به گزارش ایرنا، با وجود فرصت کافی، هنوز بسیاری از دانش‌آموزان در انتخاب رشته مردد هستند، انتخاب رشته پایه دهم یکی از مهمترین انتخاب‌های دانش‌آموزان است که باید با توجه به علایق، آگاهی از آینده تحصیلی و آینده شغلی رشته‌های مختلف انجام شود و هدایت تحصیلی به عنوان فرآیند ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموزان بر اساس استعداد، توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی آنان نقش بسیار موثری در انتخاب آگاهانه دارد.

اما بسیاری از خانواده‌ها بدون توجه به اصول انتخاب رشته، برگه هدایت تحصیلی و توصیه مشاوران، جفت پا را در یک کفش کرده و با عناوین مختلف مثل دلسوزی و تجربه بیشتر و آینده‌نگری، دانش‌آموزان را به سمت رشته‌های نظری و پرطرفدار سوق می‌دهند.

این در حالی است که بسیاری از مدارس، تنها با سپری شدن یک سال از انتخاب رشته با تعداد زیادی از دانش‌آموزانی مواجه می‌شوند که با اصرار و تشویق خانواده‌ها وارد رشته ای شده اند که توانایی لازم را در تحصیل این رشته ندارند.

با توجه به تاثیر قطعی و ۵۰ درصدی سوابق تحصیلی در نتیجه کنکور سراسری و افزایش سالانه درصد تاثیر نمرات آزمون‌های نهایی، تغییر رشته دیگر به آسانی گذشته نبوده و تغییر رشته در میانه راه، فرایندی بسیار پیچیده و سخت به شمار می‌آید و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان را تا حدود زیادی دچار عقب‌افتادگی می‌کند.

نمرات دانش‌آموزان در این میان و برگه هدایت تحصیلی، آینه تمام نمای انتخاب رشته و چراغ راه دانش‌آموزان و اولیا بوده و با این وجود هنوز هم پدران و مادران به جای توجه به کار تخصصی و نظر مشاوران، همچنان کمال گرایانه به دنبال تربیت اجباری پزشکان و مهندسانی هستند که بتوانند آرزوهای نزیسته‌شان را تحقق بخشیده و از آنان، الگویی برای دوست و آشنا و مایه افتخار و غرور بسازند.

متخصصان معتقد هستند؛ استعداد، علاقه و رغبت دانش‌آموز به تحصیل در یک رشته، مهمترین عامل بقا و موفقیت در یک رشته تحصیلی بوده و سیل عظیمی از دانش‌آموختگان رشته‌های نظری پرطرفدار بدون شغل نیز گویای همین موضوع است.

جمعی از مشاوران در انتقاد دخالت بیش از حد والدین در انتخاب رشته دانش‌آموزان، با مراجعان زیادی به ویژه در روزهای انتخاب رشته مواجه شده‌اند که نظر کارشناسی مشاور تحصیلی را آخرین امید برای اقناع‌سازی والدینی می‌دانند که به طور متقن در برابر فرزندانشان ایستاده و گفته‌اند: یا تجربی یا هیچی، یا ریاضی یا تو خونه نشستن.

مشاوران تحصیلی، شاهد موفقیت و درخشش بسیاری از دانش‌آموزانی شده‌اند که از هر ۲ اولویت الف در رشته‌های پرطرفدار نظری و فنی و حرفه‌ای و کار و دانش، در هنرستان‌ها و مدارس فنی و حرفه‌ای تحصیل کرده‌اند؛ در این میان لزوم معرفی رشته‌های فنکا (فنی و حرفه‌ای و کار و دانش) و ترسیم مسیر شغلی مرتبط با هر یک از رشته‌های متعدد این شاخه‌ نیز ضروری به نظر می‌رسد.

مسعود ابراهیمی، مشاور تربیتی و تحصیلی، در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: "پدر و مادرها بیشتر، تمایل دارند فرزندشان شغل یا رشته تحصیلی معمول در خانواده را انتخاب کند به عنوان مثال؛ اگر پدر معلم است تمایل دارد پسرش در رشته‌ای تحصیل کند که منتج به معلمی و در حوزه شغلی خودش مشغول شود.

وی افزود: برخی دیگر از پدران یا مادران در بسیاری از اوقات، از فرزندانشان می‌خواهند که رشته تحصیلی یا مشاغلی را که خودشان در آن موفق نشده‌اند، بدست آورد، پدری که نتوانسته مهندس شود، ممکن است پسرش را برای تحصیل در این زمینه ترغیب کرده و ضعف و شکست خود را با فرزندش، جبران کند.

وی ادامه داد: والدینی هستند که هدف‌هایی برای فرزندان خود انتخاب می‌کنند که امکان حصولشان وجود ندارد؛ مثلا فرزندشان از هوش متوسطی برخوردار است؛ اما از او می‌خواهند که در رشته تجربی یا ریاضی و فیزیک تحصیل کند.

