به گزارش جماران، بیانیه نشست سران ناتو، روز چهارشنبه در چهل و چهار پاراگراف توسط سی و دو عضو این سازمان امنیتی-دفاعی امضا و منتشر شد. در این نشست سالانه که به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد تاسیس ناتو در واشنگتن برگزار شد، جنگ اوکراین و توسعه همکاری دفاعی بین اعضای پیمان، محور اصلی بود و با 40 میلیارد یورو توافق بر سر کمک به اوکراین به پایان رسید.
بیانیه سران ناتو در مورد اوکراین، این کشور را «پلی» برای عضویت عنوان کرده و تعهد مالی بلندمدتی را متعهد شده، اما از اعلام زمان دعوت رسمی این کشور به ائتلاف خودداری می‌کند؛ چراکه این کشور همچنان به مبارزه با تهاجم گسترده روسیه ادامه می‌دهد. این بیانیه همچنین در مورد چین سخت واضح‌تر از گذشته موضع گیری کرده و این کشور را با اصطلاح «توانمندساز روسیه» در جنگ علیه اوکراین توصیف کرده است.
عزیم جدید در حمایت از اوکراین
حمایت از امنیت اوکراین و «مسیر برگشت ناپذیر برای عضویت در ناتو» مهمترین کلیدواژه بند 16 این بیانیه است. اگرچه عضویت اوکراین در ناتو دشوار است اما تاکید بر آن یک گام به جلو برای اوکراین، نسبت به اجلاس سال گذشته ویلنیوس (لیتوانی) است.
ناتو همچنین در این بیانیه، مکانیسم بلندمدتی را برای ارائه حمایت نظامی از اوکراین ایجاد کرد. ارسال تجهیزات دفاع هوایی و جنگنده F-16 به اوکراین، نشان می‌دهد که ناتو به مقابله با ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه ادامه می‌دهد. با این حال، تکلیف قطعی اوکراین برای استفاده از تسلیحات آمریکایی در خاک اوکراین همچنان به عنوان یک موضوع مبهم در بیانیه باقی مانده است.
برخی از ناظران با انتقاد از آمریکا در رابطه با عدم اعطای مجوز قطعی برای استفاده اوکراین از تسلیحات پیشرفته آمریکایی در خاک روسیه، بیانه را به چالش کشیدند، با این حال، تحلیل کارشناسان بی شک آسان‌تر از متن توافق 32 کشور با زبان مشترک است.
برخی سؤالات اصلی همچنان باقی می‌ماند
همان‌گونه که گفته شد، در بیانیه پایانی، مسیر اوکراین به سوی ناتو «غیرقابل بازگشت» خوانده شده است. برای یک سازمان مبتنی بر اجماع، این یک معامله بزرگ است. علاوه بر آن، در نهایت می‌توان شاهد شکل‌گیری «پلی» برای عضویت اوکراین در ناتو بود، با متعهد شدن ائتلاف برای استقرار یک غیرنظامی ارشد در کیف و ایجاد فرماندهی در «ویسبادن» (آلمان) برای هماهنگی کمک‌های امنیتی و آموزشی به اوکراین، احتمالا باید آینده شاهد تغییر در استراتژی جنگی اوکراین باشیم. اما با توجه به اینکه سران ناتو می‌گویند این «پل» کوتاه خواهد بود، سؤالات بی پاسخی در مورد مدت زمان و روند عضویت اوکراین باقی مانده است.
تا امروز هیچ اعلامیه‌ای مبنی بر تمایل ایالات متحده برای کاهش محدودیت‌ها در مورد نحوه استفاده اوکراین از تسلیحات ارائه شده توسط ایالات متحده وجود ندارد. به نظر می‌رسد مردم از این که اوکراین نمی‌تواند به عمق روسیه حمله کند ناامید هستند و این احساس وجود دارد که ایالات متحده باعث شده اوکراینی‌ها با دست بسته بجنگند.
در مورد انتخابات ایالات متحده نیز یک ذهنیت تاریک وجود دارد. سخنران آمریکا در این اجلاس جو بایدن بود، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که سخنران آمریکا در اجلاس بعدی ناتو جو بایدن باشد، سایه ترامپ و سیاست وی مبنی بر توافق سریع با روسیه برای اتمام جنگ، بر سر اوکراین سنگینی می‌کند و آمدن ترامپ، اروپایی‌های سردرگم را بیشتر به‌هم می‌ریزد.
اما آنچه برای ناتو مسجل است، بر افزایش هزینه‌های دفاعی دلالت دارد. به نظر می‌رسد، اعضای اروپایی ناتو، خود را برای حضور احتمالی ترامپ در کاخ سفید هماهنگ می‌کنند. در حال حاضر 23 عضو ناتو به صورت کامل به هدف گذاری 2 درصدی تولید ناخالص داخلی خود برای هزینه‌های دفاعی، عمل کرده و هزینه دفاعی 9 عضو دیگر در دو سال گذشته افزایش یافته که مقرر است در آینده نزدیک به 2 درصد برسد.
