جوان آنلاین: «هوای همدان ناسالم است»، «کارگروه اضطرار آلودگی هوای اصفهان تشکیل جلسه داد»، «مراجعه ۴۱۷ نفر در اراک به مراکز درمانی»، «تعطیلی ادارات قم» و «آلودگی هوا در بعضی شهر‌های خوزستان شدت گرفت»؛ این‌ها تنها بخشی از اخباری است که روز گذشته در رسانه‌های مختلف منتشر شد. البته این اولین‌بار نیست که آلودگی هوا مشکلاتی را به وجود آورده و برخی از افراد را راهی بیمارستان و مراکز درمانی کرده و متأسفانه آخرین‌بار هم نخواهد‌بود، چراکه گویی این معضل به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی ساکنان شهر‌های بزرگ تبدیل‌شده و راهکار‌های رهایی از آن به دست فراموشی سپرده شده‌است. هنوز از یاد‌ها نرفته که سال گذشته مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران از بهبود وضعیت قطع امید کرد و گفت «در حوزه آلودگی هوا امیدی به بهبود نیست!» عبارتی که هر چند تلخ است، اما واقعیت وضع موجود را بیان می‌کند. 

سالیان سال است که با رسیدن فصل گرما، آلاینده ازن در برخی از شهر‌ها به خصوص تهران افزایش می‌یابد. بر اساس اعلام اداره کل هواشناسی، پایتخت فقط در یک هفته اخیر با افزایش آلاینده ازن، شش روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس داشت. در واقع آلاینده ازن در کشور‌هایی که تابش نور خورشید بالا و ترافیک زیادی دارند، ایجاد می‌شود؛ آلاینده‌ای که ثانویه و خطرناک است و از ترکیب شیمیایی اکسید‌های ازت و هیدروکربن‌های نسوخته به وجود می‌آید که باعث بروز درد در قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه می‌شود، اما این همه ماجرا نیست، تهران و دیگر کلانشهر‌ها علاوه بر آلاینده ازن، در نیمه دوم سال هم به دلیل وارونگی دما و افزایش ذرات معلق ۵/۲ میکرون، در بیشتر روز‌ها آلوده می‌شود. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این معضل جان تعداد زیادی از شهروندان را می‌گیرد. 

 نفس‌هایی که به شماره افتاد
فرقی نمی‌کند آلودگی هوا در فصل گرما اتفاق بیفتد یا سرما، مهم این است که بی‌توجهی به این معضل، ساکنان شهر‌های بزرگ و آینده آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این میان برخی افراد از شهر‌های آلوده به شهر‌های خوش آب و هوا مهاجرت کرده‌اند. 
آقای یوسفی چند سالی است به دلیل مشکلات تنفسی‌اش، از تهران به کردستان نقل مکان کرده، او در این رابطه به «جوان» می‌گوید: «وقتی هوای تهران آلوده می‌شد، نفس‌تنگی می‌گرفتم و احساس خفگی می‌کردم. با اینکه شغل خوبی در تهران داشتم و درآمدم عالی بود، اما دیگر نتوانستم آلودگی هوا را تحمل کنم، بنابراین تصمیم گرفتم با همسر و پسر خردسالم به کردستان مهاجرت کنم، شهری که هم خانواده همسرم در آنجا زندگی می‌کنند و هم آب و هوای خیلی خوبی دارد.» او ادامه می‌دهد: «وقتی در تهران بودم از صبح، احساس خستگی می‌کردم و آلودگی هوا باعث می‌شد کمتر فعالیت داشته‌باشم، اما به محض رفتن به کردستان همه چیز تغییر کرد، چراکه دیگر صبح‌ها سرحال بیدار می‌شوم و کمتر احساس خستگی می‌کنم.»
خانم کریمی نیز یکی از ساکنان تهران است که مشکل تنفسی دارد. او که با آلوده‌شدن هوای پایتخت نفس تنگی می‌گیرد، می‌گوید: «به محض اینکه هوا آلوده می‌شود، سرفه‌ام می‌گیرد. گاهی به قدری حالم بد می‌شود که باید پیش دکتر بروم و دارو مصرف کنم. از این وضعیت کلافه شده‌ام، اما چاره‌ای نیست، به دلیل شغل همسرم ناچارم که همین جا بمانم و راه فرار ندارم.»