بعضی از پدر و مادرها، فرزند خود را به عنوان فرد دارای فکر و عقیده، استعداد، علاقه و شخصیت، نمی‌شناسند و تصور می‌کنند که فرزندشان باید تابع پدر و مادر باشد

مشاور تربیتی و تحصیلی گفت: بعضی از پدر و مادرها هم فرزند خود را به عنوان فرد دارای فکر و عقیده، استعداد، علاقه و شخصیت، نمی‌شناسند و تصور می‌کنند که فرزندشان به دلیل نداشتن تجربه لازم، باید تابع پدر و مادر باشد و آن‌ها، خط مشی او را تعیین کنند؛ حال آن که فرزند را باید به عنوان فردی پذیرفت که استعداد، علاقه و شخصیتی جدا از آنان دارد و می‌تواند بیندیشد، فکر کند و تصمیم گرفته و رشد کند.

ابراهیمی اظهار کرد: در این جریان وظیفه پدر و مادر آن است که در رشد فکر و اندیشه، استعداد و علاقه و تصمیم گیری‌ها به او کمک کرده و از تجربیاتی که دارند در این مورد، کمک بگیرند؛ بنابراین والدین در رابطه با انتخاب رشته تحصیلی، شغل یا هر انتخاب دیگر در مورد فرزندان باید برخی اصول را به کار بگیرند.

وی ادامه داد: پدر یا مادری که آرزوهای برآورده نشده در زندگی دارد، به هیچ وجه نباید فرزندش را زیر فشار بگذارد که به آن آرزوها دست یابد و در واقع شکست خود را با پیروزی فرزندش جبران کند، ای بسا فرزند پدری که خود نتوانسته پزشک شود، علاقه و استعداد پزشک شدن را نداشته باشد و در نتیجه با عدم موفقیت و سرخوردگی مواجه می‌ شود.

ابراهیمی اظهار کرد: در صورت نبود هماهنگی بین خواسته‌های پدر، مادر و علاقه و توانایی فرزند، موجبات عدم موفقیت و ناراحتی وی فراهم می‌شود.

وی اضافه کرد: پدر و مادری که به علت بلند پروازی، هدف‌هایی برای فرزندان خود در نظر می‌گیرند که استعداد و توانایی آن را ندارد، نه تنها فرزند خود را از مسیر پیش رو، منحرف می‌کنند؛ بلکه در مسیر جدیدی قرار می‌دهند که به علت عدم موفقیت، سرخورده می‌شود و به دلیل عدم اعتماد به نفس در آینده سربار جامعه می‌ شود.

ابراهیمی ادامه داد: پدری می‌گفت پسرم باید یا مهندس شود یا بی‌کار باشد و بالاخره هیچ کاری یاد نگرفت و فردی شکست خورده بار آمد و حال آن که می‌توانست به علت علاقه و استعداد به کار عملی، کارگر فنی یا مهارتی در مکانیکی یا برق شود و عضو مفید و مؤثری بار آید.

وی گفت: پدران و مادرانی که بر اساس سنت خانوادگی، فرزندان خود را به سمت حرفه پدری می‌برند، در اشتباهند، شاید فرزند آنان استعداد و علاقه آن را نداشته باشد.

وی افزود: راه درست آن است که فرد، رشته تحصیلی و شغلی خود را بر اساس استعداد و علاقه و خصوصیات شخصیتی خودش انتخاب کند، وظیفه پدر و مادر و مشاور آن است که به او در این راه کمک کنند.

توانایی و استعداد، عامل اصلی در انتخاب رشته تحصیلی یا شغلی است

ابراهیمی گفت: توانایی و استعداد، عامل اصلی در انتخاب رشته تحصیلی یا شغلی است؛ بنابراین با راهنمایی مشاور در مورد شناخت استعدادهای فرزند خود و ظرفیت هوشی او اقدام کنید و برای رشد و پرورش هوش و بروز استعدادهای او با تمام امکانات تلاش کنید. وی خاطرنشان کرد: علاقه و خصوصیات شخصی از عوامل ثانوی است که باید در انتخاب رشته مورد توجه قرار گیرد، علاقه قابل تغییر است و می‌تواند با استعداد هماهنگ شود.

وی تاکید کرد: بهترین گزینه در انتخاب رشته تحصیلی، استناد به نتیجه آزمون رغبت و توانایی است که در هدایت تحصیلی هر دانش‌آموز قید شده و توصیه مشاور به آن دانش‌آموز است".

به گفته امیر تجلی‌نیا، مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، "امسال بیش از یک میلیون و ۱۹۰ هزار نمونه برگ هدایت تحصیلی صادر خواهد شد و فرایند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان از طریق بررسی‌های مشاوره‌ای و امتیاز عملکرد تحصیلی انجام می‌شود.

