به گزارش خبرگزاری برنا از استان کهگیلویه و بویراحمد؛با وجود گذشت حدود ۱۴۰۰ سال از شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش نه‌تنها از عمق این حادثه کاسته نشده بلکه هر چه بیشتر می‌گذرد، این قلمرو گسترده‌تر شده و آیین‌ها باشکوه بیشتری برگزار می‌شوند.
همزمان با فرارسیدن ماه محرم، آیین‌های عزاداری مختلفی در این استان برگزار می‌شود که می‌توان از مراسم استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع)، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، دمام زنی حسینیه حضرت قاسم (ع) گچساران، مویه خوانی و آیین شام غریبانه کهگیلویه، آیین تعزیه‌خوانی سنتی لنده و آیین تعزیه‌خوانی سنتی سوق نام برد که در فهرست آثار معنوی ملی ثبت‌شده است.
آیین تعزیه‌خوانی سنتی سوق یکی از آیین‌های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که چند سالی است که به همت گروه فرهنگی و هنری تعزیه‌خوانی پرچم‌داران کربلای سوق و با حمایت مالی و معنوی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان در شهر دهدشت برگزار می‌شود.
در گذشته در این استان ایلات و عشایر دو سه روز قبل از ماه محرم با فراهم کردن مقدمات مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) به استقبال محرم می‌رفتند.
انتخاب محل عزاداری و نظافت آن و درست کردن علَم‌ها ازجمله اقدامت استقبال از محرم در استان کهگیلویه و بویراحمد است.
پایه علم‌ها با شرایط خاص و استفاده از چوب گردو و بلوط تهیه می‌شد که زنگوله‌ها و دِرا‌ها را با پارچه‌های سیاه و بنفش و سبز آماده می‌کردند و این علَم نشانی از علم‌داری کربلا بود. این علَم در دست فرد یکه تنومند و خوش‌تیپ بود قرار می‌گرفت.
برای خبردار کردن مردم، برخی‌ها غروب دو سه روز قبل از ماه محرم در کوچه‌ها راه می‌افتادند و با خواندن برخی نوحه‌های محلی اطلاع‌رسانی می‌کردند.
خانم‌ها و آقایان با حلقه‌های جداگانه برای سید و سالار شهدا عزاداری می‌کردند به‌طوری‌که یک زن به‌عنوان تک‌خوان، خانم‌ها دست به گردن هم می‌انداختند و به‌نوعی خاص و با لباس‌های محلی عزاداری می‌کردند و چارقه‌ها یا چادرهای را به پشت و سینه خود می‌زدند. همچنین آقایان در هنگام سینه‌زنی افراد کمر همدیگر را می‌گرفتند و دایره‌وار می‌چرخیدند و بر سینه می‌زدند.
عمدتاً اسبی را نمادین با پارچه‌های رنگین تزئین می‌کردند که به یاد ذلجنای امام حسین (ع) بود و نوحه‌ها و شَرمَه‌های محلی می‌خواندند.
ازجمله کارهایی که در ایام محرم مردم این استان انجام می‌دادند روشن کردن آتش در وسط میدان مشخص‌شده برای عزاداری جهت گرم کردن در شب‌های سرد و روشنایی محل بود البته برخی از عزاداران وقتی وارد میدان عزا می‌شدند یک قطعه هیزم با خود می‌آوردند تا گرمای آتش بیشتر شود. غالبا تمام عزاداران بالباس‌های تیره در عزاداری شرکت می‌کردند.
در ایام محرم بخصوص روزهای تاسوعا و عاشورا غذای نذری پخته و بین عزاداران توزیع و تقسیم می‌شود.
گاهی حلوای محلی با نان محلی نیز تهیه و بین عزاداران توزیع می‌شد.
مردم استان کهگیلویه و بویراحمد در روز عاشورا با عزاداری تا ظهر عاشورا به سمت امامزادگان و یا منزل سادات حرکت می‌کردند و نماز ظهر عاشورا را به یاد نماز امام حسین (ع) در روز عاشورا بر پا می‌کردند.
