حتی این موضوع در مناظره انتخاباتی نامزدهای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری نیز مورد تأکید قرار گرفت. محمدباقر قالیباف با ارائه راهکارش برای رفع مشکلات این حوزه به ابرپروژه شبکه ملی اطلاعات اشاره کرده و گفته بود: «این پروژه در دولت یازدهم و دوازدهم حدود ۳۰درصد پیشرفت داشت، حال اینکه شبکه ملی اطلاعات اساس کار در فضای مجازی است و به همین خاطر مجلس یازدهم و دولت سیزدهم مصمم به تکمیل شبکه ملی اطلاعات بوده‌اند که تاکنون بیش از ۷۵درصد کار پیش رفته و در آینده نزدیک -تا یک سال دیگر- تکمیل می‌شود و مشکل سرعت اینترنت و اعصاب‌خردی ناشی از آن حل خواهد شد».

مراحل مطالعاتی شبکه ملی اطلاعات که ابتدا در سال۱۳۸۳ با عنوان «اینترنت ملی» مطرح شد در دولت نهم انجام گرفت و سپس در سال۱۳۸۹ به عنوان شبکه ملی اطلاعات در قانون برنامه پنجم گنجانده شد، قرار بود تا پایان سال۱۳۹۵ تکمیل شود که البته این اتفاق نیفتاد. حتی پس از تصویب سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» در سال۹۲ نیز این موضوع ادامه داشت، به‌طوری که براساس اظهارات مسئولان وقت مرکز ملی فضای مجازی، میزان پیشرفت این پروژه تا پایان دولت دوازدهم حدود ۳۰درصد بود. در آن روزها هرچند آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات مدعی پیشرفت ۴۰درصدی شبکه ملی اطلاعات بود اما قبول داشت دولت «در توسعه موتور جست‌وجوی بومی مردود شده، در توسعه پیام‌رسان‌های داخلی ضعف دارد و موضوع صیانت از داده‌های مردم در فضای مجازی ایران هنوز به قانون تبدیل نشده است».

پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم نیز عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به سؤال نمایندگان در صحن علنی مجلس نه تنها از پیشرفت ۵۹درصدی شبکه ملی اطلاعات گفت بلکه وعده تکمیل آن را حداکثر تا سال ۱۴۰۳ داد.

حال چهار ماه از سال جاری می‌گذرد و همان‌طور که بسیاری از کارشناسان این حوزه ازجمله سید ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی پیش‌بینی کرده بودند، وعده تکمیل شبکه ملی اطلاعات محقق نشده است.

با وجود این، پرسش این است روند پروژه یاد شده در حال حاضر چگونه است و چرا تکمیل این شبکه به سرانجام نمی‌رسد.

خیلی مانده تا بخش‌های مختلف این پروژه تکمیل شود

محمد حسن انتظاری، دبیر اسبق شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی در پاسخ به قدس می‌گوید: این پروژه در دولت سیزدهم نسبت به دولت‌های گذشته پیشرفت خیلی خوبی داشته است؛ اما هنوز خیلی مانده تا بخش‌های مختلف آن تکمیل شود. در واقع کار در برخی بخش‌ها مثل بخش مربوط به انتقال اطلاعات، حوزه پیام‌رسان‌ها، دولت الکترونیک و تحول دیجیتال خیلی عالی و حتی در حد فوق‌العاده پیش رفته اما کار در بخش‌هایی مثل شبکه پهن باند ثابت یا بخش دیتاسنترها همچنان بر زمین مانده است. البته در این بخش‌ها هم کارهایی شده اما نیاز است کارهای بیشتری در این بخش‌ها صورت گیرد.

انتظاری در خصوص دلایل تکمیل نشدن این پروژه هم می‌گوید: شبکه ملی اطلاعات پروژه بسیار بزرگی است، ضمن اینکه در دولت‌های گذشته سرعت اجرای آن کمی کُند بود اما در دولت سیزدهم روند اجرای آن شتاب گرفت، به‌طوری که در زمینه توسعه شبکه فیبرنوری اقدامات زیادی صورت گرفته است. اما به هرحال برای تحقق این برنامه باز هم باید گام‌های بلندی برداشته شود که امیدواریم دولت چهاردهم این‌گونه عمل کند.

