بر توان تولیدی و بهره‌وری نیز دارد.

به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از سال ۸۷ تا ۹۹ روند افزایش سرطان در استان اصفهان، بسیار نگران کننده بوده است که از دلایل مهم آن به آلودگی هوا برمی گردد.

شاهین شیرانی با اشاره به روند افزایشی مرگ منتسب به آلو دگی هوا در افراد باالای ۳۰ سال در اصفهان افزود: در سا ل،۱۳۹۷ تعداد ۶۸۴ نفر در شهر اصفهان بر اثر آلو دگی هوا جان خود را از دست دادند و در سال ۱۴۰۱ این تعداد به یک هزار و ۶۳۱ نفر افزایش یافت.

در این ارتباط کارشناس محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار بازار اظهار می کند: سالهاست کارگروه اضطرار آلودگی هوا به طور مداوم جلساتی تشکیل می دهد که نتبجه همه آنها بدون استثنا در دو برگ فرمان کاغذی به نهادهای مختلف برای رعایت قوانین خلصه می شود و باید و نبایدهایی خطاب به وزارت نیرو برای احیای زاینده رود و تامین حق آبه تالاب گاوخونی که هر روز برای رسانه ها ارسال می شود و این روند بدون نتیجه ادامه دارد اما شاخص آلودگی همچنان روی مدار زرد، نارنجی، قرمز و بنفش در چرخش است.

مردم ابرقهرمان های تنفسی در نصف جهان!

مریم تیموری ادامه می دهد: این عملکرد ناقص باعث می‌شود تلاش‌های عمومی در جهت کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوا از بین برود؛ گویی مسئولان توقع دارند در چنین شرایطی مردم به ابرقهرمان های تنفسی تبدیل شوند.

وی تصریح می کند: بررسی سه ایستگاه سنجش آلودگی هوای اصفهان که مجهز به اوزن سنج است نشان می دهد، غلظت این آلاینده در هوای شهر اصفهان در طول یک ماه گذشته بسیار بیشتر از حد مجاز (وضعیت بنفش) بوده است که این مسئله به فعالیت آلاینده های موتوری و همچنین نیروگاه ها برمی گردد.

این کارشناس محیط زیست تاکید می کند: از سویی خشکی زاینده رود و عدم تامین حق آبه گاوخونی، ریزش گرد و غبار از استانهای مجاور بر این آلودگی در فصول گرم سال دامن می زند و زمستان نیز وارونگی هوا بر بار مشکلات اضافه می کند، ما سالهاست در این شرایط تنها شاهد امر و نهی مسئولان در قالب مصاحبه با رسانه ها هستیم، موضوعی که همه مردم اصفهان در ارتباط با آن خود کارشناس شده اند اما هیچ عزم جدی برای رفع این مشکل وجود ندارد، این درحالی است که هم وزارت نیرو و هم سایر دستگاه ها از جمله شهرداری ها به خوبی وظایف قانونی که بیانیه مدیریت بحران استان بر آن تاکید می کند اطلاع دارند.

با توجه به وجود زیرساختها و الزامات قانونی درباره احیای زاینده رود و دیگر قوانین ابلاغیبه صنایع و نهادهای مختلف مشکل سالهای گذشته رفع شده بود، متاسفانه نهادهای نظارتی در این ارتباط وظایف خود را انجام نمی دهند و مسئولان نیز با وجود قولهای متعدد از ارائه لیست نهادهایی که از انجام وظایف خود سر باز زذه اند، خودداری می کنند

وی ادامه داد: کارخانه ها و صنایع سالهای سال است مقرر شده که به خارج از شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان منتقل و فعالیت صنایع در شرایط آلودگی هوا کمتر شود اما دریغ از اندک توجهی به موضوع که اگر اهمیتی به این مسئله داده می شد، با توجه به وجود زیرساختها و الزامات قانونی درباره احیای زاینده رود و دیگر قوانین ابلاغی به صنایع و نهادهای مختلف، مشکل آلودگی دائمی اصفهان سالهای گذشته رفع شده بود اما متاسفانه نهادهای نظارتی در این ارتباط وضایف خود را انجام نمی دهند و مسئولان نیز با وجود قولهای متعدد از ارائه لیست نهادهایی که از انجام وظایف خود سر باز زده اند، خودداری می کنند و در چنین شرایطی طبیعی است که هیچ چیز سر جای خود قرار نداشته باشد.

