موشک‌های هایپرسونیک که پیشرفته ترین موشک های جهان محسوب می‌شوند، به عنوان نسل جدیدی از تسلیحات، قواعد بازی را در میدان نبرد دگرگون کرده‌اند.

در سال‌های اخیر مفهوم «موشک مافوق صوت» به یکی از موضوعات داغ اخبار و مباحث نظامی تبدیل شده است. قدرت‌های بزرگ دنیا در تکاپوی توسعه این نوع موشک‌ها که پیشرفته ترین موشک های جهان محسوب می‌شوند، هستند. آن‌ها گاه با تبلیغات و اغراق در توانایی‌های واقعی این تسلیحات باهم رقابت می‌کنند. ما در مقاله‌ای به بررسی تفاوت موشک بالستیک، کروز و هایپرسونیک با یکدیگر پرداخته‌ایم که خواندن آن هم می‌تواند جالب توجه باشد.

با این وجود، این سلاح‌ها علی‌رغم ظاهر پیشرفته‌شان کاربردهای عملی محدودی دارند. همین محدودیت‌ها یکی از دلایل تردید ایالات متحده در سرمایه‌گذاری برای توسعه این فناوری در سال‌های گذشته بوده است.

علاوه بر موشک‌ها، ایالات متحده طرح‌هایی برای توسعه پهپادهای مافوق صوت مانند «پروژه Mayhem» را نیز در نظر دارد که قادر به پرواز با سرعت 10 ماخ خواهند بود. موشک‌های هایپرسونیک به دلیل هزینه‌های بسیار بالا، عموماً برای حمله به اهداف ارزشمند و با زمان‌بندی حساس در نظر گرفته می‌شوند.

پیشرفته ترین موشک های جهان

در ادامه این مطلب، به معرفی پنج نمونه از موشک‌های مافوق صوت در حال استفاده یا توسعه در سراسر جهان می‌پردازیم.

موشک کروز تهاجمی مافوق صوت (HACM) – آمریکا و استرالیا

موشک مافوق صوت HACM توسط شرکت ریتیون در حال توسعه است و قرار است به زودی به ارتش آمریکا و استرالیا بپیوندد. این موشک که بخشی از برنامه «SCIFiRE» است، سرعتی باورنکردنی خواهد داشت و به گفته کارشناسان، حدود 15 میلیون دلار برای قیمت هر فروند آن پیش‌بینی می‌شود.

هنوز اطلاعات دقیقی از سرعت این موشک منتشر نشده، اما هر موشکی که بتواند از سرعت 5 ماخ (هر ماخ 1235کیلومتر بر ساعت است) عبور کند، در دسته موشک‌های مافوق صوت قرار می‌گیرد.

با آنکه جزئیات دقیقی از سرعت موشک کروز تهاجمی مافوق صوت HACM هنوز به طور رسمی منتشر نشده، بر اساس گزارشی از CNN، این موشک احتمالاً با سرعتی معادل 8 ماخ (حدود 9800 کیلومتر بر ساعت) پرواز خواهد کرد.

HACM یک موشک هواپرتاب است، این یعنی برای پرتاب به یک هواپیمای حامل نیاز دارد. نیروی پیشران این موشک توسط یک موتور اسکرم‌جت تامین می‌شود. اسکرم‌جت نوعی موتور جت است که می‌تواند در سرعت‌های بسیار بالا کار کند.

بر اساس گزارش اخیر دیوان محاسبات آمریکا (GAO)، ارتش ایالات متحده با استفاده از جنگنده‌های نیروی هوایی استرالیا در آستانه آزمایش میدانی موشک HACM در این کشور است. این همکاری مشترک، نشان‌دهنده عزم جدی آمریکا و استرالیا برای توسعه و آزمایش نسل جدیدی از پیشرفته ترین موشک های جهان است.

موشک Kh-47M2 Kinzhal – روسیه

موشک Kinzhal روسیه (که ناتو آن را AS-24 Killjoy می‌نامد) یکی از بحث‌برانگیزترین موشک‌های هایپرسونیک به شمار می‌رود. بسیاری از منتقدان بر این باورند که این موشک اصلا مافوق صوت نیست و نسخه تغییر یافته موشک هواپرتاب اسکندر 9K720 است (اوکراینی‌ها ادعا می‌کنند که سرعت آن تنها به 3.6 ماخ می‌رسد). برد موشک کینژال چیزی بین 460 تا 480 کیلومتر تخمین زده شده و بارها در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گرفته است.