در زیر بخشی از نوحه‌های محلی استان که درگذشته بیشتر استفاده می‌شد، آمده است؛
«اَی ماهِ مَحرَم اومَ شاری رفت و غم اومَ اَو مِن حرم کَم اومَ»
«آخ بَ دشتِ کربلا شِمر کَلوی وَلَدِ زِنا سَرشَ بِری اَو وَش نَدا»
«اَی ماه مَحرَم اومَ سطلون و سرور اومَ» «امام حسینَ کُشتِن کِ خاک بَر سَر ما»
در شب یازدهم ماه محرم به مناسبت شام غریبان خاندان امام حسین علیه‌السلام عزاداری و سینه زنی برقرار است. در ماه محرم این استان مراسم پرده‌خوانی نیز اجرا می‌شد.
همچنین از رسوم به‌جامانده از سال‌های گذشته تاکنون تهیه حلیم یا آش گندم در صبح روز عاشورا است که در زبان محلی به آن «هَریسَه» می‌گویند.
امروزه مراسم سینه‌زنی در این استان شبیه به استان‌های جنوبی مانند خوزستان بوده که بیشتر افراد کمر همدیگر را گرفته و دایره‌ای می‌چرخند.
ثبت هشت آیین عزاداری حسینی کهگیلویه و بویراحمد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد می گوید: تاکنون هشت آیین سوگواری سنتی مردم استان در ماه محرم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
سعید طالبی پور افزود: آیین‌های استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع) از توابع چرام، دمام زنی در گچساران، مویه خوانی زنان سوق، ترقو خوانی و تعزیه خوانی در لنده، شام غریبان در سوق ونذری روستای دشت رز بویراحمد و سینه زنی حسینیه بهبهانی های گچساران در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
وی بیان کرد: برخی از آیین های عاشورایی به ثبت ملی رسیده کهگیلویه و بویراحمد مربوط به مناطق روستایی و عشایر و برخی از آنان در مناطق شهری رواج یافته است.
طالبی پور با اشاره به اینکه همه آیین های ثبت شده در فهرست آثار ملی استان زنده و هرساله با مشارکت میراث فرهنگی و تشکل های مردمی با شکوه خاصی برگزار می شود تاکید کرد: این آیین‌ها با هدف احیا و پیشگیری از فراموشی ثبت ملی شده است.
نگاهی به چند آیین ثبت شده ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد
دمام زنی
آیین دمام زنی یکی از آیین های عاشورایی است که در شهرستان نفتخیز گچساران رواج یافته و در دیگر نقاط استان هم انجام می شود.
این آیین تداعی کننده صحنه کارزار سیدالشهدا (ع) و یارانش در عاشورای سال ۶۱ است که فضای سرشار از حزن و اندوه را در هیات های عزاداری ایجاد می کند.
در این شیوه از عزاداری دمام زنی چند نفر با دست بر نوعی طبل می‌کوبند و تعدادی با نواختن سنج و شیپور، دمام زنان را همراهی می‌کنند،برخی هیات ها تنها دمام زنی می‌کنند و برخی در ابتدای سوگواری دقایقی به دمام زنی می‌پردازند.
در گذشته‌های دور برای خبردار کردن عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) به شروع سوگواری های محرم دمام زنی می‌کردند.
سنج و دمام و بوق (شیپور) هر سه از سازهای تشکیل دهنده این همنوازی است که به گفته بسیاری از کارشناسان این عرصه، طبل، صدای سم اسبان؛ سنج، صدای به هم خوردن شمشیرها و بوق، صدای شیپور جنگ را برای مخاطب تداعی می‌کند.
تعداد دمام زنان در یک مراسم در گچساران گاهی از ۷ نفر شروع و تا ۲ برابر یا بیشتر هم می‌رسد و می‌توان گفت که تعداد دمام زنان بستگی به توان و بضاعت حسینیه و دمام زنان دارد.
