به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه خبر ، با حضور میهمانان برنامه، آقایان شعیب بهمن، کارشناس مسائل سیاسی و دلیری، مدیرکل دفتر شرق آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت، به بررسی بیست و چهارمین اجلاس شانگهای پرداخت.

پخش گزارش 

سؤال: آقای بهمن بیست و چهارمین اجلاس شانگهای در آستانه قزاقستان درحال برگزاری است. ما در اجلاس بیست و سه به عضویت رسمی شانگهای درآمده ایم. الان و در بازه زمانی کنونی، جمهوری اسلامی ایران در اجلاس شانگهای با توجه به عضویت سال گذشته در چه وضعیت و رتبه‌ای است؟

بهمن: اجازه می‌خواهم قبل از پاسخ به سؤال شما، گرامی بدارم یاد و خاطره رییس جمهور شهید و وزیر امور خارجه شهید، جناب آقای رئیسی و آقای امیرعبداللهیان را که نقش بسیار مؤثری در عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای داشته اند و این یک دستاوردی بزرگ در حوزه سیاست خارجی ما بود به ویژه اینکه ما سال‌ها بعنوان عضو ناظر در این سازمان حضور داشتیم و با آمدن این افرد روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای سرعت گرفت و ما در نهایت امروز اولین اجلاس سرانی است که بعنوان عضو اصلی در این سازمان شرکت می‌کنند. واقعیت این است که سازمان همکاری شانگهای دارای یک ظرفیت‌های قابل توجهی است که به بخشی از آنها در گزارشی که پخش شد، اشاره شد، این سازمان بیش از یک چهارم از خشکی‌های جهان را دراختیار دارد، ظرفیت جمعیت و منابع انسانی قابل توجهی را دارد و بیش از ۲۰ درصد از اقتصاد جهانی را در ترکیب این سازمان حضور دارد. قاعدتاً عضویت ایران به شکل رسمی برای ایران هم مسئولیت‌ها و وظایفی را ایجاد می‌کند در قبال سازمان و باید به شکل مؤثرتر هم در برنامه ریزی‌های سازمان و هم در روند اجرای آن اصول کلی بر سازمان ایران حرکت کند و هم در عین حال یکسری ظرفیت‌ها و موقعیت‌های جدیدی را ایجاب کند که به ویژه ما در حوزه همکاری با کشور‌های همسایه و همکاری با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای می‌توانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم؛ که بخشی از این ظرفیت ها، ظرفیت‌های امنیتی و دفاعی و سیاسی هستند که در مورد آنها می‌شود صحبت کرد و بخش دیگر ظرفیت‌های اقتصادی هستند که در هر دو حوزه ایران ظرفیت هایقابل توجهی هم خودش دارد که به شانگهای اضافه کند و هم می‌تواند از موقعیت حضور در شانگهای استفاده بیشتری ببرد. 

تنوع بخشی به همکاری های بین المللی، رویکرد دولت سیزدهم

سؤال: آقای دلیری، آقای بهمن اشاره کردند به اهداف تأسیس سازمان همکاری شانگهای که در ابتدا سیاسی و امنیتی بود و الان موضوعات و دستور کار اقتصادی هم به خودش گرفته است. ما راجع همین نکته‌ای که اشاره کردند صحبت کنیم که این سازمان دقیقاً چه ظرفیت‌ها و منافعی برای جمهوری اسلامی ایران دارد، در طول بازه یکسال گذشته یعنی از اجلاس بیست و سوم تا اجلاس بیست و چهارم ما چقدر از این ظرفیت ها، از این پتانسیل ها، از این منافع استفاده کرده ایم؟

