از قرن نهم و دهم بود که شاعرانی همچون حسام قهقستانی مسیر مرثیه‌های موسیقایی را گشودند و بعد از آن شاعرانی چون محتشم کاشانی مرثیه‌های عاشورایی را سرود که مخاطبان را تحت تاثیر قرار داد.
گویی آیین‌هایی همچون «تعزیه»، «شبیه‌خوانی»، «چاووشی‌خوانی» و سوگ تمام این آیین‌ها به موسیقی گره خورد و به نوعی موسیقی سوگ به یاری سازهای بادی و کوبه‌ای وقایع عاشورا را روایت کرد. البته ریشه و شناسنامه نغمه‌خوانی‌ها با وجود قدمت 5 یا 6 هزار ساله دستخوش تغییرات و تفاوت‌هایی شده تا به اینجا رسیده است.
همچنین «روضه خوانی»، «پامنبری»، «مداحی»، «چاووشی»، «ذکر»، «مولودی» و بی‌شک موارد بیشتر موسیقایی در سوگ می‌توانند گزینه‌هایی برای بیان عواطف و احساسات افراد در غم سیدالشهدا علیه‌السلام باشند.
از گوشه‌ها تا مرکب‌خوانی همه در سوگ موسیقایی
البته هر کدام در دستگاه و گوشه‌های متفاوتی می‌تواند اذن و ابراز احساس کنند به عنوان مثال در سوگ سیدالشهدا علیه‌السلام و خاندانش از گوشه‌های عراق، راک، ترک، برای حضرت عباس علیه‌السلام از دستگاه‌های راست پنجگاه، ماهور، برای حر و مسلم از نوا و برای حضرت قاسم و حضرت علی اکبر از چهارگاه و مرکب‌خوانی در وزن‌ها و بحر‌های گوناگون بهره می‌برند.از تمامی این هنرها «شبیه‌خوانی (اعم از گوشه‌های ردیفی، پیش خوانی، پیش واقعه خوانی، واقعه خوانی، مصرع خوانی، رجز موافق و غیره)»، «مناقب‌خوانی»، «مناجات‌خوانی»، و... هستند که در موسیقی ما جایگاه ویژه‌ای و ارزنده‌ای دارند.
«مراسم جوش» در یزد؛ قدمتی 150 ساله
البته در استانها و روستاها آیین‌های متفاوتی وجود دارد مثلا در یزد آیین‌های موسیقایی جغجغه‌زنی و مراسم جوش رویدادی متفاوت و قابل اعتنایی هستند که در ایام محرم به اجرا درمی‌آید به عنوان مثال در مراسم جوش چند نفر وسط جمعیت شروع به نوحه‌خوانی می‌کنند و سپس عزاداران دور تا دور حسینیه به صورت دایره‌ای حلقه می‌زنند و دست هم را می‌گیرند.سپس شروع به حرکت دایره‌ای در حسینیه می‌کنند و نوحه را به صورت ریتمیک تکرار می‌کنند و بر سر و سینه و صورت خود می‌زنند. این مراسم بیشتر از ۱۵۰ سال قدمت دارد و بیشتر در محله‌های قدیمی یزد برگزار می‌شود.