تعلیق فعالیت های آلاینده در نصف جهان

تیموری بیان کرد: برای حفظ سلامت جامعه، لازم است تمام فعالیت‌های آلاینده در منطقه تعلیق شوند و کارخانه‌ها موظف به رعایت استانداردها و مقررات محیط زیست شوند؛ همچنین تدابیر لازم باید برای ایجاد شفافیت و نظارت کامل بر فعالیت کارخانه‌ها از سوی نهادهای نظارتی در این شرایط خاص اتخاذ شود.

وی تاکید کرد: باید نهادهای نظارتی همچون محیط زیست در راستای توقف فعالیت کارخانه‌های آلاینده در زمان آلودگی هوا موثرتر عمل کنند و با افزایش نظارت و پایش مداوم بر سطح آلاینده‌ها و رعایت استانداردهای محیط زیست در فعالیت کارخانه‌ها گام مثبتی بردارند.

و اما رئیس اداره امور آزمایشگاههای اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان نیز با توجه به غلظت بسیار بالای گاز اوزون در اصفهان معتقد است: مهمترین منابع انتشار ازن گازهای نیتروژن دار وسایل نقلیه موتوری و نیروگاه ها هستند.

بابک صادقیان می افزاید: تا یک دهه قبل میزان گاز اوزن در هوای اصفهان قابل توجه نبود و وجود ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون کیفیت روزانه هوای شهر اصفهان را تحت تاثیر قرار می داد.

وی تاکید می کند: با تجهیز چند ایستگاه سنجش اوزن در اصفهان مشخص شدپس از ذرات با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون، دو مین عامل اصلی آلودگی هوای اصفهان، تولید اوزن است؛ در حال حاضر تنها سه ایستگاه سنجش کیفیت هوا مجهز به اوزن سنجی است و با توجه به تمرکز جمعیت و وسعت کلانشهر اصفهان باید حداقل ۱۰ ایستگاه سنجش کیفیت هوا در شهر اصفهان به سیستم اوزن سنجی تجهیز شود، تا میزان واقعی اوزن در هوای شهر اصفهان مشخص شود.

تأمین عدالت محیط زیستی و حفظ سلامت جامعه، خواسته مهم کنونی جامعه است که باید اقدامات لازم برای بهبود وضعیت فوری اتخاذ شود؛ مسئولان باید نگرانی‌های جامعه را جدی بگیرند و تدابیر لازم را اتخاذ کنند.

در این ارتباط دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان اظهار داشت: به لحاظ ساختار جغرافیایی اصفهان مانند کف یک کاسه در گودی قرار گرفته است و مجموعه آلاینده های غرب استان از سوی ذوب آهن به سمت اصفهان می‌آید و نمی‌تواند مثل تهران که روی یک مخروط افکنه است خارج شود و در این گودی گیر می افتد.

خاتون آبادی افزود: با بررسی مدل ریاضی آلودگی هوای اصفهان مشخص است که این آلودگی به صورت چرخه ای به دور این کاسه گود به نام شهر اصفهان می چرخد؛ اگر قرار باشد این شهر تاریخی حفظ شود و آینه ای برای بازدیدهای بین المللی باشد باید به خودمان بیاییم و اصفهان را از آلودگی و فرونشست نجات دهیم.

معضلی خودساخته به نام جانمایی اشتباه! صنایع در اصفهان؛

وی ادامه داد: منطقی نیست، بالای ۷۰ درصد فولاد یک کشور در یک شهر که به لحاظ موقعیت جغرافیایی در فرودست واقع شده و متناسب این حجم آلاینده نیست، قرار بگیرد.