دلیری: همانطوری که مطرح شد سازمان یک رویکرد امنیتی سیاسی در سال‌های گذشته داشته است و جایگاه ویژه‌ای هم در سطح بین الملل دارد در این موضوع. اما رویکرد جدیدی که اعضاء نسبت به موضوع سازمان پیدا کرده اند، موضوعات اقتصادی و تجاری است. طبیعتاً هم می‌شود اینها را باز با جنبه سیاسی و امنیتی نگاه کرد، یعنی اگر ما در مورد بحث ترانزیت صحبت می‌کنیم و نقطه‌ای که ایران قرار دارد و می‌تواند بعنوان آن چهارراه جهان نقش آفرینی کند، طبیعی است که هم موضوعات سیاسی دارد و هم موضوعات امنیتی دارد و نتیجه اش و خروجی آن را ما در اقتصاد و شاید تجارت شاید بهتر ببینیم. در مورد اینکه چه منافعی می‌توانیم از این موضوع داشته باشیم، یک رویکردی را دولت سیزدهم شروع کرد و شهید رئیسی خیلی تأکید داشت، بحث تنوع بخشی به همکاری‌های بین المللی بخصوص در حوزه اقتصادی بود. می‌دیدیم سفر‌های متنوع و مختلفی به کشور‌های منطقه داشتند، به کشور‌های آفریقایی داشتند و بحث همکاری‌ها با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای هم که در دستور کار بود و از این جهت اهمیت داشت. 

سؤال: آقای دلیری، الان ما اشاره کردیم، تمرکز کردیم روی عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، این عضویت رسمی چقدر باعث شده است تا ما بهره برداری بیشتری یا بهره مندی بیشتری از این منافع و دستاورد‌های سازمان همکاری شانگهای در بخش بعد اقتصادی داشته باشد؟

دلیری: بخواهم مثال بزنم پنج کشوری که سال گذشته افزایش صادرات به آنها داشتیم، رتبه پاکستان را وقتی نگاه می‌کنیم، ۴۰ در صد افزایش صادرات داشتیم، یا روسیه را نگاه می‌کنیم ۳۰ افزایش صادرات داشتیم. حالا مجموع همکاری ما با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای تقریباً حجم تجارت ما ۴۰ میلیارد دلار است که این نشان دهنده است که وقتی ما پاکستان را هم در سبد همسایگی داریم و هم در سبد سازمان همکاری شانگهای داریم یا روسیه را هم در سبد همسایگی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای داریم، اینها باعث می‌شود که منافع مشترک پیدا می‌کنیم و این شاید چیزی است که علی رغم اختلاف‌هایی که شاید کشور‌ها در یک سازمان با هم داشته باشند بتواند اثرگذار باشد و در حجم تجارت هم ما بتوانیم این را ببینیم که این دو مثال را خدمت شما زدم. مثال‌های دیگری هم می‌شود زد و موضوعات و چیز‌هایی که در خیلی موضوعات استانداری و موضوعات منطقه‌ای مهم است که در بخش بعدی صحبت‌های خودم به آن اشاره می‌کنم. 

سؤال: آقای بهمن سرفصل موضوعات سیاسی و امنیتی که سازمان همکاری شانگهای براساس آن تأسیس شد، کدام‌ها بود، الان و با گذشت زمان تأسیس این رویکرد‌ها چقدر تغییر پیدا کرده است و چقدر این تغییرات در راستای تغییرات منطقه و عرصه بین الملل تعریف شده است؟

بهمن: در ابتدا سازمان همکاری شانگهای بیشتر سازمان امنیتی دفاعی بود و موضوعاتی مثل مبارزه با تروریسم، مبارزه با جدایی طلبی، قاچاق مواد مخدر یا قاچاق انسان جزء موضوعات محوری بود که در ابتدا باعث شکل گیری این سازمان شد. 

