روزنامه جوان نوشت: معضل افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد از مسائل مهم در جوامع مختلف است. در هفته‌ها و روز‌های گذشته شاهد گازگرفتگی تعدادی از کودکان سرزمین‌مان توسط سگ‌های ولگرد بوده ایم که در چندین مورد منجر به فوت کودکان نیز شده‌است. به نظر می‌رسد باید تلاش کنیم تا راهکار‌های مناسبی را در زمینه سگ‌های بدون صاحب در محیط‌های شهری، روستایی و طبیعت به کار ببریم تا شاهد چنین اتفاق‌هایی نباشیم. «جوان» در این رابطه با کارشناسان گفتگو کرده‌است. 

مدیریت سگ‌های ولگرد و بلاصاحب به یکی از معضل‌های اساسی در کشور تبدیل شده‌است، در ارتباط با این موضوع کارشناسان، واکسیناسیون، عقیم‌سازی و عدم غذارسانی به سگ‌های بلاصاحب را راهکار پیشگیری از افزایش شدید جمعیت این سگ‌های ولگرد و کاهش بار بیماری هاری می‌دانند. 

 آسیب‌های بی‌شمار سگ‌های ولگرد به محیط اجتماعی

ایمان معماریان، دامپزشک و فعال حقوق حیوانات در گفتگو با روزنامه «جوان» گفت: افزایش سگ‌های ولگرد آسیب‌های زیادی را به همراه دارد که بخشی از این آسیب‌ها به خودشان باز می‌گردد، چون اگر این حیوانات تحت نظارت، کنترل و مدیریت انسان نباشند، هم بیمار می‌شوند و هم به یکدیگر بیماری انتقال می‌دهند. تقریباً هیچ سگ و گربه ولگردی نیست که سالم و خوشحال در این شرایط زندگی کند. بخش دیگر این آسیب‌ها، آسیب‌هایی است که به حیوانات حیات‌وحش چه شهری و چه خارج از شهر وارد می‌شود.

ایمان معماریان اظهار کرد: حیواناتی مانند سگ‌ها و گربه‌هایی که بدون مدیریت در شهر‌ها و روستا‌ها زندگی می‌کنند و روز به روز نیز رو به افزایش هستند، می‌توانند مشکلات زیادی را برای جامعه به وجود بیاورند، چراکه سگ‌های بدون صاحب در چرخه زیستی جایی ندارند و می‌توانند باعث مشکلات زیادی از جمله گازگرفتگی‌ها، ایجاد بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوانات و حیوانات دیگر شوند. 

غذارسانی به حیوانات باید با مدیریت کارشناسان صورت گیرد

معماریان در ارتباط با بحث غذا دادن به سگ‌ها ادامه داد: پژوهش‌ها مشخص می‌کند که غذارسانی باید چه اصولی داشته باشد. برای مثال، اگر غذا در یک منطقه واحد ریخته شود، ممکن است در اثر اجتماع حیوانات، انتقال بیماری‌های مختلف به‌راحتی انجام بگیرد، بنابراین غذارسانی باید از کانال کارشناسان و مسئولان کاربلد محیط‌زیستی انجام شود. 

وی اضافه کرد: در بسیاری از غذارسانی‌های غیراصولی، حجم غذا و نوع ماده غذایی برای حیوانات مشکل ایجاد می‌کند، چراکه به‌طورمعمول کربوهیدرات و چربی بالایی به بدن حیوانات می‌رسد و این موجب نبود تعادل در جمعیت آن‌ها می‌شود. گفتنی است، برخی حیوانات در برخی فصول باید غذای کمتری بخورند و وزن خود را کاهش دهند تا دوام بیشتری در طبیعت داشته باشند. با غذارسانی بی‌ملاحظه انسانی، ممکن است روند زیستی آن‌ها با اخلال مواجه شود. 

وی با بیان اینکه مسئولان متولی در این حوزه باید تلاش کنند تا برنامه جامعی برای کنترل حیوانات طرح‌ریزی کنند، عنوان کرد: مدیریت پسماند یکی از برنامه‌هایی است که مسئولان باید به درستی آن را مدیریت کنند، چراکه می‌تواند یک منبع غذایی مناسب برای سگ‌ها باشد. 

