تصور و یا رؤیای ساختن یک کپی یا نسخه و نمونه زنده از انسان اگرچه خیلی تازگی ندارد اما نسبت به خیلی از تصورات و رؤیاهای جاه‌طلبانه و یا هنر مجسمه‌سازی بشر، ایده‌ای نو و جسورانه‌ محسوب می‌شود. در واقع و صرف‌نظر از فیلم‌های علمی- تخیلی مربوط به شبیه‌سازی انسان، کمتر از ۱۰ سال است پیشرفت هوش مصنوعی این جرئت و جسارت را به دانشمندان داده تا از امکان ساخت نسخه دیجیتال و رباتیک انسان حرف بزنند.
نفس جایگزین
حدود هشت سال پیش متخصصان «مایکروسافت» ادعا کردند طی ۲۰ سال آینده انسان‌ها می‌توانند یک نسخه رباتیک از خود داشته باشند. نسخه‌ای که از حیث دانسته‌ها و اطلاعات شبیه اصل هستند، همه چیز را درباره اصلشان می‌دانند و مثل یک نسخه دیجیتال و هوشیار از شما عمل می‌کنند. به گفته‌ مدیران آن زمان مایکروسافت، آن‌ها در حال توسعه نرم‌افزار هوش مصنوعی بودند که می‌توانست افکار انسان را درک و تقلید کند. پشتوانه حرف‌ها و ادعاهای مایکروسافت، ربات «alter-egos» یا «نفس جایگزین» بود که یک نسخه دیجیتال آزمایشگاهی از انسان به حساب می‌آمد و همه چیز را هم درباره اصل خودش می‌دانست. کارشناسان درخصوص این نوع ربات که تکمیل و توسعه‌اش ۲۰ سال زمان لازم داشت بدبین بودند و می‌گفتند چنین ماشین‌هایی اگر ساختشان محقق شود، همه چیز را درباره شما می‌دانند و حتی می‌توانند مانند خودتان فکر کنند. برای همین امکان هر نوع استفاده و سوءاستفاده‌ای از آن‌ها وجود دارد. مدیران مایکروسافت هم از همان موقع این هشدارها را واقع‌بینانه دانسته اما توپ را در زمین دولت‌ها انداخته و گفته بودند ما نسخه دوم افراد را می‌سازیم، اما این دولتمردان هستند که باید به دانشمندان کمک کنند تا راهی برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی و مشکلات اخلاقی و اجتماعی ناشی از پا کردن توی کفش خلقت، پیدا کنند!
سوءتفاهم شده است
هنوز چندماهی از ادعا و وعده ۲۰ ساله مایکروسافت نگذشته بود که در اسفند سال۱۳۹۶ روزنامه «دیلی میل» نوشت: «دانشمندان سوئدی ادعا کردند ساخت نسخه رباتیک و کاملاً هوشمند کسانی که دوستشان دارید، پس از مرگ آن‌ها امکان‌پذیر است». دانشمندان اعلام کرده بودند به دنبال داوطلب‌هایی هستند که برای این کار پیشقدم شوند و کمک کنند رباتی دقیقاً شبیه به اعضای خانواده و دوستانی که از دنیا رفته‌اند، ساخته شود. اینکه سوئدی‌ها و دانشمندان دیگر برای طرح ساخت نسخه دوم از انسان‌ها، ساخت نسخه‌ای از آدم‌های فوت شده را پیشنهاد کردند شاید به دلیل مخالفت‌هایی بود که از هر سو نسبت به ساخت انسان دیجیتال بیان می‌شد. مخالفت‌هایی که بیشتر ریشه در ملاحظات اخلاقی و اجتماعی و امکان سوءاستفاده از کپی کردن انسان و انسان‌های کپی‌شده داشت و چندان بیراه هم نبود. یعنی دانشمندان به خاطر ملاحظاتی که گفتیم ترجیح دادند فعلاً از ساخت و کپی کردن همه ابعاد فیزیکی و غیرفیزیکی انسان حرفی نزنند. تحقیقات و آزمایش‌ها هم نشان می‌داد با توجه به پیشرفت هوش مصنوعی، خیلی از دانشمندان در شرکت‌های مختلف دنبال چیزی مثل دیجیتالی کردن مغز انسان‌ها و یا تولید نسخه دیجیتال مغز هستند. برخی از دانشمندان این نظریه را مطرح کرده‌اند که می‌شود هوش، هوشیاری و اصولاً همه محتویات مغز انسان را به رایانه منتقل کرد تا پس از مرگ فرد، حیات دیجیتال او ادامه داشته باشد. البته حرف خود دانشمندان هم این بود که این کار شاید تا سال ۲۰۴۵ امکان‌پذیر باشد. چهار سال پیش اما «سوزان اشنایدر» دانشیار فلسفه و علوم شناختی و مدیر هوش مصنوعی دانشگاه «کانکتیکات» در گفت‌وگو با وب‌سایت «دیجیتال ترندز» در این باره گفت: «افرادی که باور دارند روزی می‌توانیم ذهن خود را به رایانه متصل کنیم احتمالاً درباره ذهن انسان دچار سوءتفاهم شده‌اند... ما هنوز در حال یاد گرفتن ویژگی‌های مغز بشر هستیم و در این دو دهه اخیر چیزهای زیادی آموخته‌ایم، اما هنوز هم مسائلی وجود دارد که باید روی آن‌ها مطالعه کنیم. حقیقتاً حتی مشخص نیست که قادر به سنجش تمام ویژگی‌های برجسته مغز هستیم یا خیر... برفرض که فناوری انتقال ذهن و مغز انسان به رایانه را داشته باشیم در این صورت شاید یک نسخه از انسان را روی رایانه داشته باشیم اما این نسخه هرگز «خود» واقعی فرد نیست...».