سؤال: آقای بهمن، الان از این موضوعات فاصله گرفته اند؟

بهمن نه این موضوعات همچنان در دستور کار سازمان هستند کما اینکه سالانه مانورهای نظامی و امنیتی مختلفی را اعضای سازمان برگزار می‌کنند. اما در کنار آن رفته رفته با توجه به ظرفیت‌هایی که کشور‌های سازمان همکاری شانگهای دارند، البته در ابتدا داشتند به ویژه کشور‌هایی مثل روسیه و چین و بعد هم با پیوستن کشور‌هایی مثل هند، پاکستان و ایران به این سازمان این ظرفیت‌ها گسترش پیدا کرد، امروزه سازمان همکاری شانگهای به عنوان یکی از اهرم‌ها و نهاد‌های مؤثر در نظم نوین بین المللی محسوب می‌شود. یعنی ما اگر بخواهیم ساختار‌های بین المللی که درحال گذار از نظم قدیمی در حوزه بین المللی و در فضای جهانی هستیم یک نظم جدید را مورد ارزیابی قرار بدهیم، امروز می‌توانیم بگوییم که سازمان همکاری شانگهای یکی از آن نهاد‌هایی است که دارد سرعت می‌بخشد و تأثیرگذار است و اثرگذار است، به ویژه در چندجانبه گرایی بین المللی. امروز نکته‌ای که مورد توجه همه کشور‌های عضو است همین توجه به چندجانبه گرایی بین المللی است، فاصله گرفتن از یک جانبه گرایی‌هایی که امریکا در دهه‌های گذشته سعی کرده است در سیاست خارجه خودش آنها را در دستور کار قرار بدهد و این پیشبرد روند چندجانبه گرایی به یک دستور کار اصلی در سازمان همکاری شانگهای تبدیل شده است. حالا یک بخشی از این چندجانبه گرایی در حوزه امنیتی است یک بخشی در حوزه‌های دفاعی است، یک بخش‌هایی در حوزه‌های اقتصادی است و حتی یک بخش‌هایی هم در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و افزایش تعاملات انسانی بین کشور‌های عضو این سازمان است؛ بنابراین امروز می‌توانیم بگوییم که سازمان همکاری شانگهای یک موقعیت جدیدی را در سطح نظام بین الملل پیدا کرده است که اگرچه غربی‌ها بیشتر تلاش کردند و تمایل دارند آن وجه نظامی و امنیتی سازمان را بزرگ کنند، اما این سازمان یک سازمان چندجانبه نگر است که به دنبال چندجانبه گرایی هم در سطح نظام بین الملل است. 

سؤال: آقای بهمن، و این نگاه و این رویکرد چقدر رویکرد کشور‌ها را در همگرایی با خود سازمان همکاری شانگهای تغییر داده است و باعث پیوستن آنها یا درخواست برای عضویت شده است؟

بهمن: امروز ما ملاحظه می‌کنیم که نه فقط کشور‌هایی که با آن نظم مدنظر امریکایی‌ها مشکل داشتند در سال‌های گذشته بلکه حتی برخی از متحدان سنتی امریکا و غرب هم دارند بعنوان عضو ناظر شرکت می‌کنند و حتی درخواست عضویت دارند. کشور‌هایی مثل عمارات یا ترکیه، کشور‌هایی هستند که به شکل سنتی جزء کشور‌های نزدیک و متحد به غرب شناخته می‌شدند، اما امروز ابراز تمایل می‌کنند که هم بعنوان عضو ناظر حضور داشته باشند، همین عضویت ناظرشان ارتقاء پیدا کند به عضویت دائم و خود این مسئله نشان می‌دهد که این روندی که توسط سازمان شانگهای آغاز شده است، امروز دارد جلب توجه می‌کند و کشور‌های مختلف، تمایل دارند که بیایند به این سازمان بپیوندند و این پروسه و این روند را به پیش ببرند.

سؤال: آقای دلیری می‌خواهم راجع به تجارت آزاد و ترجیحی صحبت کنم، می‌خواهم راجع به کالا‌های اساسی مثل گندم صحبت کنم با شما یا برویم سراغ بحث و موضوعاتی مثل کریدور‌ها و بخش حمل و نقل. اما قبل از آن ما اجلاس ۲۳ را داشتیم، یکسری برنامه ریزی‌ها کردیم، یکسری مسیر را تعریف کردیم در عرصه و حوزه اقتصادی. الان چقدر پیش رفته ایم براساس آن چه دستاورد‌هایی برای کشور حاصل شده است، مشخصاً اگر بخواهیم با ذکر مثال برای ما بگویید به کدام موارد اشاره می‌کنید؟