شروه خوانی
شروه خوانی (نوای جان سوز) زنان ایلی در منطقه زیلایی کهگیلویه وبویراحمد در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران با وفای آن حضرت یکی از آیین های سنتی برجای مانده از گذشته های دور در این دیار است.
شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کارهای نیک و سلحشوری شخص متوفی در صحنه کارزار و رزم بوده که بیشتر در مناطق روستایی و عشایری کهگیلویه وبویراحمد به ویژه در منطقه زیلایی بویراحمد مرسوم است.
این نوع موسیقی آوازی، فارغ از همه موسیقی های مدرن امروزی، با لحن و آهنگی اندوهبار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران شروه خوان این دیار در غم از دست دادن عزیزترین افراد ایل اجرا می شود.
شماری از زنان و دختران ایلی و عشایری این خطه نیز با بستن کمربندها و شال بندهای سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه می زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا به سوگواری می پردازند.
تعزیه خوانی سوق
در آیین تعزیه شهر سوق شهادت علی اصغر(ع) طفل ۶ ماه دشت نینوا و عبدالله پسر امام حسن (ع) در مدت یک ۹۰ دقیقه با حضور پیشکسوتان تعزیه خوانی اجرا می شود کهحزن و اندوه سوگواران اباعبدالله حسین (ع) و یاران با وفایش همزمان با ماه محرم در این آیین به اوج خود می رسد.
در مجالس تعزیه اخلاص سوگواران سید الشهدا (ع) و یارانش به عینه قابل مشاهده است و صدای شیون و ناله زنان و دختران با موسیقی و رفتار بازیگران همراهی می کند.
تن پوش های قرمز یزیدیان و لباس های سبز اهل بیت (س) با عزاداران را آنچنان تحت تاثیر قرار می دهد که انگار واقعه عاشورا همان لحظه در حال رخ دادن است.
در واقع تعزیه شکل تکامل یافته آئینی است که شیعیان سده های نخستین اسلام برای شهدای مظلوم کربلا برگزار می کردند.
دیگر آیین های عزاداری عاشورایی مردم کهگیلویه و بویراحمد که همزمان با تاسوعا و عاشورا به شکل باشکوهی در حال اجراست.
گهواره حضرت علی اصغر (ع)
گهواره حضرت علی اصغر(ع) (به گویش محلی تهته) از دیگر آیین های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که در این محافل زنان در رثای طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا سوگواری می کنند.
در این آیین زنان به‌صورت دایره‌ای دور گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر(ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) به گویش لری خوانده و سوگواری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.
بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی اصغر(ع) را بر روی سر خود می گذارند و آن را با کاروان دلسوختگان حسینی تا گلزار شهدای مناطق مختلف استان حمل می کنند.
سینه زنی و زنجیرزنی
پرشورترین آیین های عزاداری حسینی کهگیلویه و بویراحمد در هیات های سینه زنی سنتی جلوه گری می کند جایی که مردان به شکل دایره ای سینه می زنند.
در این آیین ها مردان کمر همدیگر را می گیرند و دور علم و نوحه خوان می چرخند و با مداح هم نوایی می کنند، زنان حاضر در محافل سینه زنی های سنتی این استان که در فاصله چند متری مردان نشسته اند، با شنیدن نوحه ها به یاد شهیدان دشت نینوا گریه و زاری می کنند.
البته به علت سکونت برخی اقوام ایرانی به ویژه اصفهانی ها و بهبهانی ها سینه زنی به شکل خطی در برخی از هیات های عزاداری کهگیلویه و بویراحمد رواج یافته است.
امسال هم بیش از ۸۰۰ هیات مذهبی و موکب عزاداری در جای جای استان ۷۲۶ هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد شعار امسال ماه محرم «آزادگان عالم در خیمه حسین (ع) هستند» فعالیت می کند.
انتهای پیام