آلودگی ها وقتی از سمت این آلاینده ها به شهر می‌رسد با حرکت چرخه ای نمیتواند خارج شود، اگر جریان قوی باد هم بوزد در نهایت این آلودگی به سمت شرق و مناطق محمد آباد جرقویه میرود و در روستاها که دنبال هوای خوب هستیم، شاهد تراکم هوای آلوده خواهیم بود.

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان در تصریح عوامل آلاینده در اصفهان گفت: نیروگاه شهید منتظری با سوخت اغلب مازوت در فصول سرد سال، همچنین آلایندهای ذوب آهن و فولادمبارکه باعث شده شهر را به جای یک کمربند سبز یک کمربند دود زا احاطه کند، آلودگی ها وقتی از سمت این آلاینده ها به شهر می‌رسد با حرکت چرخه ای نمی تواند خارج شود، اگر جریان قوی باد هم بوزد در نهایت این آلودگی به سمت شرق و مناطق محمد آباد جرقویه میرود و در روستاها که دنبال هوای خوب هستیم، شاهد تراکم هوای آلوده خواهیم بود.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: باید یک تصمیم ملی گرفته شود و دستورالعملی به ذوب آهن داده شود که سیستم اصلی تصفیه هوا را هرچند به بهای زیاد تامین کند، چراکه جان مردم گرانتر است؛ باید این دود سیاه و قرمز مخملی که از کک سازی ذوب آهن به وجود آمده متوقف شود.

وی با تأکید بر اینکه، مسئولان ذوب آهن اگر نمی‌تواند آلودگی را به وسیله فیلترهای صنعتی مهار کنند باید یک تصمیم اضطراری برای انتقال سیستم کک سازی به خارج از ذوب آهن اتخاذ کنند، بیان داشت: اگر یک سازمان تولیدی تولید درآمد می‌کند باید در کنارش برای مصون نگاه داشتن جان مردم از خطر نیز هزینه کند.

ذوب آهن بدون توجه به پالایش هوا حجم تولید را افزایش می دهد

خاتون آبادی گفت: با وجود اینکه سیستم تصفیه هوا ذوب آهن یک سیستم قدیمی است اما به حجم تولید آن اضافه شده است آیا فکری شده که مسئله پالایش آلاینده‌های آن با توجه به توسعه تولید حل شود.

وی با تأکید بر اینکه اگر بستر زیست محیطی به انسداد برسد کل این صنایع با زیان روبرو می شوند، بیان داشت: مسئولان نباید تک بعدی و صرفا به افزایش میزان تولید بیاندیشند بلکه اگر نگران کیفیت تولید هستند باید به تحقیق و توسعه هم بپردازند زیرا تولیدی که محصولش خوب باشد اما موجب نابودی انسان‌ها شود ارزشی ندارد.

اقتصاد صنایع اصفهان مخرب است

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: طبق قانون تا فاصله ۵۰ کیلومتری شهر نباید صنایع وجود داشته باشند اما شهرک های صنعتی اصفهان داخل شعاع هستند بنابراین نتیجه می گیریم توسعه صنایع بیشتر از ظرفیت تحمل زیست محیطی اصفهان است.

وی با تأکید بر نقض مفاهیم توسعه پایدار در صنایع کنونی گفت: توسعه پایدار یعنی یک فرآیند اقتصادی در عین حال که باید در کوتاه مدت برای نسل کنونی قابل استفاده و بهره برداری و همچنین سودمند باشد نباید ظرفیت های بهره مندی نسل های آینده را از بین ببرد، ولی با این اوضاع آلاینده ها نه تنها نسل کنونی هم سود نمی‌برد بلکه نسل آینده هم مطمنا بی بهره می ماند.