دلیری: عرضم به حضورتان در حوزه اقتصاد و تجارت در یک سال گذشته حالا بعضی وقت‌ها این موضوع مطرح می‌شود که دستاورد اقتصادیش کو طبیعی است ما درباره سازمانی صحبت می‌کنیم که دارد این ساز و کار‌های حوزه اقتصادی را تازه فعال می‌کند و تدوین می‌کند طبیعی است که این فرایند خودش زمانبر است کشور‌ها منافع مختلفی دارند بالاخره خیلی از این کشور‌ها با هم همسایه هستند و منافع متعدد و حتی بعضی مواقع اینها متعارض است با همدیگر اینها همه موضوعاتی است که اینجا مطرح است در مورد خیلی از تصمیمات اقتصادی که گرفته شده و موضوعات تجاری که مطرح شده ما سال گذشته حضور رسمی ایران را در اولین نشستی که یکی از وزرایمان رفتند، وزرای تجارت بودند که در قرقیزستان برگزار شد و ایران هم حضور داشت سند‌های مختلفی در آنجا به تصویب اعضا رسید از جمله بحث فروش الکترونیک اینجا موضوعات مختلفی حالا در اجرایش مطرح است هم بحث‌های انبارداری هست و هم بحث‌های لجستیک در نشست‌های کارشناسی دائم دارد طی سال پیگیری و دنبال می‌شود. 

۳۰ درصد از حجم تجارت کشور با کشور‌های عضو همکاری شانگهای است

سوال: الان مثلاً ما در بخش‌های مختلف رصد کردیم ببینیم که ما چه بخشی و یا چه سهمی یا چه درصدی از بازار‌های کشور‌های عضو را داریم با توجه به اینکه فکر می‌کنم حدود یک دهه هم خواسته بودیم که عضو رسمی باشیم دیگر؟

دلیری: بیش از یک دهه، اما نکته‌ای که وجود دارد ما الان ۳۰ درصد از حجم تجارتمان با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای هست یعنی ما حالا اگر اعداد و رقم را حساب کنیم حجمی که این کشور‌ها دارند ۳۰ درصد است و پیش‌بینی‌مان این است که با توسعه این و با همان مثال‌هایی که من در اول بحث هم گفتم و به صورت دوجانبه حالا ما می‌توانیم یک اشتراکاتی در سازمان با کشور‌ها داشته باشیم یک سری موضوعات هم به صورت دوجانبه با این کشور‌های عضو پیگیری کنیم این تا ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار در میان مدت قابل افزایش دارد که به حجم تجارتمان با این کشور‌ها اضافه کنیم در مورد بحث سازمان‌های منطقه‌ای نکته‌ای که در مورد تجارت خیلی مهم است من مثال بخواهم بزنم که ذهنیتی هم پیدا کنید، مثلاً فرض کنید در حوزه تجهیزات پزشکی و دارویی وقتی می‌خواهد صادرات این محصولات به کشور‌های مختلفی اتفاق بیفتد استاندارد‌های متعددی در دنیا وجود دارد مثلاً فرض کنید اتحادیه اروپا استاندارد دارد ما استاندارد‌های منطقه‌ای هم داریم در نتیجه فرض کنید منطقه آس آن اگر ما بتوانیم آنجا برویم استانداردی تدوین بکنیم یا تدوین شده است ما بتوانیم برای محصولمان آن استاندارد را بگیریم یک دفعه یک بازار بزرگی طبیعتاً در اختیارمان خواهد بود. 

سوال: حالا از سال گذشته که در مسیر اقتصادی و در عضویت دائم ما گام برداشته‌ایم آیا این موضوعات را شروع کردیم کاری رویش انجام داده‌ایم؟

دلیری: حالا یک بخشی از آن این است که قبلا همین موضوعات در سازمان بوده ما یک ابتکاراتی هم خود ایران در آنجا مطرح کرده یعنی در حوزه‌های صنعتی در حوزه‌های تجارت و پیگیری می‌کند در حوزه انرژی الان فعالان ایران پیشنهاد دارد و طبیعتاً در نشست‌های مختلفی که است مطرح می‌شود این موضوعات دیگر الان کاملاً به سمت اجرا رفته یعنی هم ما ساز و کار سازمان را طی این یک سال شناخته‌ایم طبیعتاً در سال‌های آینده باید به عنوان یک عضو فعال و دارای ابتکار عمل نقش آفرینی کنیم یکی از موضوعاتی که حتماً دنبال می‌کنیم و در دستور کار سازمان هم است بحث تعرفه‌های ترجیح است خوب ما همین الان در دو سه سال گذشته هم بحث موافقتنامه تجارت ترجیحی با اندونزی را پیگیری کردیم، هم بحث تجارت آزاد با اوراسیا را پیگیری کرده‌ایم، موضوع شانگهای هم در دستور کار است که اضافه شود بحث پایگاه تعرفه‌های ترجیحی بین کشور‌ها به توافق و به تصویب این کشور‌ها برسد و بتوانیم این را اجرایی کنیم این موضوعاتی بوده که دنبال شده و اهمیتش را گفتم استاندارد‌های منطقه‌ای این اهمیت را به ما دارند در مواقعی که ما نمی‌توانیم برویم طبیعتاً استاندارد‌های شاید حالا به واسطه موضوعات تحریمی و موارد این چنینی استاندارد‌ها را بگیریم استاندارد‌های منطقه‌ای بسیار به ما کمک می‌کنند و راه تجارت را برای ما باز می‌کنند.