 سایه سنگین آلودگی هوا بر آینده کودکان
آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا، ساکنان تهران و آن‌هایی را که در شهر‌های بزرگ و صنعتی زندگی می‌کنند، تحت‌تأثیر قرار داده‌است. در این میان کودکان، گروه بسیار آسیب‌پذیر در برابر این آسیب‌ها هستند، به‌طوری‌که به گواه مقالات علمی متعدد و معتبر، کاهش ضریب هوشی کودکان، کم‌خونی، کمبود ویتامین D، کاهش حجم ریه، دیابت و چاقی، بیماری‌های قلبی، مشکلات گوارشی و نقص ایمنی بدن از تبعات آلودگی هوا بر این گروه سنی بسیار حساس جامعه است. اغلب کارشناسان نیز آینده کودکان را متأثر از آلاینده‌های منطقه‌ای می‌دانند که در آن زندگی می‌کنند، همچنین سازمان جهانی بهداشت هشدار داده خطرات ناشی از آلودگی هوا به مراتب بیشتر از بسیاری بیماری‌های ویروسی و عفونی برای کودکان زیر پنج سال است. در همین رابطه دکتر سیدمحمد سیدمهدی، متخصص طب کار می‌گوید: «قرار نیست بدن کودکان در کوتاه‌مدت آسیب ناشی از حضور در اماکن دارای آلودگی شهری را بروز دهد، بلکه عموماً کودکان با آسیب‌های تجمعی ناشی از آلودگی هوا روبه‌رو خواهند بود و از این منظر آینده نگران‌کننده‌ای در انتظار کودکانی خواهد بود که در شهر‌های آلوده رشد کرده‌اند. اگرچه میزان مواجهه با آلودگی هوا، نوع آلودگی، ژنتیک و عوامل بسیار متعددی در این موضوع دخیل است، اما در هر صورت نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که کودکان ساکن شهر‌های آلوده جهان، نسبت به سایر کودکان آینده نگران‌کننده‌تری خواهند داشت.»

 چه باید کرد؟
متأسفانه آلودگی هوا، سلامت افراد زیادی را به خطر انداخته و باید هر چه سریع‌تر فکری برای مقابله با این معضل شود. به گفته کارشناسان، سوخت و خودرو دو متهم اصلی آلودگی هوا هستند. متأسفانه وضعیت حمل و نقل عمومی در تهران و سایر کلانشهر‌ها مطلوب نیست، به همین دلیل عموم افراد ترجیح می‌دهند از خودروی شخصی به جای وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. بنابراین اگر بتوان راهکار‌هایی پیدا کرد که آن‌ها تشویق به استفاده از وسایل نقلیه عمومی شوند یا به جای خودروی شخصی از دوچرخه و موتور برقی استفاده کنند، کمک زیادی به کاهش تعداد وسایل نقلیه در خیابان می‌شود که نتیجه آن بهبود کیفیت هوا خواهد بود، بنابراین سرمایه‌گذاری در سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و ایجاد انگیزه برای استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی که به سیستم نقلیه پایدار معروف است، می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا داشته‌باشد. از سوی دیگر در شرایط موجود، یکی از راه‌های کاهش آلاینده ازن این است که روی تمام خودروها، کاتالیست (وسیله‌ای که آلاینده‌های خطرناک را تبدیل به آلاینده بی‌اثر می‌کند) نصب شود، حتی در واحد‌های بزرگ صنعتی نیز می‌توان کاتالیست ناکس مورد استفاده قرار گیرد. همچنین یادآوری این موضوع نیز مهم است، اینکه قانون هوای پاک مصوب مجلس شورای اسلامی وجود دارد، اما هنوز تمام دستگاه‌ها به وظایف خودشان عمل نمی‌کنند. بدون شک اجرای درست این قانون می‌تواند وضعیت آلودگی شهر‌های مختلف را بهبود ببخشد، البته اگر عزمی برای این کار وجود داشته‌باشد.