اقتصاد کنونی از تعریف توسعه پایدار پا فراتر نهاده و به یک اقتصاد مخرب تبدیل شده است بنابراین باید به دنبال مفهوم واقعی توسعه پایدار باشیم و اگر به فکر نسل آینده باشیم طبیعتاً روند مخرب تولید باید متوقف شود تا نسل کنونی هم مصون بماند

خاتون آبادی اقتصاد کنونی حاصل از صنایع مانند ذوب آهن را مخرب دانست و افزود: اقتصاد کنونی از تعریف توسعه پایدار پا فراتر نهاده و به یک اقتصاد مخرب تبدیل شده است بنابراین باید به دنبال مفهوم واقعی توسعه پایدار باشیم و اگر به فکر نسل آینده باشیم طبیعتاً روند مخرب تولید باید متوقف شود تا نسل کنونی هم مصون بماند.

قیمت یک قطعه فولاد از یک سمعک کمتر است

وی هر نوع تولید و توسعه را نیازمند یک ارزیابی اثرات زیست محیطی دانست و تصریح کرد: اداره محیط زیست باید بتواند طبق طرح ارزیابی زیست محیطی مسائل مربوطه را مدیریت و کنترل کند.

وی در ادامه و در بیان راهکارهای رهایی اصفهان از اقتصاد مخرب و آلاینده گفت: جهش قرن بیست یک را در تحول صنعت در نظر بگیریم باید بجای این همه تولیدات سنگین مانند ذوب آهن بتوانیم به تکنولوژی جدید و فراتر دست پیدا کنیم و به سوی صنایع پزشکی که آلاینده کم اما منفعت زیادی دارد برویم تا آنها جایگزین صنایع پر هزینه و آلاینده شود به عنوان مثال قیمت سمعک از دو هزار دلار شروع می شود اما قطعه بزرگ آهن یا فولاد یا توجه به میزان آلودگی که در تولیدش ایجاد می شود چقدر قیمت دارد.

دیدگاه تولید ثروت باید تغییر کند

خاتون آبادی راه گریز از صنایع آلاینده را تغییر دیدگاه تولید ثروت از صنایع سنگین به صنایع با فناوری بالا و در عین حال کم آلاینده عنوان کرد و بیان داشت: اگر کک سازی ذوب آهن را هم منتقل کنیم اما وقتی نگاه تولید ثروت به سمت این صنایع سنگین در نقاط کم آب و کم چرخش هوا است همچنان این داستان ادامه دارد.

وی افزود: باید نگاه استراتژیک راهبری و بلند مدت از صنایع سنگین به صنایع ظریف با فناوری بالا معطوف شود که درآمد بیشتری هم به کشور وارد می‌کند، به عنوان مثال ایمپلنت دندان که از سوئیس وارد ایران می‌شود و قیمت بسیار بالایی دارد و تولیدش هم هیچ آلودگی ندارد اما ما نگاهمان به این نوع صنایع نیست و فقط به گسترش فولاد ادامه می‌دهیم.

این استاد دانشگاه به کارگیری نخبگان در شکوفایی اقتصاد سالم و با فناوری بالا را لازم دانست و گفت: به اندازه کافی کارشناس و نخبه در مراکز علمی داریم که باید با همکاری آنها در تولید ثروت بازنگری شود و از نگاه تک بعدی در سرمایه‌گذاری صنایع سنگین فاصله گرفته به سمت صنایع با فناوری بالا برویم.

وی با تأکید بر اینکه باید استراتژی توسعه تغییر کند و عینک مسئولان عوض شود، اضافه کرد: باید از صنایع سنگین و آلاینده و ساده به تکنولوژی پیچیده رفت و هزینه این تکنولوژی و هزینه مهندسی معکوس آن داده شود تا شهر تاریخی اصفهان از صنایع سنگین عبور کند، وقتی ما می‌توانیم فولاد بسازیم قطعاً این صنایع را هم می‌توانیم بسازیم.