سوال: به جز این موضع موردی که اشاره کردید یک موضوعی را هم من بهش اشاره کردم راجع به کوریدور و بخش حمل و نقل که حتماً راجع به آن صحبت می‌کنیم یک اقداماتی شده یک اقداماتی هم در دستور کار است آقای دکتر بهمن ما ابتدا اشاره کردیم که بر اساس اهداف سیاسی و امنیتی نام بردید بخش‌های مختلفی از آن را کشور‌هایی که عضو سازمان همکاری‌های شانگهای هستند به جز این موارد حالا در عبور از زمان دغدغه مندی‌ها و چالش‌های سیاسی و امنیتی را هم دارند تجربه می‌کنند چقدر از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های هم برای پیشبرد اهداف سیاسی و امنیتی برای حل این دغدغه‌ها و چالش‌ها دارند استفاده می‌کنند یا کمک گرفته‌اند؟ 

بهمن: من اول یک نکته‌ای را در مورد مسئله اقتصاد عرض کنم ببینید ما پیش از اینکه عضو سازمان همکاری شانگهای شویم با همه کشور‌های عضو و حاضر در این سازمان روابط اقتصادی داشته‌ایم پس روابط اقتصادی ما صفر نبوده که تصور کنیم حالا بعد از عضویت در واقع این روابط به یکباره باید یک جهش قابل توجهی پیدا بکند یا اصلاً دگرگون شود نه این روابط از قبل بوده قاعدتاً عضویت ما در این سازمان کمک می‌کند که تقویت شود و تسهیل شود و به چند جانبه گرایی این روابط در واقع کمک بکند در نتیجه بعضی موقع‌ها، چون در رسانه‌های ما یک انتظاراتی بعضاً پیدا می‌شود و پدیدار می‌شود که تصور می‌کنند که ما با عضویت در سازمان همکاری شانگهای به یکباره باید یک روابط اقتصادی در واقع یک جهش قابل توجه در روابط اقتصادی مان با این کشور‌ها داشته باشیم که این در واقع با آن وضعیتی که ما قبل از عضویت داشتیم در واقع درست نیست و این تلقی اشتباه است، اما به هر حال امروز روند تحولات جهانی سرعت قابل توجهی را گرفته و ما در تحولات جهانی مسائل مختلفی را داریم که این مسائل مختلف در اجلاس‌های گذشته هم در دستور کار سازمان همکاری شانگهای بوده به عنوان مثال موضوعی مثل جنگ اوکراین یا حتی جنگ غزه یا تحولات دیگری که در واقع در سطح بین المللی در جریان از همیشه جز موضوعاتی بوده که در سازمان همکاری شانگهای مورد توجه قرار گرفته و بهش اشاره شده یا حتی تحولاتی که بالاخره ما در سال‌های اخیر در افغانستان شاهدش بوده‌ایم دگرگونی در نظام سیاسی این کشور اینها همه جز نگرانی‌های مشترک کشور‌های عضو در سازمان همکاری شانگهای بوده‌اند پس یک سری مسائل منطقه‌ای هستند، یعنی در مناطق پیرامونی شانگهای ما یک سری مسائل را داریم که خب اینها مستلزم نگاه منطقه‌ای هستند برای حل و فصلش مثل همین قضیه و مسئله افغانستان که اخیرا هم اجلاسی در واقع با حضور همین کشور‌های عضو همکاری شانگهای در تهران برگزار شد و به پیش برد روند مسئله افغانستان کمک قابل توجهی دارد می‌کند این نشست منطقه‌ای و یک حوزه هم حوزه مسائل بین‌المللی هستند که به هر حال امروز در سطح دنیا وجود دارد و ضروری است که سازمان همکاری شانگهای در آنها بیاید و اقدامات موثری انجام بدهد اتفاقاً این نشستی که در واقع در حال برگزاری است نشستی است که قرار است یک بازخوانی و تجدید نظر در روند سازمان همکاری شانگهای صورت بگیرد و یک چشم انداز جدید هم ترسیم شود با توجه به تحولاتی که امروز ما در سطح بین المللی شاهد آن هستیم و داریم مشاهده می‌کنیم در نتیجه این اجلاس اجلاس بسیار مهمی از این حیث است، چون می‌تواند در آن تصمیم گیری‌ها برای روند‌های کلان آینده در سازمان همکاری شانگهای اتخاذ شود و جهت گیری‌های این سازمان را در خصوص خیلی از مسائل بین‌المللی شفاف‌تر کند. 