دامپزشک و فعال حقوق حیوانات افزود: غذارسانی برای این دسته از حیوانات به لحاظ زیست محیطی امری اشتباه است؛ از آنجایی که این حیوانات به منابع غیرطبیعی انسانی نظیر پسماند‌ها و زباله‌های خانگی دسترسی دارند، روزبه‌روز جمعیت‌شان نسبت به ظرفیت طبیعی رو به افزایش است. ناگفته نماند که در شهر‌ها افزون بر سگ و گربه، حیوانات اهلی دیگر هم زندگی می‌کنند که آن‌ها هم به‌دلیل مدیریت نشدن پسماند‌ها جمعیت‌شان رو به افزایش است. 

وی گفت: حیواناتی نظیر سگ و گربه در اصل نباید رها شوند، چراکه رها شدن آنها، هم برای خودشان آسیب‌زا است و هم در صورت افزایش جمعیت، برای انسان‌ها هم خطرآفرین هستند. باید به این موضوع هم واقف باشیم که زیاد شدن یک گونه حیوانی در محیط‌زیست شهری منجر به از بین رفتن یا به خطر افتادن زیستگاه حیوانات دیگر می‌شود و ممکن است، مورد هجوم حیواناتی که جمعیت بیشتری دارند، قرار بگیرند. 

مدیریت و واکسیناسیون سگ‌ها بسیار مهم است

معماریان بیان کرد: همچنین واحد‌های کنترل سگ‌های ولگرد، باید تلاش کنند تا کنترل تمامی سگ‌های نگهبان و گله را نیز در دست داشته‌باشند، در واقع همه سگ‌های در کشور جزو سگ‌های بی‌قانون و بدون محدودیت هستند و نیازمند معاینه و مراقبت‌های خاصی دارند تا در برابر بیماری‌های مختلف از جمله هاری ایمن شوند. 

وی ادامه داد: تمامی سگ‌های محیط‌های شهری، روستایی و آن‌هایی که در طبیعت وجود دارند باید شناسایی شوند و برنامه جامعی برایشان صورت گیرد؛ با نگاه به گذشته درمی‌یابیم که سگ‌کشی به عنوان اقدامی برای ریشه‌کنی هاری بی‌اثر بود، زیرا ممکن بود شکارچیان فقط سگ‌های سالم را اسیر کنند که در این صورت سگ‌های هار در محیط باقی می‌ماندند و عاملی برای انتشار بیماری محسوب می‌شدند. همچنین منابع رسمی ادعا می‌کنند که نیمی از مرگ و میر انسان به واسطه هاری، ناشی از حیوانات خانگی واکسینه نشده‌است، بنابراین تأکید می‌شود که امروزه دیگر کشتن سگ‌های خیابانی فایده‌ای ندارد. 

دامپزشک و فعال حقوق حیوانات گفت: ضمن اینکه این سگ‌ها برای سیر شدن به سراغ منابعی که در حیات‌وحش هستند می‌روند و مسلماً ضرر‌های جبران‌ناپذیری را به محیط‌زیست و حیوانات دیگر وارد می‌کنند، در حال حاضر با وجود انتقال بیماری‌ها و شکار دیگر حیوانات در طبیعت باعث می‌شوند تا دیگر حیوانات هم در محیط‌زیست در خطر انقراض قرار گیرند. 

وی افزود: سگ‌های ولگردی که در حومه شهر هستند، می‌توانند به طور مستقیم با شکار، انتقال بیماری، جفت شدن با گونه‌های مختلف مثل گرگ و شغال یا خوردن شکار بقیه حیوانات به دیگر گونه‌های حیوانی نیز آسیب بزنند. از طرفی، چون این حیوانات تحت نظارت دامپزشک قرار نمی‌گیرند، می‌توانند به انواع بیماری‌های انگلی مبتلا شوند و با انتقال این بیماری‌ها به انسان، برای انسان‌ها نیز مشکل‌ساز شوند. 

معضل سگ‌های بدون صاحب مانند یک بمب ساعتی عمل می‌کند

در ادامه مسعود شکیبا، پژوهشگر و کارشناس محیط‌زیست استان گلستان گفت: حیواناتی همچون سگ و گربه بدون مدیریت انسان‌ها باعث ایجاد مشکلات زیادی در چرخه زیستی می‌شوند، چون به لحاظ طبیعی دشمن جدی ندارند، جمعیت آن‌ها روز به روز در حال افزایش است. 

مسعود شکیبا افزود: موضوع سگ‌های بدون صاحب مانند یک بمب ساعتی است که در آینده خسارات جبران ناپذیری را برای انسان‌ها و طبیعت به وجود خواهد آورد و بخصوص باعث بیماری‌های زیادی بین انسان از جمله هاری می‌شوند. 

