مباهله به معنای درخواست نزول نفرین و عذاب بر مخالف پس از بی‌فایده ماندن بحث و مناظره است. مباهله فقط مربوط به مواردی است که دو طرف برای اثبات موضوعی دینی، در مقابل یکدیگر قرار گرفته و از خداوند درخواست نفرین و نزول عذاب بر طرف دروغگو می‌کنند.

مباهله پیامبر (ص) با مسیحیان نجران، در روز بیست وچهارم ذی الحجّه سال دهم هجری اتفاق افتاد. پیامبر (ص) با نامه‌ای ساکنان مسیحی نجران را به آیین اسلام دعوت کرد. مردم نجران که حاضر به پذیرفتن اسلام نبودند نمایندگان خود را به مدینه نزد پیامبر فرستادند. هرچه پیامبر(ص) دلیل و برهان عقلانی آورد آنان قبول نکردند. در نهایت جبرئیل نازل شد و آیه مباهله را آورد و پیامبر (ص) آنان را به امر خدا به مباهله دعوت کرد.
 

اسلام؛ دین عقلانیت و گفتگوی مسالمت آمیز

یکی از نکات مهم در حادثه مباهله، رفتار مسالمت آمیز و همراه با آرامش و سعه صدر رسول خدا (ص) است. وقتی گروهی از مخالفان مسیحی درخواست گفتگو با پیامبر را می‌دهند، در حالی که حضرت در اوج قدرت سیاسی، و نظامی قرار داشت، درخواست آن‌ها را رد نمی‌کند، و با آن‌ها برخوردی خشن یا افراطی نمی‌کند، بلکه با عقل و منطق قرآنی خود می‌کند آن‌ها را به راه راست هدایت کند.

شیخ مفید در کتاب «ارشاد» خود بخشی از این گفتگو را بیان می کند: «وقتی ابو حارثة کشیش که بزرگ نصارای نجران بود به همراهی سی نفر از مردان مسیحی آن شهر به نزد پیامبر اکرم (ص) رسیدند، جویای نظر مبارکشان در خصوص شخصیت و جایگاه حضرت مسیح (علیه السلام) می‌شوند، رسول خدا(ص) بر اساس منطق وحیانی و قرآنی خود، حضرت مسیح را بنده و برگزیده خدا معرفی می‌کند؛ کما اینکه خدای متعال نیز در قرآن کریم حضرت مسیح را این چنین معرفی می فرماید: « قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنی نَبِیًّا؛ [سوره مریم، آیه۳۰] عیسی به سخن آمد و گفت: من بنده خدایم، به من کتاب داده و مرا پیامبر ساخته است.»

کشیش مسیحی با حالتی تعجب و حق به جانب در جواب پیامبر گفت: ای محمد آیا برای او پدری سراغ داری که او را بوجود آورده باشد؟ حضرت با بیانی زیبا در جواب آن کشیش فرمودند: اصلاً موضوع زناشوئی در کار نبوده، تا اینکه مسیح پدر داشته باشد! کشیش مسیحی گفت: پس چگونه ادعا می کنی که حضرت مسیح بنده و مخلوق خداست؟ در حالی که هر بنده و مخلوقی تنها از راه زناشویی پا به این عرصه خاکی دنیا می نهد! پیامبر گرامی به کشیش مسیحی جوابی دقیق و قرآنی فرمودند: « إِنَّ مَثَلَ عیسی عِنْدَ اللَّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُنْ مِنَ الْمُمْتَرینَ،[سوره آل عمران، آیات۶۰ و۵۹] همانا داستان عیسی نزد خداوند مانند داستان آدم است، او را از خاک آفرید سپس به آن خاک گفت: (بشری به حد کمال) باش! پس شد. این حق از پروردگار توست، پس از شک داران مباش.»

لعن و نفرین؛ آخرین حربه اسلام

پیامبر اسلام (ص) در برخورد با مخالفان، از ابتدا با لعن و نفرین با آنان برخورد نکرد، اما وقتی‌که عقلانیت آن‌ها را به راه درست هدایت نکرد، با اعتقاد به حقانیت دعوت خود، از جانب خداوند آنان را دعوت به مباهله فرمودند. « فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ؛[سوره آل عمران، آیه ۶۱] پس هر کس با تو درباره عیسی در مقام مجادله برآید بعد از آنکه به احوال او آگاهی یافتی، بگو: بیایید ما و شما فرزندان و زنان و کسانی را که به منزله خودمان هستند بخوانیم، سپس به مباهله برخیزیم (در حق یکدیگر نفرین کنیم) تا دروغگویان را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.»

مفسران اهل سنت در ذیل این آیه شریف مباهله بیان داشته‌اند: مراد آیه از «ابناءنا» [پسرانمان] حسن و حسین (علیهماالسلام)، و مراد از «نساءنا» [زنانمان] فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و مراد از «انفسنا» [جان‌هایمان] حضرت علی(علیه السلام) بوده است، یعنی چهار تنی که همراه با خود رسول خدا، پنج تن آل عبا یا اهل کسا را تشکیل می دهند.

روز بعد مسیحیان نجران که آمدن پیامبر(ص) به صحنه مباهله را دیدند، از اینکه او فرزندان و خویشان عزیز خود را به صحنه مباهله آورده، بسیار تعجب کردند. آنان دریافتند که پیامبر(ص)، به دعوت و دعای خود اعتقاد راسخ دارد درحالی‌که یک فرد مردد، عزیزان خود را در معرض عذاب الهی قرار نمی‌دهد. آن‌ها وقتی دیدند حضرت به قدری مطمئن است که نزدیکترین خویشانش را با خود آورده، ترسیدند و از مباهله خودداری کردند و از پیامبر (ص) خواستند تا اجازه دهد تحت حکومت اسلامی در آیین خود باقی بمانند.