سوال: برویم سراغ بخش حمل و نقل و کوریدور‌ها و مذاکراتی که برای تسریع آنها صورت گرفته الان در چه موقعیتی هستیم برنامه‌ریزی‌ها برای آینده به چه سمت و سویی پیش می‌رود؟ 

دلیری: این یکی از پیشنهادات اصلی و ابتکاراتی که جمهوری اسلامی می‌تواند دنبال کند در سازمان همکاری شانگهای بحث همین ایجاد کوریدور و موضوع مهم‌تر سرمایه‌گذاری بقیه کشور‌ها در این بحث است الا هم بحث‌های اتصال بنادر اینجا می‌توان از مطرح باشد و پایگاه‌های لجستیکی که می‌تواند در بحث سرمایه‌گذاری کشور‌های دیگر بیاید یعنی ما اینجا دو تا بحث را داریم هم ایجاد را باید دنبال کنیم هم بحث سرمایه‌گذاری بقیه کشور‌ها در اینجا پیرو همین موضوع دقیقاً اردیبهشت ماه امسال کارگروه سرمایه‌گذاری باز به پیشنهاد ایران و میزبانی ایران برگزار شد در تهران دقیقاً با همین رویکرد بوده هم معرفی ظرفیت‌هایی که قابلیت سرمایه‌گذاری داشتند و هم بحث‌های کوریدوری بحث‌های کریدوری هم دیگر ما در رسانه‌ها بحث کوریدور شمال و جنوب و بندر چابهار و اینها را متعدد در موردش بحث شده و شنیده‌ایم طبیعتاً آن نگاه سازمان می‌تواند به همان نگاه تکمیل کننده بحث‌های دوجانبه ما باشد یعنی ما اگر درباره بندر چابهار صحبت می‌کنیم و یا موضوعی که با هند داریم موضوع اضافه شدن سازمان هم می‌تواند اینجا کمک بکند و همراهی بتوانیم داشته باشیم که بتوانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم بحث صندوق تامین مالی مشترک پروژه‌های پایین دست و بالادست پتروشیمی ما بزرگترین تولید کننده‌های انرژی در سازمان هستند بزرگترین مصرف کننده‌ها هم در صنعت هستند بحث انرژی هم بحث نفت و گاز می‌تواند باز برای فرصت باشد هم بحث محصولات پتروشیمی حالا اگر اینجا سرمایه‌گذاری متناسبی هم اتفاق بیفتد طبیعتاً می‌توانیم بهره لازم را در حوزه تجارت ببریم.

سوال: آقای بهمن یکی از چالش‌هایی که در حوزه اقتصادی مطرح می‌شود حالا اگر از مباحث سیاسی و امنیتی یک کمی فاصله بگیریم این است که ما برای افزایش تجارتمان در سازمان همکاری شانگهای با تجار قوی با کشور‌های شرکای تجاری قوی مثل روسیه و چین طرف هستیم پس بنابراین باید هم ابعاد خودمان را تقویت بدهیم و هم شرکای تجاری کوچک را نادیده نگیریم راهکار‌ها؟ 