وی افزود: هدایت تحصیلی فرایند ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموزان پایه نهم است تا با آشنایی با علایق، توانایی، استعدادها و ویژگی‌های شخصیتی و همچنین نیازهای حال و آینده کشور، شایستگی لازم برای انتخاب آگاهانه و آزادانه رشته تحصیلی را کسب کنند.

وی ادامه داد: در این فرایند تمام دانش‌آموزان پایه نهم ابتدا مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و با اجرای آزمون‌های مشاوره‌ای، ویژگی‌های شخصیتی آنان به صورت یک کارنامه شخصی سازی شده به آنان نمایش داده می‌شود؛ سپس اجرای فرم‌های نظرخواهی انجام می‌شود که براساس آن نظر خود دانش‌آموز، والدین آنان، دبیران تمام دروس در پایه نهم همچنین نظر مشاوره مدرسه در سامانه هدایت تحصیلی برای هر دانش‌آموز جمع‌آوری می‌شود.

صدور نمونه برگ هدایت تحصیلی پایه نهمی‌ها از ‌۱۸ تیرماه آغاز شده و فرآیند ثبت‌نام دانش‌آموزان در پایه دهم پس از صدور نمونه برگ هدایت تحصیلی برای دانش آموزان اولویت (الف) از روزهای آینده آغاز و تا چهار مرداد ماه ادامه خواهد داشت.

وی افزود: صدور نمونه برگ هدایت تحصیلی پایه نهمی‌ها از ‌۱۸ تیرماه آغاز شده و فرآیند ثبت‌نام دانش‌آموزان در پایه دهم پس از صدور نمونه برگ هدایت تحصیلی برای دانش آموزان اولویت (الف) از روزهای آینده آغاز و تا چهار مرداد ماه ادامه خواهد داشت.

وی ادامه داد: دستورالعمل ثبت‌نام در دوره متوسطه تدوین و به استان‌ها ابلاغ شده است و پس از این تاریخ، از ششم مرداد ماه دانش‌آموزان با اولویت (ب) می‌توانند برای ثبت‌نام در رشته مورد تقاضا به مدارس مراجعه کنند.

وی اظهار کرد: فرایند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان از طریق بررسی‌های مشاوره‌ای و امتیاز عملکرد تحصیلی انجام می‌شود، بررسی‌های مشاوره‌ای شامل امتیاز آزمون‌های رغبت و توانایی و فرم نظرخواهی دانش آموز، والدین، دبیران تمام دروس پایه نهم و مشاور مدرسه است که در مجموع ۶۵ درصد از امتیازات را به خود اختصاص می‌دهد، به علاوه ۳۵ درصد عملکرد تحصیلی سه ساله دانش آموز در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم به ترتیب با ضرایب یک، یک و سه است.

وی افزود: اولویت الف و ب برای ثبت نام با توجه به امتیاز عملکرد تحصیلی سه ساله دانش‌آموز همچنین ظرفیت رشته و زمینه موجود در منطقه محاسبه می‌شود.

وی یادآور شد: دانش‌آموزان دارای الویت «الف» می‌توانند ظرف مدت ۲ هفته پس از صدور نمونه برگ هدایت تحصیلی نسبت به ثبت نام در رشته مورد نظر اقدام کنند و دانش آموزان دارای اولویت «ب» پس از اتمام مهلت ۲ هفته‌ای گروه الف، می‌توانند نسبت به ثبت نام اقدام کنند.

وی ادامه داد: در تمام مدارس متوسطه اول کشور مشاوران مدارس پس از صدور نمونه برگ هدایت تحصیلی آماده ارائه خدمات مشاوره تحصیلی به دانش آموزان و والدین آنان هستند همچنین خط ملی ۱۵۷۰ آماده ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره تحصیلی تلفنی به دانش آموزان و والدین حتی مدیران مدارس است.

وی گفت: سامانه هدایت تحصیلی در بستر my.medu.ir حاوی اطلاعات مورد نیاز دانش‌آموزان در بخش خودشناسی، حرفه شناسی و کمک به تصمیم‌گیری و انتخاب آگاهانه است و دانش‌اموزان و والدین آنان می‌توانند با مراجعه به این سامانه از محتواهای بارگذاری شده و خدمات موجود در آن بهره‌مند شوند.

وی پایان اظهار امیدواری می‌کند که دانش‌آموزان بتوانند در موعد مقرر با کسب اطلاعات لازم رشته مورد نظر خود را متناسب با علاقه خود انتخاب و در مسیر شغلی تحصیلی خود موفق باشند.

