به گزارش روز دوشنبه ایرنا، نارندرا مودی نخست وزیر هند، هشتم ژوئیه (۱۸ تیر ماه) سفری سه روزه به روسیه و اتریش خواهد داشت. این اولین دیدار دوجانبه او پس از آن است که ماه گذشته میلادی برای سومین دوره متوالی به عنوان نخست وزیر هند، سوگند یاد کرد.

مودی در دوره های گذشته همسایگان هند را برای اولین بازدیدهای خود انتخاب می‌کرد تا بر سیایت همسایگی به عنوان اولویت سیاست خارجی دهلی‌نو تاکید کند، به همین دلیل انتخاب روسیه و اتریش ممکن است عجیب به نظر برسد.

با توجه به فشار شدید جهان بر روسیه هدف اعلام شده توسط هند، پیگیری سیاست چندسویی بوده است، یعنی همکاری با شرکای گوناگون در مقاطع زمانی مختلف، با هدف به حداکثر رساندن منافع دهلی‌نو؛ شاید مثال مهم آن خرید نفت از روسیه با وجود مخالفت‌های غرب در بحبوحه درگیری در اوکراین است.

مودی هفته گذشته در نشست سال ۲۰۲۴ سازمان همکاری شانگهای (SCO) در قزاقستان که ولادیمیر پوتین در آن حضور داشت، غایب بود و هنوز هیچ نشانه‌ای مبنی بر حضور وی در نشست بریکس به میزبانی مسکو در اواخر سال جاری میلادی وجود ندارد.

پایان وقفه در نشست‌های دهلی- مسکو

دهلی‌نو و مسکو برای چندین دهه از روابط نزدیکی برخوردار بوده‌اند، به ویژه پس از امضای «پیمان صلح، دوستی و همکاری هند و شوروی» در سال ۱۹۷۱ توسط هند و اتحاد جماهیر شوروی سابق که این ارتباط با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، روابط آن‌ها بازتعریف شد.

نشست‌های سالانه سران هند و روسیه از سال ۲۰۰۰، زمانی که دهلی‌نو و مسکو به طور متناوب میزبانی این نشست‌ها را آغاز کردند، برنامه منظمی داشت. با این حال، در این نشست‌ها در سال‌های اخیر وقفه‌ای رخ داده است و این اولین سفر مودی به روسیه در پنج سال گذشته خواهد بود.

پوتین در سال ۲۰۲۱ از دهلی نو بازدید کرد، سپس در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (۶ اسفند ۱۴۰۰) روسیه به اوکراین حمله کرد. این موضوع روابط بین کشورهای غربی و روسیه را تحت تاثیر قرار داد. اگرچه مودی در سال ۲۰۲۲ با پوتین ملاقات کرد اما این دیدار در مسکو نبود و در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای در سمرقند ازبکستان صورت گرفت.

چین؛ دوست روسیه و رقیب راهبردی هند

روسیه به دنبال بروز تنش‌ها با غرب، پس از الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، به سمت رقیب راهبردی هند یعنی چین پیش می‌رود و حرکت روسیه به مدار چین برای هند، که در بحبوحه بن‌بست مرزی و پر تنش‌ با چین قرار دارد، نگران‌کننده است.

در سال ۲۰۲۲، درست چند روز قبل از حمله به اوکراین، پوتین و شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین یک «دوستی بدون محدودیت» را اعلام کردند که دهلی نو را نگران کرد.

در این زمینه، تعامل سیاسی با روسیه در عین تلاش برای افزودن عناصر اقتصادی عملی به روابط ضروری است. بیشتر سخت‌افزارهای نظامی هند هنوز منشأ شوروی-روسی دارد که نیازمند تهیه قطعات یدکی است. هند تنوع بخشیدن به منابع تامین ادوات دفاعی خود را آغاز کرده است اما به روسیه برای تحویل تجهیزات یدکی حیاتی و برخی باتری‌های سامانه‌های دفاع هوایی اس-۴۰۰ نیاز دارد.

