کاخ‌های سعدآباد، نیاوران و تخت جمشید درحالی زیر بار ترافیک اجراهای صحنه‌ایرفته‌اند که دستورالعمل و ضوابط اجرای کنسرت، نمایش و حتی گروه‌های فیلمبرداریدر اماکن تاریخی هنوز مشخص نیست.

به گزارش ایسنا، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرچند از برگزاریکنسرت پربحث علیرضا قربانی در تخت جمشید دفاع کرده و آن را یک «تابوشکنی» دانسته‌ است، اما همچنان ضوابط اجرای کنسرت‌ها، نمایش‌ها و فیلم‌برداری در اماکنتاریخی زیرمجموعه خود را شفاف نکرده است.

 با وجود نگرانی‌ها درباره وضعیت ایمنی و حفاظت آثار تاریخی، که به ویژه پس ازاجرای کنسرت در تخت جمشید تشدید شد و درحالی که انتظار می‌رفت گزارش‌هایکارشناسی و پایش‌های احتمالی در این باره منتشر شود، اما وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به نقدهای کارشناسی، صرفا آمار داد که «در حالحاضر هر شب حدود ۱۱ هزار نفر از برنامه‌های فرهنگی موسیقی در اماکن تاریخی بهرهمی‌برند.»

بنابر تفکیک آماری که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز داشته است،کنسرت علیرضا قربانی هر شب در تخت جمشید با حضور ۵۴۰۰ بیننده اجرا شد. همزمان در کاخ سعدآباد ۴۰۰۰ نفر تماشاگر کنسرت نمایش «سی صد» هستند و درکاخ نیاوران نیز ۱۲۰۰ نفر هر شب بیننده کنسرت «پرواز همای» بوده‌اند. اضافه بر این،کنسرت نمایش «کوچه عاشقی» تا ۱۵ تیرماه در ایوان عطار کاخ سعدآباد روی صحنهرفت و  نمایش «ناصرالدین شاه و ببری خان بدغذا» نیز جمعه ۱۵ تیرماه در موزهآشپزخانه و در طبیعت مجموعه سعد آباد اجرا می‌شود.

عزت‌الله ضرغامی ـ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ اجرای کنسرت‌هاو نمایش‌ها در کاخ‌های سعدآباد، نیاوران و تخت جمشید، را عامل «رونق گردشگری» دانسته و این وعده را داده است که «در آینده سعی می‌شود این کنسرت‌ها، بینالمللی برگزار شود و ایرانیان و گردشگران خارجی بتوانند با سفر به ایران در این مراسمهنری شرکت کنند. گردشگری هنری نقش مهمی در اقتصاد گردشگری دارد.»

او همچنین گفته است: «تابوی کنسرت در پایگاه‌های تاریخی در دولت شهید رئیسیشکسته شد. سال‌ها هنرمندان علاقمند بودند در این فضا کنسرت برپا کنند و ترویجهنر و موسیقی را انجام دهند. این کار با برنامه‌ریزی و هماهنگی دستگاه‌های مختلف وانتخاب دقیق موسیقی مرتبط با فضای فرهنگی و تاریخی ما در حال برگزاری است.»

اجرای کنسرت علیرضا قربانی در تخت جمشید

سوای این بحث که انتخاب اماکن تاریخی برای اجرای کنسرت و نمایش‌های پرجمعیتدر شرایطی که زیرساخت و امکان متناسب با جمعیت در اماکن تاریخی به‌ویژه برایپارک خودرو وجود ندارد و از همین رو، جنبه تجاری اجراهای صحنه‌ای در اماکنتاریخی را تقویت می‌کند، موضوع دیگر آن است که برگزاری کنسرت و نمایش درمجموعه‌های تاریخی اتفاق چندان تازه‌ای نیست؛ دهه ۸۰ تا اوایل دهه ۹۰ کاخ‌ها واماکن تاریخی بیشتر در شهرهایی چون تهران، شیراز، کرمان و اصفهان، محل برپاییکنسرت‌های نامداران موسیقی ایران و تصویربرداری فیلم‌های سینمایی و تلویزیونیبودند، اما اتفاقی که در نیمه‌های دهه هشتاد (۱۳۸۵) هنگام فیلم‌برداری سریال «مدارصفر درجه» در تخت جمشید رخ داد و قسمتی از نقش‌برجسته‌ یکی از پلکان‌ها توسطیکی از اعضاء آن گروه فیلم‌برداری به‌وسیله‌ یک شیء فلزی به‌شکل عمدی و به قصدسرقت تخریب شد و به گفته باستان‌شناسان بخش‌هایی از کاخ خشایارشا در یکسکانس تیراندازی با رنگ‌های شیمایی آسیب جبران‌ناپذیری دید، باعث شد مدیرانوقت سازمان میراث فرهنگی دستورالعمل سختگیرانه‌تری برای حضور این گروه‌ها دراماکن تاریخی وضع کند. ضمن آنکه برای اجاره دادن اماکن تاریخی به گروه‌هایموسیقی، فیلمبرداری و هنری، اجاره‌بهایی تعیین شد. هرچند ضوابط تعیین‌شده در آنزمان شفاف نبود و درباره محل پرداخت اجاره‌بها نیز ابهام‌هایی وجود داشت.

