به گزارش قدس آنلاین، نسخه سینمایی تله تئاتر «کاتب اعظم»، محصول مرکز سریال سوره به نویسندگی و کارگردانی هنری مهدی غفوری و کارگردانی تلویزیونی علی عبادی که پیش از این در ۷ قسمت شهریور سال ۱۴۰۱ روی آنتن شبکه دو سیما رفته بود، به مناسبت تاسوعا و عاشورا حسینی در ۲ قسمت، روی آنتن شبکه افق می‌رود.

بدین ترتیب این اثر که اقتباسی از کتاب «اعترافات کاتب کشته شده» نوشته ساسان ناطق از انتشارات سوره مهر است و اتفاقات شب تا عصر عاشورا را از خیمه دشمن روایت می‌کند، دوشنبه و سه‌شنبه ۲۵ و ۲۶ تیرماه ساعت ۱۷ پخش می‌شود. 

امین زندگانی، سیامک صفری، نادر فلاح، نازنین فراهانی، فاطمه گودرزی، حدیث میرامینی، خسرو شهراز، امین میری، امیرحسین هاشمی، امیر شهرابی، محسن علیخانی، محمدمحسن شفیعی، آرش رحیمی، محمدرضا تاجیک، امیر تک‌فلاح و وحیدرضا قناعتیان در این اثر ایفای نقش می‌کنند.

«کاتب اعظم» زاویه داستانی خود را نسبت به ماجرای عاشورا و کربلا هم متفاوت انتخاب کرده است و این بار این ماجرا از زاویه اشقیا روایت خواهد شد. این تله‌تئاتر که هم‌اکنون خودش را آماده نمایش از شبکه افق کرده، با آهنگسازی آریا عظیمی نژاد و تولید چندین قطعه موسیقی در قالب آواز مقامی همراه است و تلاش دارد از راز عاشورا پرده بردارد.

«کاتب اعظم» روایت واقعه کربلا از دل خیمه های دشمن است

موضوع این تله تئاتر از سحر عاشورا آغاز و تا ندای «هَلْ مِنْ ناصِر یَنْصُرُنیِ» امام حسین(ع) یعنی عصر عاشورا و قبل از شهادت ایشان به پایان می رسد و قصه از دل خیمه دشمن و سپاهیان ابن سعد روایت می شود. 

مهدی غفوری کارگردان هنری این اثر درباره چرایی ساخت این تله تئاتر اظهار کرد: در کارهای عاشورایی دو مسئله همیشه ذهن من را به خود مشغول می کرد، اول: زاویه نگاهی که در این کتاب به آن اشاره کرده بود و من همیشه به افرادی که جزء سپاهیان دشمن بودند فکر می کردم و همه آن ها را جزء انسان های خاکستری می دیدم نه صرفا سیاهی مطلق.مصادیقی که در این کتاب از لشکریان دشمن روایت شده کاملا حقیقی و مستند است و ما لحظه به لحظه واقعه عاشورا از جمله نگاه پرسوناژ رو به میدان را مبتنی بر تاریخ روایت کردیم. شخصیت ها همگی تاریخی هستند و چندین شخصیت جهت شکل گیری قصه اضافه شدند. دوم: این فضا به من اجازه داد تا نگاه ایدئولوژیک را از این واقعه عظیم تاریخی دور کنم و به طور انسانی به موقعیت انسان هایی که در آن واقعه بودند، نگاه کنم.

او ادامه داد: این قصه به دلیل موقعیت تک لوکیشنی که داشت نگاه من به عنوان کارگردان هنری اثر و سیاست های حوزه هنری را به سمت تئاتر کشاند و برای پرداختن مدیوم تماشاچی و همچنین متن قصه که کاملا شبیه نمایشنامه بود،ترجیح دادیم تله تئاتر بسازیم. مخاطبین تلویزیون به خصوص نسل طلایی اواخر دهه ۷۰ و ۸۰ مدت خیلی زیادی است که از این اثر محروم اند و از طرفی این فقدان در صدا و سیما هم احساس می شد. تولید تله تئاتر نسبت به سریال بسیار سریع تر و قالب آن کم هزینه تر و به صرفه تر است.

این کارگردان تله تئاتر در خصوص نام این اثر عنوان کرد: شخصیت «کاتب اعظم»، شخصیتی است که داخل داستان دیده نمی شود. پرسوناژ اصلی ما را در این قصه «امین زندگانی» برعهده دارد که ایشان نقش حاتم و فرزند کاتب اعظم را بازی می کند.همه ی اتفاقات در این قصه پیرامون توصیه و وصیت هایی است که کاتب اعظم به فرزندش می کند و ایشان پا به دشت نینوا می گذارد. همچنین فیلمبرداری این تله تئاتر در جاده ساوه انجام شد. در آن جا کوه تاریخی به اسم تخته رستم وجود داشت که ما در فاصله یک متری از آن کوه بیابان بکری را پیدا کردیم و مستقر شدیم.

غفوری در پاسخ به این سوال که واقعه عاشورا در طول تاریخ چه تاثیری را از خود برجای گذاشت، گفت: واقعه عاشورا را از نگاه های مختلف تاریخی،حماسی و حتی حسی می توان دید و زبان من از توصیف این واقعه به شکلی که در فکر من هست، قاصر است اما در یک جمله می توانم بگویم «عاشورا» نقطه عطفی در تمام عالم هستی است و اگر قرار بر قسمت بندی در ذهن خودم باشد،دنیا به دو قسمت قبل از عاشورا و بعد از عاشورا تقسیم می شود.