وی ادامه داد: هاری یک بیماری خطرناک است که درمان بخصوصی ندارد و باید تلاش شود تا یک مجموعه مناسب برای هر شهر ساخته شود تا سگ‌ها جمع‌آوری شوند و غیر از عقیم‌سازی نسبت به هاری هم ایمن شوند. شکیبا اضافه کرد: شهرداری‌ها با کمک دامپزشکی‌ها باید تلاش کنند بودجه‌هایی را در اختیار بگیرند، ضمن اینکه با کمک افراد متخصص با پدیده سگ‌های بدون صاحب مقابله کنند. 

وی بیان کرد: مسئولان امر می‌توانند با استفاده از تجربه دیگر کشور‌های دنیا برخی از برنامه‌های خود را اجرا کنند و البته به دلیل اینکه ما یک کشور اسلامی هستیم نمی‌توانیم تمامی برنامه‌های آنان را اجرایی کنیم. 

کنترل، واکسیناسیون و عقیم راهکار‌های مناسب برای کنترل سگ‌های بدون صاحب 

پژوهشگر و کارشناس محیط‌زیست استان گلستان عنوان کرد: کنترل، واکسیناسیون و عقیم‌سازی از مهم‌ترین مسائلی است که در ارتباط با مقابله با ازدیاد سگ‌های بی‌خانمان باید انجام داد و متأسفانه اگر سیستم مشخص و تحت نظارتی نداشته باشیم، مشکلات حل نمی‌شوند. 

وی تصریح کرد: وقتی سگ‌ها عقیم می‌شوند و در منطقه خودشان مستقر می‌گردند، جمعیت و مشکلات ناشی از سگ‌ها هر دو کاهش می‌یابد؛ بدین ترتیب که هر سگی از قلمرو خود محافظت می‌کند و اجازه ورود به سگ‌های ولگرد جدید را نمی‌دهد. از آنجا که همه آن‌ها عقیم شده‌اند، دیگر جفت‌گیری نمی‌کنند یا تکثیر نمی‌شوند. همچنین عوامل اصلی منجر به پرخاشگری سگ (مهاجرت و جفت‌گیری) حذف می‌شوند، دعوای سگ‌ها نیز به طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند و با کاهش پرخاش میان سگ‌ها، گاز گرفتگی انسانی و انتقال بیماری نیز کمتر می‌شود. در نهایت طی یک بازه زمانی، با مرگ طبیعی سگ‌های عقیم‌شده، جمعیت سگ‌های ولگرد به شدت کاهش می‌یابد. 

شکیبا ادامه داد: هیچ راه‌حلی وجود ندارد که از طریق آن بتوان یک‌شبه معضل سگ‌های ولگرد خیابانی را برطرف کرد، اما با عقیم‌سازی، جمعیت پایدار این سگ‌ها غیر مولد و غیر هار می‌شود و به مرور زمان مشکلات مربوط به آن‌ها کاهش می‌یابد. 

وی در ارتباط با غذا دادن به سگ‌های بدون صاحب گفت: سگ‌ها باید غذا بخورند و ما اگر این کار را نکنیم یا به سمت زباله‌ها می‌روند یا در محیط طبیعی به شکار می‌پردازند و به این وسیله می‌توانند باعث انتشار آلودگی و بیماری‌های زیادی از جمله هاری شوند. ضمن اینکه به دلیل اینکه سگ‌ها در این مکان تجمع می‌کنند بهتر می‌توان بر آن‌ها مدیریت داشت. 

شکیبا گفت: برای جلوگیری از گاز حیوانات هنگامی که فرزندتان به اندازه کافی بزرگ شد، می‌توانید اصول اولیه دور ماندن از گاز گرفته‌شدن توسط حیواناتی مثل سگ را به او یاد بدهید. هرگز کودک خود را با حیوان خانگی متعلق به خودتان یا شخصی دیگر تنها نگذارید. تقریباً نیمی از کودکان گاز گرفته‌شده، توسط سگ خانواده یا سگ همسایه گاز گرفته شده‌اند و به یاد داشته‌باشید که هر سگ یا گربه‌ای در صورت تحریک‌شدن، برای مثال توسط کودکی که دمش را بکشد یا رفتار تهاجمی داشته‌باشد، ممکن است گاز بگیرد.