چند شگفتی و چند فرصت از دست رفته
یکی دیگر از دستاوردهای کلیدی مرتبط با اوکراین، تعهد کمک‌های امنیتی بلندمدت برای این کشور است که در سال آینده 40 میلیارد یورو را متعهد می‌شود، با زبانی که نشان می دهد این حمایت باید در سال های آینده ادامه یابد. اگرچه قابل توجه است، اما این یک گام پایین‌تر از امید برخی از متحدان برای تعهد چند ساله نسبت به درصدی از تولید ناخالص داخلی هر کشور ناتو است.
کشورهای ناتو باید بیش از 2 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را برای دفاع هزینه کنند. همچنان شکاف‌هایی در زمینه‌های کلیدی، از جمله ذخایر مهمات، پدافند هوایی و سامانه موشکی یکپارچه، فرماندهی و کنترل، وجود دارد و تعهد برای توسعه صنعت دفاعی ناتو با هدف رفع این شکاف‌ها در اروپا لازم است.
یکی از فرصت‌های از دست رفته غیبت آمریکای لاتین در همسایگی جنوبی و جنوب غربی ناتو است. تا امروز ناتو نتوانسته در حوزه آمریکای لاتین، نقش مهمی ایفا کند و این نشان از عدم رغبت کشورهای آمریکای جنوبی برای مشارکت در ناتو دارد.
تقابل با اتحاد روسیه و چین
در بیانیه روز چهارشنبه، ناتو بر همکاری استراتژیک عمیق برای تقابل با روسیه و جمهوری خلق چین (PRC) تاکید شده است. لزوم وحدت و آگاهی نسبت به چشم‌انداز ژئوپلیتیکی در حال تحول و تلاش‌های دوجانبه روسیه و جمهوری خلق چین برای تضعیف و تغییر شکل نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین مورد نظر غرب، چندین مرتبه در بیانیه 44 بندی ناتو، تاکید شده است. این بیانیه نشان دهنده تعهد جمعی در میان کشورهای عضو است که نه تنها نظارت کنند، بلکه فعالانه در شناسایی و اجرای اقدامات برای کاهش اثر مشارکت روسیه و چین، نقش خود را ایفا کنند.
فراتر از هدف دفاعی 2 درصد تولید ناخالص داخلی
بیانیه اجلاس سران واشنگتن به نیاز برای حفظ فوری تعهدات ملی در قبال دفاع می‌پردازد. همچنین، برای جبران کمبودهای موجود و بهبود توانایی‌ها، ظرفیت و آمادگی سی و دو متحد ناتو در هر پنج حوزه دفاعی زمینی، هوایی، دریایی، سایبری و فضا، هزینه‌های بیش از 2 درصد تولید ناخالص داخلی را پیش بینی کرده است. متحدان ناتو برای دستیابی به هدف 2 درصدی یا حتی بالاتر، باید به رشد اقتصادی واقعی دست یابند. رشدی که فراتر از نرخ تورم باشد.
تعهدات ویژه و بلندمدت
در تلاشی برای نظام‌بندی و ردیابی کمک‌های نظامی کشورهای عضو ناتو به اوکراین، «تعهد کمک‌های امنیتی بلندمدت برای اوکراین» بخشی از بودجه را به تولید ناخالص داخلی کشورها به عنوان سهمی از کل اتحاد تعیین می‌کند. به عنوان مثال، تولید ناخالص داخلی ایالات متحده در سال 2024 حدود 28 تریلیون دلار تخمین زده می‌شود که بیش از نیمی از کل تولید ناخالص داخلی 46 تریلیون دلاری ائتلاف است، بنابراین واشنگتن حدود 26 میلیارد دلار کمک نظامی به اوکراین طی دوازده ماه آینده خواهد داشت. در این بیانیه تاکید شده که متحدان باید هر شش ماه یکبار گزارشی از کمک‌های خود ارائه کنند تا مطمئن شوند که هر کشور تعهد خود را انجام می‌دهد.
موضوع بازدارندگی هسته‌ای ناتو
همچنین، این بیانیه بر تعهد ناتو به مدرن‌سازی قابلیت‌های هسته‌ای خود، تقویت قابلیت برنامه‌ریزی هسته‌ای و انطباق در صورت لزوم با تغییرات در محیط امنیتی توسط ارعاب هسته‌ای روسیه و مدرن‌سازی مداوم انبارهای بزرگ سلاح‌های هسته‌ای، تاکید می‌کند. این بیانیه که در ارتباط با مفهوم استراتژیک 2022 ناتو و بیانیه ویلنیوس 2023 است، پیامی قوی به روسیه ارسال می‌کند که بازدارندگی هسته‌ای همچنان «سنگ بنای امنیت ناتو» است.