بهمن: ببینید یکی از ویژگی‌هایی که سازمان همکاری شانگهای دارد و حتی گروه بریکس دارد و اینها را متمایز می‌کند از ساختار‌های غربی و یا نهاد‌ها و سازمان‌های غربی این است که اعضا در ساختار این سازمان‌ها از موقعیت کاملاً برابر برخوردار هستند از رای برابر و از توان تاثیرگذاری برابر برخوردار هستند این در حالی است که ما چنین چیزی را در ساختار‌های غربی نمی‌بینیم مثلاً در ناتو آمریکایی‌ها هستند که تاثیرگذار هستند یا در اتحادیه اروپا مهمترین تصمیمات توسط کشور‌هایی مثل آلمان و فرانسه گرفته می‌شود ولی در سازمان همکاری شانگهای چنین چیزی وجود ندارد، چون این سازمان اساساً بر مبنای احترام متقابل و حق تساوی بین همه اعضا ایجاد شده، وقتی یک سازمانی با یک چنین نگرشی ایجاد شده در واقع شرایط مساوی را برای همه اعضا قائل هست که بتوانند روابط خودشان را با کشور‌های مختلف گسترش بدهند نکته مهم در اینجا این است که ما در برخی از حوزه‌ها اشاره شد که نیاز داریم که استاندارد‌های خودمان را افزایش بدهیم در حوزه کوریدور‌ها نیاز داریم که ما یک استراتژی کلان داشته باشیم راهبرد‌های کلان داشته باشیم و در این حوزه حتماً می‌بایست روی سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌هایمان و پروژه‌های عمرانی مان در حوزه راهسازی تمرکز ویژه کنیم که بتوانیم روابط اقتصادی مان را با کشور‌های منطقه گسترش بدهیم در عین حال این نکته را هم نباید از یاد ببریم که ما با خیلی از این کشور‌های عضو سازمان شانگهای از گذشته روابط قابل توجهی داشتیم مخصوصاً خیلی از این کشور‌ها در حوزه تمدنی و فرهنگی ایران تعریف می‌شوند مثل کشور‌های آسیای مرکزی که ما با همه آنها هم روابط اقتصادی خیلی خوبی در سال‌های گذشته داشته‌ایم بنابراین ما این ظرفیت را داریم که با یکایک کشور‌های منطقه روابط اقتصادی مان را توسعه بدهیم منتها به شرط اینکه بتوانیم از ظرفیت‌های داخلی خودمان استفاده کنیم. 
 

سوال: این ظرفیت بیست و چهارم چقدر این ظرفیت‌ها را متقابلاً تقویت و فعال می‌کند؟ 

بهمن: اجلاس قطعاً تاثیرگذار است به خاطر اینکه اشاره کردم قصد دارد که در واقع در چشم انداز‌های این سازمان یک بازنگری را داشته باشد منتها مسئله مهم‌تر از اجلاس سازمان شانگهای استفاده از ظرفیت‌های داخلی خود ما است که ما در برخی از حوزه‌ها باید حتماً این ظرفیت‌ها را فعال کنیم. 

سوال: یک دقیقه پایانی و مسیر پیش رو با توجه به اجلاس بیست و چهارم در حوزه اقتصادی؟ 

دلیری: من فکر می‌کنم که در حوزه اقتصادی و تجاری چیزی که می‌تواند در سال‌های حداقل کوتاه مدت برای ما راهگشا باشد سازمان تصمیمات دارد و همانطور که توضیح دادند آقای دکتر مخصوصاً در این نشست قرار است بازبینی شود و یا در بحث استراتژی‌ها تصمیماتی گرفته شود ما نسبت به آن رویکردی که مشخص می‌شود، سعی کنیم ذیل سازمان تقویت کنیم همکاری دوجانبه‌مان را یعنی با اعضای سازمان جدای از موضوع چند جانبه و همکاری‌های چند جانبه موضوعات دوجانبه‌مان را در کوتاه مدت ذیل اهداف سازمان دنبال کنیم و بقیه اعضا به آن اهداف باز بپیوندند و به آن سازوکار‌ها بپیوندند، چون حداقل ما در حوزه تجارت و در حوزه اقتصاد بعضی وقت‌ها تعارض‌هایی می‌بینیم و در نتیجه امکان دارد بعضی وقت‌ها کشور‌هایی که حتی عضو سازمان هم هستند اینجا سنگ‌اندازی کنند برای اینکه یک اتفاقی بیفتد یا نیفتد در نتیجه اینجا همکاری‌های دوجانبه ذیل آن استراتژی‌ها خیلی مهم می‌شود.