طیبه معرفت سرپرست اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش آذربایجان شرقی نیز با توصیه به والدین و اولیا درباره فرآیند هدایت تحصیلی و اهمیت برگه هدایت تحصیلی، گفت: از نکات مهم هدایت تحصیلی می توان به نمرات درسی دانش آموز اشاره کرد که تاثیر به سزایی در انتخاب رشته وی دارد.

وی اظهار کرد: دانش‌آموزان با بهره‌مندی از هدایت تحصیلی با توجه به ماهیت شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی، حرفه‌ها و مشاغل مورد نیاز جامعه را بررسی کرده و بر اساس آن اقدام به انتخاب و اولویت‌بندی رشته‌های تحصیلی می‌کنند.

آزمون استعداد ( هوش ) ۱۵ درصد، آزمون رغبت ۱۵ درصد، نظر دبیران، مشاوران و دانش‌آموزان هر یک ۱۰ درصد و نظر والدین پنج درصد در صدور برگه هدایت تحصیلی برای انتخاب رشته، موثر است. وی افزود: آزمون استعداد ( هوش ) ۱۵ درصد، آزمون رغبت ۱۵ درصد، نظر دبیران، مشاوران و دانش‌آموزان هر یک ۱۰ درصد و نظر والدین پنج درصد در صدور برگه هدایت تحصیلی برای انتخاب رشته، موثر است.

به گفته معرفت، تمامی آزمون‌های هدایت تحصیلی در سامانه پنجره واحد خدمات الکترونیک آموزش و پرورش به آدرس my.medu.ir انجام می‌شود و دانش‌آموزان می‌توانند با وارد کردن کد ملی و سریال شناسنامه خود، اقدام به ورود به این سامانه کنند.

انتخاب رشته نیازمند کسب نمرات خاص در درس‌های مختلف است و کسب حداقل نمره لازم برای دروس تخصصی شاخه‌های نظری، ضرورت دارد.

آموزش و پرورش پس از انجام صفر تا صد هدایت تحصیلی، نتایج آن را از طریق فرم هدایت تحصیلی اعلام می‌کند و دانش‌آموزان باید این فرم و نتایج را برای ثبت‌نام در پایه دهم به همراه داشته باشند.

مدارس با توجه به اولویت‌های دانش‌آموزان اقدام به ثبت نام آن‌ها در رشته‌های مختلف می‌کنند؛ به این ترتیب که ابتدا دانش‌آموزانی را که خواهان تحصیل دراولویت اول هدایت تحصیلی خود هستند، ثبت نام کرده و در صورت داشتن ظرفیت، دانش‌آموزانی که خواهان تحصیل در رشته اولویت دوم خود هستند را در رشته مورد نظر پذیرش می‌کنند.

معرفت در این خصوص می‌گوید: دانش‌آموزان باید بدانند نمرات درس‌های پایه هفتم و هشتم آن‌ها در امتیازات عملکرد تحصیلی آنان طی فرایند هدایت تحصیلی بسیار تاثیرگذار است.

وی با اشاره به اینکه در برخی مواقع پس از اعلام نتایج هدایت تحصیلی و مشاهده اولویت بندی‌های دانش‌آموزان، کلمه "خیر" در ستون مقابل برخی رشته‌ها درج شده که به معنی مجاز نبودن دانش‌آموز به ثبت نام در رشته مذکور است که رفع آن از نکات مهم هدایت تحصیلی است؛ افزود: همچنین ممکن است که دانش آموز در اولویت‌های خیلی پایین مجاز به انتخاب رشته مورد نظر خود شده باشد و مدارس ظرفیت ثبت نام وی را نداشته باشند.

وی ادامه داد: آموزش و پرورش به منظور یاری‌رسانی به این گروه از دانش‌آموزان، اقدام به ایجاد فرصتی برای شرکت در امتحان تعیین رشته مجدد پایه نهم کرده است و علاقه‌مندان می‌توانند در نوبت شهریور ماه، دوباره در امتحان‌های خود شرکت کنند.

وی افزود: هدایت تحصیلی دانش‌آموزانی که در نوبت شهریور موفق به اخذ نمرات بالاتر شوند دوباره بررسی شده و بس از مراحل لازم، برگه نتایج هدایت تحصیلی جدید برای آن‌ها صادر می‌شود.

معرفت گفت: اگر دانش‌آموزی پس از ثبت نام و تحصیل در پایه دهم، متوجه عدم علاقه خود نسبت به دروس شود، می‌تواند با توجه به شرایطی اقدام به تغییر رشته کند که از شرایط مهم برای تغییر رشته دانش‌آموزان می‌توان به تکمیل فرم تغییر رشته، موافقت آموزش و پرورش ناحیه یا منطقه و در نهایت کسب نمره قبولی در امتحانات دروس تخصصی رشته مورد نظر اشاره کرد.