بازخورد منتقدین پس از تماشای «کاتب اعظم» مثبت بود

وحید پناهلو مدیر مرکز سریال سوره، از بازخوردها و واکنش‌هایی که پس از پخش تله‌تئاتر «کاتب اعظم»، اولین محصول این مرکز دریافت کرده است گفت: مجموعه تله‌تئاتر «کاتب اعظم» علاوه بر اینکه اولین محصول مرکز سریال سوره است، اولین اثر اقتباسی این مرکز نیز به حساب می‌آید. برای ما ساخت و توزیع این مجموعه اتفاق جذاب و قابل توجهی بود، زیرا سال‌هاست که تعداد زیادی کتاب در انتشارات سوره مهر حوزه‌هنری به چاپ رسیده، ولی به دلایل مختلف امکان طراحی و ساخت این کتاب‌ها محیا نشده بود.

وی ساخت اولین محصول این مرکز را در قالب اثر اقتباسی جذاب و چالش برانگیز خواند و گفت: بازخورد منتقدین و اصحاب رسانه پس از تماشای این تله‌تئاتر نیز مثبت بود و معتقد بودند که «کاتب اعظم» یک اثر استاندارد و رو به جلویی در قالب تله تئاتر بود. 

پناهلو با اشاره به این موضوع که تله‌تئاتر «کاتب اعظم» به مسئله تاریخی آیینی مهمی، چون عاشورا پرداخته است، گفت: این موضوع باعث شده بود تا ملاحظات و مسائل مختص خود را داشته باشد. طراحی، تولید و پخش این تله‌تئاتر باتوجه به هزینه و زمانی‌که برای این اثر صرف شد تجربه قابل تاملی بود تا متوجه شویم که می‌توانیم با اقتباس سراغ موضوعاتی برویم که شاید به خودی خود ساخت آن‌ها هزینه‌های زیادی داشته باشد و امکانات ویژه را نیاز داشته باشد، ولی این قالب این امکان را به ما داد تا با امکانات و هزینه کم‌تر دست به تولید یک اثر تاریخی اقتباسی بزنیم.

بازتاب واقعه کربلا از منظری متفاوت

سمیه نجفی خاتونی منتقد درباره مجموعه نمایشی «کاتب اعظم» می‌گوید: این مجموعه، با رویکردی همچون فیلم "روز واقعه" بازتاب حادثه کربلا را، از منظری دیگر نمایش می‌دهد، این بار روایت، از دل خیمه‌های سپاه دشمن بازگو می‌شود. قیام امام حسین (ع)، چون نوری تابنده بر پهنه تاریخ است، که تابش آن بر موجودیت‌های متفاوت، انعکاسی از طیف رنگ‌های متفاوت را خواهد داشت؛ و اگر هنرمند بتواند ناخالصی این رنگ‌ها را بزداید، هر رنگ معنا و مفهومی نو، از این قیام را بر ما عیان می‌کند. پس این شیوه از روایی گری، یعنی بازتابش یک اتفاق تاریخی در دوره‌های همزمان و یا ناهمزمان همواره می‌تواند، پرده‌های جدیدی از اتفاقات بزرگ تاریخی را، بر ما نمایان کند، اینگونه می‌توان از یک روایت گفته شده و یکسان، الگویی چند وجهی ساخت، که پیام آن را عمیق‌تر و قابل تامل‌تر خواهد کرد.

مفهوم تله تئاتر و سابقه آن در ایران

تله تئاتر نمایشی است، که براساس آن، یک نمایش صحنه‌ای برای تولید در تلوزیون، دکوپاژ می‌شود، از این رو تمامی فاکتورهای نمایش صحنه‌ای باید در قالب زبان تلوزیونی ارائه شوند، در اینجا ما با تلفیق دو رسانه تئاتر و تلوزیون مواجه هستیم این دو رسانه بنا به کارکردشان رویکردهای ضد و نقیضی با هم دارند، مثل بیان پرتکلف و صحنه آرایی نئاتری در مقابل بی تکلفی و یکدستی زبان تلوزیونی، برای ایجاد یک زبان مشترک، با حفظ کارکردهای هر دو رسانه، نیاز به دو کارگردان همزمان است.

عمر تله‌تئاتر در ایران، تقریباً قدمتی هم‌پای تلویزیون دارد و اساساً تلویزیون در ایران، رونق و گسترش اولیه خود را مدیون تله‌تئاتر است. تاریخچه آغاز پخش نمایشنامه‌های تلویزیونی در کشور ما به بیش از نیم‌قرن پیش بازمی‌گردد. هوشنگ منظوری، محمدعلی جعفری و مصطفی اسکویی اولین تئاترهای تلویزیونی را ساختند. استقبال مخاطبان از تئاترهای تلویزیونی باعث شد تا طرح ایجاد یک شبکه تلویزیونی دولتی مورد بررسی قرار گیرد و سرانجام در سال 45 تلویزیون ملی ایران فعالیت رسمی خود را آغاز کند. اولین تئاتر تلویزیونی این شبکه هم نمایشنامه «شهر آفتاب مهتاب» نوشته علی حاتمی بود که توسط عباس جوانمرد کارگردانی شد.

 یکی از تله‌تئاترهایی که در دهه 70 جزء دستور کار مدیران تلویزیون قرار گرفت، «امام علی (ع)» به کارگردانی داوود میرباقری بود. اما این نمایش تلویزیونی در ادامه مسیرش به یکی از باشکوه‌ترین سریال‌های تاریخ تلویزیون ایران تبدیل شد. میرباقری بعدها برای تلویزیون، تله تئاتر موفق تاریخی دیگری همچون «معصومیت از دست‌رفته» را کارگردانی کرد.