با تحویل سامانه‌های موشکی Patriot ساخت آمریکا به اوکراین، روس‌ها برای نابودی آن‌ها اقدام به شلیک موشک کینژال کردند. اما سامانه پاتریوت موفق به رهگیری این موشک شد. در ادامه، گزارش‌ها حاکی از آن است که روسیه با استفاده از ۶ موشک کینژال و ده‌ها موشک دیگر به سمت پاتریوت حمله کرد. با این حال، سامانه پاتریوت همه آن‌ها را ردیابی کرد. به نظر می‌رسد ادعاهای اوکراین مبنی بر ناکارآمدی موشک Kinzhal و رهگیری موفقیت‌آمیز آن توسط پاتریوت، از سوی ارتش آمریکا تأیید شده است.

موشک مافوق صوت 3M22 Zircon – روسیه

موشک Zircon یا Tsirkon یک موشک Hypersonic نیروی دریایی روسیه است که با موتور اسکرم‌جت کار می‌کند و برای شلیک از ناوچه‌ها و زیردریایی‌ها طراحی شده است. این موشک همچنین چندین بار در جریان حمله روسیه به اوکراین مورد استفاده قرار گرفت که اولین مورد آن در اوایل سال ۲۰۲۴ بود.

بر اساس منابع روسی برد موشک زیرکون 1000 کیلومتر (حدود 625 مایل) و سرعت آن 9 برابر سرعت صوت است (البته در پذیرش ادعاهای روسیه باید جانب احتیاط را رعایت کرد). به نظر می‌رسد وزارت دفاع بریتانیا استفاده از این موشک را تأیید کرده و اعلام نموده است که به احتمال زیاد روس‌ها در حال آزمایش یک سامانه سلاح جدید عملیاتی در محیط جنگی واقعی برای اطمینان‌ بخشیدن و نمایش قابلیت‌های خود هستند.

موشک DF-ZF – چین

کشور چین هم به توسعه‌ موشک‌های هایپرسونیک مشهور است و حالا بنظر می‌رسد که موشک DF-ZF (با نام WU-14 هم شناخته می‌شود) به زرادخانه ارتش این کشور اضافه شده است. DF-ZF یک گلایدر مافوق صوت است که توسط موشک بالستیک میان‌برد DF-17 پرتاب می‌شود و سرعت آن نیز بین 5 تا 10 ماخ تخمین زده شده است.

DF-ZF که در لیست پیشرفته ترین موشک های جهان قرار گرفته، به اژدهای هایپرسونیک نیز معروف است. گفته می‌شود این موشک قادر به انجام «مانورهای شدید» برای فریب سامانه‌های پدافند هوایی است.

آزمایش‌های اولیه آن به سال 2014 میلادی باز می‌گردد و برخی منابع ادعا می‌کنند که در سال 2020 عملیاتی شده است. با این حال، اطلاعات دقیقی در مورد برد، دشواری رهگیری، هزینه و سرعت نهایی این موشک در دست نیست. با وجود این ابهامات، DF-ZF به عنوان یک سلاح قدرتمند و پیشرفته در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند معادلات نظامی را به نفع چین تغییر دهد.

یکی از پیشرفته ترین موشک های بدون نام جهان در بریتانیا

در حالی که به نظر می‌رسد رقابت در زمینه موشک‌های هایپرسونیک تنها میان ایالات متحده، چین و روسیه جریان دارد، کشورهای دیگری نیز در حال توسعه این فناوری پیشرفته هستند. هند با موشک Shaurya، ایران با موشک فتاح و کره شمالی با موشک Hwasong-8 نمونه‌هایی از این رقبا به شمار می‌روند.

با این حال، کارایی واقعی این موشک‌ها (و حتی صحت ادعای مافوق صوت بودن آن‌ها) همچنان در ابهام قرار دارد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این موشک‌ها در مراحل اولیه توسعه قرار دارند و توانایی‌های ادعایی آن‌ها نیازمند اثبات است.

خبرگزاری اسکای نیوز به تازگی گزارش داد که بریتانیا نیز در نظر دارد تا پایان این دهه، موشک کروز هایپرسونیک ساخت داخلی خود را تولید کند. این موشک با سرعتی بیش از ۵ ماخ پرواز خواهد کرد و به نیروهای مسلح بریتانیا اجازه می‌دهد تا «با چین، روسیه و آمریکا برابری کنند». برنامه‌ها هنوز در مراحل اولیه قرار دارند، اما قرار است این موشک تا سال ۲۰۳۰ عملیاتی شود.

این اقدام بریتانیا، نشان‌دهنده گسترده‌تر شدن رقابت در زمینه موشک‌های مافوق صوت است و بازیگران بیشتری را به صحنه این رقابت وارد می‌کند. ورود بریتانیا به این عرصه، می‌تواند بر پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی بیافزاید و لزوم کنترل و مدیریت این رقابت تسلیحاتی را بیش از پیش ضروری سازد.