این واقعاً تو هستی!
برای اینکه بدانید دیجیتالی کردن مغز انسان و تهیه نسخه دوم از او چقدر شدنی است چند سطر بعدی را با دقت بیشتری بخوانید: «دانشمندان در حوزه دیجیتالی کردن مغز پیشرفت‌هایی داشته‌اند... مثلاً سال ۲۰۱۷ توانستند پس از سال‌ها تلاش از ۳۰۲ نورون مغز یک کِرم نقشه‌برداری و آن را برای راه‌اندازی یک کِرم رباتیک شبیه‌سازی کنند. این کار شگفت‌انگیز بود. اما مغز انسان نزدیک به ۹۰ میلیارد نورون دارد!». یعنی نقشه‌برداری از آن ۳۰میلیون برابر نقشه‌برداری از مغز کِرم، کار می‌برد و خدا می‌داند عمر انسان و جهان به آن قد بدهد یا نه. با این همه چینی‌ها سال گذشته اعلام کردند با استفاده از فناوری «جعل عمیق» می‌توانند ۲۴ ساعته و فقط با ۱۴۵ دلار از مُرده شما یک نسخه دیجیتالی برایتان بسازند که با شما بگوید، بخندد، خاطره تعریف کند و...! کافی بود شما سه دقیقه فیلم و ۱۰۰ جمله از فرد مُرده مورد علاقه‌تان را در اختیارشان بگذارید و روز بعد نسخه دیجیتالی مرحوم را تحویل بگیرید و حالش را ببرید.
«ایسنا» روز گذشته نوشت: «مایکل بومر» به یک بیماری لاعلاج مبتلاست و اکنون یک شرکت هوش مصنوعی موسوم به «ارتنوس.لایف» به او کمک می‌کند  یک نسخه دیجیتالی از خود بسازد تا خانواده و آشنایان پس از مرگش نیز بتوانند همچنان با او در ارتباط باشند. این شرکت، صدا، شخصیت و خاطرات «بومر» را برای برنامه‌ریزی نسخه دیجیتالی او ضبط کرده است. حالا هوش مصنوعی به کمک این داده‌ها یاد گرفته چطور صدا و لحن او را تقلید کند. در نخستین آزمایش‌های صوتی، نتیجه آن‌قدر شگفت‌انگیز بوده که همسر «بومر» خطاب به شوهرش گفته: مایکل... این واقعاً تو هستی! نسخه دیجیتالی آقای «بومر» به دو زبان حرف می‌زند و دقیقاً می‌داند جملات مختلف را کی، کجا و چطور به کار ببرد و حتی شعر می‌گوید و متن‌های جالب می‌نویسد. نسخه دوم آقای بومر فعلاً در مرحله هماهنگ کردن صدا و تصاویر او با هم است. البته شرکت سازنده این فناوری ادعای ساخت نسخه دیجیتال انسان یا نامیرا کردن آدمیزاد را ندارد و محصولش را یک «تجسم دیجیتال» از انسان می‌داند. خود آقای بومر هم گفته است: «این به معنای یک زندگی ابدی نیست و من آن را بیشتر به عنوان یک ابزار می‌بینم. من می‌خواهم دانش و تجربه خود را ارائه دهم و می‌خواهم پس از اینکه از دنیا رفتم، نسل‌های بعدی تا حد امکان از تجربه و دانش من استفاده کنند».