پس از خسارت سریال‌های «تبریز در مه» و «معمای شاه» به کاخ‌های گلستان ونیاوران، در سال ۱۳۹۲ از ورود گروه‌های فیلم‌برداری به اماکن تاریخی خودداری شد ودر سال ۱۳۹۳ ورود گروه‌های فیلم‌برداری به موزه‌ها و بناهای تاریخی کشور به طورکامل ممنوع شد. هرچند در سال‌های واپسین (۱۳۹۶)، استثناء‌هایی برای اجراهاییهمچون کنسرت «سی» در کاخ سعدآباد و ۹ شب فستیوال موسیقی در کاخ نیاورانایجاد شد و آن ممنوعیت به طور کامل برقرار نشد.

در سال ۱۳۹۸ دستورالعملی با عنوان «فیلم‌برداری و عکاسی از اماکن تاریخی و اموالمنقول فرهنگی ـ‌ تاریخی» تدوین شد که وزارت میراث فرهنگی، ‌ گردشگری و صنایعدستی هرگز نسبت به چگونگی اجرای آن پاسخگو نبود. آن زمان مدیرعامل شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی مسؤولیت اجاره دادن بناهای تاریخی را به این گروه‌ها به عهده داشت کهمدیرعامل وقت آن، به ایسنا گفته بود: وزارتخانه دستورالعملی تهیه کرده است که براساس آن، اماکن تاریخی برای فیلم‌برداری اجاره داده می‌شوند. البته برای ساختخیلی از فیلم‌ها تفاهم می‌شود که رایگان فیلم‌برداری کنند، مثلا فیلم‌برداری«قهرمان» رایگان انجام شد، یا پروژه ملی «سلمان فارسی». فقط برای پروژه «جیران» و «خاتون» که عمارت «مسعودیه» محل فیلم‌برداری بود، اجاره گرفته شد.

با این وجود، هرگز مشخص نشد آن گروه‌ها در برابر اماکن تاریخی چه تعهداتی داشتندو چه میزان از درآمد حاصله برای آن بناها هزینه شد.

اُپرای «شیدا» پرواز همای که از ۲۶ خردادماه ۱۴۰۳ در فضای باز کاخ نیاوران اجرا شد

در سال ۱۴۰۰ ساخت سریال «سووشون» در باغ تاریخی «عفیف‌آباد» شیراز به دلیلساخت و ساز در بنا و نامشخص بودن قرارداد، مجوز و تعهدات عوامل سازنده این اثر،اعتراض‌ها بار دیگر برانگیخته شد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستیدرباره جزئیات ضوابط و دستورالعمل فعالیت گروه‌های هنری در اماکن تاریخی وتعهدات آنها هرگز پاسخ روشنی نداد و در این‌باره شفاف‌سازی نشد و ساخت آن سریالهم با قرق دیگر خانه‌های تاریخی شیراز ادامه پیدا کرد.

اینک با اجرای کنسرت در تخت جمشید و همچنین دیگر اجراهای صحنه‌ای پرجمعیتدر کاخ‌های سعدآباد و نیاوران و حضور گروه‌های فیلم‌برداری که در دیگر خانه‌ها واماکن تاریخی مشغول هستند، این پرسش‌ها همچنان مطرح است که ضوابط ودستورالعمل حضور این گروه‌ها در اماکن تاریخی چیست؟ تعهدات این گروه‌ها در برابربناهای تاریخی چیست و سهم این اماکن از درآمد حاصل از اجاره و قراردادهای مالیچقدر است و این سهم احتمالی در کجا و برای چه هزینه می‌شود؟ چرا با وجودمطالبه گسترده کارشناسان میراث فرهنگی و حتی بخشی از افکار عمومی، گزارش‌هایکارشناسی و پایش‌های دقیق از وضعیت بناها، پیش و پس از حضور این گروه‌ها برایشفاف‌سازی و رفع نگرانی‌ها منتشر نمی‌شود؟