دهلی‌نو زمانی مسکو را یک شریک دفاعی قابل اعتماد می‌دید اما اکنون نگران است که روسیه فناوری حساس در اختیار هند را با چین به اشتراک بگذارد یا در صورت درگیری با چین یا پاکستان روند تامین قطعات یدکی تجهیزات دفاعی به کندی صورت گیرد، از این رو، ایجاد توازن در روابط بین روسیه و غرب برای دهلی‌نو کلیدی است.

چندسوگرایی هند؛ بازی برد- برد میان روسیه و غرب

دیدار با پوتین در مسکو پس از شرکت در نشست گروه ۷ در ایتالیا در ماه گذشته بخشی از سیاست چندسوگرایی است. هند ماه گذشته در کنفرانسی برای صلح در اوکراین در سوئیس شرکت کرد اما سند نتیجه را امضا و تایید نکرد.

از سوی دیگر حفظ روابط خوب با روسیه در صورتی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا پس از انتخابات نوامبر، کاخ سفید را تصاحب کند، برای هند مفید خواهد بود. پوتین امروز روابط خصمانه‌ای با دولت بایدن دارد درحالیکه پیشتر روابط بهتری با ترامپ داشت و هیچ نشانه‌ای مبنی بر تغییر این وضعیت در دوره دوم احتمالی ریاست جمهوری ترامپ وجود ندارد.

کره شمالی؛ هم‌پیمان روسیه، دوست چین و پاکستان، دشمن بالقوه هند

سفر اخیر پوتین به کره شمالی به انعقاد یک پیمان دفاعی متقابل منجر شد. با توجه به اینکه هند همیشه نسبت به همکاری دفاعی پاکستان و کره شمالی ابراز نگرانی کرده است، این موضوع هم می‌تواند نگرانی تازه‌ای برای دهلی‌نو ایجاد کند. سال‌ها پیش پاکستان در ازای فناوری هسته‌ای، موشک‌های دوربرد از کره شمالی دریافت کرد و انتقال احتمالی فناوری‌های پیشرفته دفاعی و فضایی حساس به پاکستان از طریق کره شمالی موضوعی است که می‌تواند برای هند دردسر ایجاد کند.

دسترسی به اقیانوس‌ها؛ بهانه تعمیق همکاری

هند و روسیه قرار است یک پیمان پشتیبانی لجستیکی امضا کنند که به هند کمک می کند تا دامنه نفوذ دریایی خود را حتی به قطب شمال گسترش دهد و پیمان‌های مشابه با ژاپن، استرالیا و آمریکا به کشتی‌های هندی اجازه می‌دهد مسیرهای طولانی‌تری را با دسترسی به تأسیسات بندری در این کشورها طی کنند. انتظار می‌رود پیمان لجستیکی روسیه به هند امکان دسترسی به تاسیسات دریایی روسیه در منطقه قطب شمال را بدهد که شاهد افزایش علاقه جهانی و باز شدن مسیرهای کشتیرانی جدید است به همین دلیل سرمایه‌گذاری شرکت‌های هندی در مناطق شرقی روسیه افزایش یافته است.

هند خواهان میانجی‌گری برای صلح در اوکراین

برخی کارشناسان معتقدند مودی می تواند در این سفر دوجانبه پیامی از غرب به پوتین داشته باشد، سوبرامانیام جایشنکار، وزیر امور خارجه هند، چندین بار اشاره کرده است دهلی نو نقش پیام‌رسان بین دو طرف را ایفا کرده و همچنین تلاش خود را برای تامین امنیت طرح غلات دریای سیاه تحت حمایت سازمان ملل در سال ۲۰۲۲ انجام داده است.

با توجه به تماس‌های هند با هر دو طرف، شاید دهلی‌نو بتواند نقشی در کشاندن طرف‌های متخاصم در درگیری اوکراین به میز مذاکره ایفا کند و جایگاهی که همواره مودی به دنبال آن بوده است، یعنی «یک میانجی بین‌المللی» را به او بدهد.