برخی دستگاه‌ها همکاری نمی‌کنند

سهیل یحیی‌زاده، کارشناس حوزه آی‌سی‌تی و رئیس سابق کمیته ارتباطات و فناوری اطلاعات فراکسیون راهبردی مجلس شورای اسلامی هم میزان پیشرفت اجرای شبکه ملی را ۶۶ تا ۷۰ درصد ارزیابی می‌کند و به قدس می‌گوید: با اقدامات دولت سیزدهم برخی شاخص‌ها مثل دسترسی به شبکه‌های ثابت و سرعت پهنای باند رشد قابل توجهی یافته‌اند. مثلاً تعداد سایت‌های شبکه اینترنت نسل پنجم به هزارو۹۰۰ سایت رسیده یا در توسعه شبکه فیبرنوری که مربوط به حوزه شبکه ثابت و پایدار می‌شود شاخص‌ها به نسبت گذشته کاملاً جابه‌جا شده‌اند به‌طوری که درحال حاضر بیش از ۸ میلیون خانوار و کسب‌وکارها تحت پوشش فیبرنوری قرار گرفته‌اند.

وی در پاسخ به چرایی کُندی سرعت اینترنت و اختلال‌هایی که هر از گاهی در این بخش اتفاق می‌افتد با توجه به پیشرفت نزدیک به ۷۰درصدی شبکه ملی اطلاعات اظهار می‌کند: عوامل مختلفی در این بحث دخالت دارند که یکی از آن‌ها به نبود توزیع مناسب ترافیک در شبکه ثابت و موبایل برمی‌گردد. به عبارت دیگر تا وقتی اتصال پوشش فیبرنوری صورت گرفته را روی شبکه ثابت نداشته باشیم بهبود سرعت اینترنت برای مردم قابل لمس نخواهد بود.

یحیی‌زاده اشباع شبکه‌های موبایل در منطقه را یکی دیگر از عوامل افت کیفیت اینترنت عنوان می‌کند و می‌افزاید: یک عامل حاشیه‌ای هم که در این خصوص وجود دارد مربوط به استفاده مردم از وی‌پی‌ان‌ها می‌شود اما در مجموع وزارت ارتباطات با توسعه فیبرنوری سعی دارد کیفیت اینترنت را بالا ببرد، اما تا زمانی که توزیع ترافیک در شبکه‌های موبایل و ثابت به‌صورت متوازن اتفاق نیفتد، ممکن است مردم در دسترسی به اینترنت باکیفیت مشکل داشته باشد.

این کارشناس حوزه آی‌سی‌تی سپس به عوامل تکمیل پروژه شبکه ملی اطلاعات می‌پردازد و عنوان می‌کند: این موضوع ریشه در عوامل مختلفی مثل میزان بودجه، سرمایه‌گذاری، هماهنگی و همکاری دستگاه‌ها و ارگان‌های مسئول دارد. مثلاً در توسعه شبکه ملی فیبرنوری که نیازمند حفاری در شهرهاست وزارت نیرو و شهرداری‌ها باید همکاری لازم را داشته باشند که در این زمینه مجموعه شهرداری‌ها در دو سه سال اخیر همکاری خوبی با وزارت ارتباطات داشته اما برخی بخش‌های وزارت نیرو مثل توانیر، همکاری مناسبی با وزارت ارتباطات ندارند که این موضوع یکی از عوامل تأثیرگذار در تکمیل پروژه مورد نظر به حساب می‌آید و موجب شده شبکه ملی اطلاعات طبق زمان تعیین شده پیش نرود. از سوی دیگر، ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف شبکه ملی ارتباطات هم خیلی با اهمیت است که متأسفانه آن‌گونه که لازم است شاهد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیستیم، بنابراین دولت باید تسهیلاتی فراهم کند تا این بخش بیش از گذشته در این حوزه فعال شود.

وی در خصوص بودجه موردنیاز شبکه ملی اطلاعات و چگونگی تأمین آن هم می‌گوید: در برنامه راهبردی هفتم توسعه برای تکمیل این پروژه به صورت ویژه منابع مالی پیش‌بینی شده است که در قالب لایحه بودجه سالیانه در اختیار وزارت ارتباطات قرار می‌گیرد. مثلاً یکی از این منابع، صندوق فیبرنوری است که سالیانه از محل آن ۶هزار میلیارد تومان در اختیار وزارت ارتباطات و اپراتورها قرار می‌گیرد تا بتوانند توسعه شبکه فیبرنوری را انجام دهند.

پیشرفت شبکه ملی اطلاعات تا پایان امسال به ۸۰ درصد می‌رسد

اظهارات کارشناسانی که با آن‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم در حالی است که علی اصغر انصاری، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌تازگی به ایرنا گفته براساس برنامه‌ریزی انجام شده، پیشرفت شبکه ملی اطلاعات تا پایان سال ۱۴۰۳ باید به ۸۰درصد برسد یعنی این شبکه در سال‌جاری هم تکمیل نخواهد شد.