اصفهان باید با صنعت توریسم هزینه خود را تامین کند

این فعال محیط زیست با بیان اینکه مردم یک شهر صنعتی نمی‌خواهند بلکه یک شهر زیست محیطی و تاریخی می‌خواهند گفت: اصفهان باید با استفاده از صنعت توریسم هزینه خود را تامین کند نه با صنایعی که هزینه های پزشکی زیادی تحمیل می‌کند.

خاتون آبادی: مسائل زیست محیطی به ویژه مسئله فرونشست و کم آبی در حال از میان بردن تمدن کهن اصفهان است؛ کمترین نتایج وجود این صنایع آلاینده در اصفهان این است که نخبگان از این شهر مهاجرت می‌کنند

وی با بیان اینکه مسائل زیست محیطی به ویژه مسئله فرونشست و کم آبی در حال از میان بردن تمدن کهن اصفهان است، ادامه داد: نتایج وجود این صنایع آلاینده در اصفهان این است که نخبگان از این شهر مهاجرت می‌کنند و حجم خروج سرمایه از استان بسیار بالاست

خاتون آبادی تغییر در شرایط موجود را مستلزم تغییر دیدگاه اقتصادی دانست و گفت: نخبگانی که در اتاق بازرگانی هستند باید دیدشان را عوض کنند باید ببینند که از لحاظ بازدهی اقتصادی چه صنایعی صنایع نسل آینده است.

صنایع آلاینده برکت ندارد

وی به مباحث دینی در حوزه اقتصاد پرداخت و گفت: در جنبه دینی مسئله که بحث برکت است اگر فرایند تولید یک محصول برای جامعه زیان تولید کند برکت ندارد و پایدار نخواهد بود.

این فعال محیط زیست افزود: صاحبان صنایع باید به بهبود خروجی محصول که شامل بهبود پسماندها و ضایعات‌ محصول است نگاه کنند و نخبگان و مسئولان یک سیستم تولیدی نیز باید نگران مردم باشند، مردم به خودی خود تا زمانی که با اصل یک بیماری مواجه نشوند درک نمی‌کنند که چه اتفاقی افتاده است، زیرا سرگرم تامین معاش خود هستند.

وی گفت: فعالان اقتصادی که سرمایه‌های کلان در دست دارند در کنار سود اقتصادی باید به دنبال یک توسعه پایدار و با برکت باشند که نسل کنونی و آینده از آن سود ببرند.

تاثیر سهمگین آلودگی بر رکود اقتصادی

همه کارشناسان معتقدند آلودگی هوا می‌تواند بر رشد اقتصادی نیز تأثیر منفی بگذارد، زیرا ممکن است باعث کاهش تولید و فعالیت‌های صنعتی شود، هزینه‌های درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا می‌تواند برای اقتصاد کشور بسیار سنگین باشد چرا که کاهش کارایی و سلامت کارگران به دلیل آلودگی هوا می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های تولید شود.

همچنین تورم هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از آلودگی هوا ممکن است بر اقتصاد تأثیر منفی بگذارد، اختصاص بودجه به پروژه‌های حفاظت از محیط زیست هم یک بار منفی دیگر بر رشد اقتصادی کشور است؛ از تاثیرات منفی آلودگی هوا بر کاهش تولیدات کشاورزی نمی توان چشم پوشی کرد، کاهش نرخ اشتغال و افزایش بار سرمایه‌گذاری در حوزه بهداشت و درمان همگی از خسارات آلودگی هوا بر اقتصاد است.

در این راستا برای خشکی هوا و آلودگی اصفهان باید جدا از فصل چاره ای اساسی اندیشیده شود، احیای زاینده رود و زنده کردن تالاب گاوخونی می تواند بخش زیادی از آلودگی بهار و تابستان اصفهان را برطرف کند، از سویی تامین گاز در زمستان برای صنایع و ممانعت از سوخت مازوت به دلیل سودجویی و صرفه بیشتر، باید مورد توجه مسئولان باشد ضمن اینکه استفاده از راهکارهای قانونی برای الزام صنایع و توجه به الزامات زیست محیطی ضرورتی تام دارد.