مجتبی کاوه / «محمد مهدی اسلامی» مدیرعامل بزرگترین شرکت تولیدکننده لوکوموتیو کشور است و طبیعتا هیچ علاقه‌ای به واردات لوکوموتیو ندارد. او برای دفاع از تولید داخل و جلوگیری از واردات، به آمارهایی اشاره می‌کند که مدیرعامل راه‌آهن آنها را اعلام کرده است. طبق این آمارها، سال گذشته در حمل بار و مسافر ریلی رکوردشکنی شده پس واقعا چرا باید نگران کمبود ناوگان باشیم و بخواهیم تعداد زیادی لوکوموتیو وارد کنیم؟

 در تمام طول مصاحبه و تنظیم آن در این تردید بودیم که استناد او به این آمارها از روی کنایه بود یا خیر! مدیرعامل مپنا لوکوموتیو نیاز واقعی کشور به لوکوموتیو را سالانه 25 دستگاه می‌داند که آن هم در صنایع داخلی به خوبی قابل تامین است. شما را به خواندن این مصاحبه جذاب دعوت می‌کنیم.

مپنا لوکوموتیو چه افقی را برای تولید محصولات خود ترسیم کرده و این چشم انداز تا چه حد محقق شده است؟

شعار و چشم اندازی که ما در این شرکت هدف گذاری کرده ایم دستیابی به جایگاه نخستین تولیدکننده لوکوموتیو در ایران تا سال 1404 است و با جدیت تحقق آن را دنبال می کنیم. طی دو سال گذشته با وجود زمزمه‌های دلسرد کننده‌ای که درباره واردات 1000 دستگاه لوکوموتیو شنیده می‌شد – که البته بحمدالله هیچ وارداتی هم انجام نشد و در حد حرف باقی ماند! – ما حدود 70 دستگاه لوکوموتیو تولید کردیم. ضمن این که 20 دستگاه لوکوموتیو هم از 50 دستگاهی که با راه آهن قرارداد ROO  (قرارداد بازسازی به شرط تملیک بعد از 15 سال) داشتیم طی این مدت در این مجموعه بازسازی شد. برنامه‌ریزی‌های ما بر این مبنا است که طی امسال و سال آینده 70 تا 80 لوکوموتیو معادل دیگر نیز به مشتریان و متقاضیان تحویل دهیم که لوکوموتیوهایی که تحویل می‌دهیم لوکوموتیو جدیدتر(مپ 30) است.

چند شرکت در حال مذاکره و بستن قرارداد خرید لوکوموتیو از ما هستند که قرارداد یکی از آنها تکمیل و پیش‌پرداخت واریز شده است. الباقی لوکوموتیوهایی که طبق قرارداد باید به فولاد مبارکه تحویل دهیم هم – یعنی 13 دستگاه مپ 24 - امسال تحویل می‌دهیم. به اعتقاد من این تعداد لوکوموتیوی که ما امسال و سال آینده تولید و به صنعت ریلی کشور وارد می‌کنیم کفاف این صنعت را می‌دهد. البته این امر به شرطی است که سیستم تعمیر و نگهداری راه آهن جوابگوی نیازها باشد. آمارهایی که آقای دکتر صالحی – مدیرعامل محترم شرکت راه آهن- اعلام کرده‌اند نشان می‌دهد با وجودی که تعداد لوکوموتیو فعال کشور تا حدی افت داشته اما با همین ناوگان فعلی شاهد افزایش جابجایی بار و مسافر و ترانزیت و بهره‌وری هستیم و شاید بتوان گفت وضعیت ناوگان ما آنچنان هم نامطلوب نیست. امیدواریم با لوکوموتیوهایی که به ناوگان افزوده می‌شود آمارها هم طی دو سال پیش رو بهبود بیشتری نشان دهد.

جناب اسلامی بحث واردات لوکوموتیو طی سال های اخیر از سوی مدیرعامل راه آهن و گروهی از فعالان صنعت ریلی مطرح شده و مدافعان این بحث معتقدند نباید نیاز کشور به لوکوموتیو را کاملا به تولید داخل گره زد و صرفه‌پذیری تولید داخل را برای بخش خصوصی زیر سوال می برند. حتی خطر تبدیل شدن صنعت لوکوموتیو به صنعت خودرو نیز از سوی آنها مطرح می‌شود. نظر شما در این زمینه چیست؟

من با تاکید فراوان معتقدم تولید لوکوموتیو در داخل کشور کفاف نیازهای صنعت ریلی ما را میدهد و نیازی به واردات نداریم. به اعتقاد من افرادی که بحث واردات لوکوموتیو را به هر دستاویزی مطرح می‌کنند شناخت کافی از تولید لوکوموتیو در کشور و نیازهای صنعت ریلی ما ندارند.

کسانی که معتقدند لوکوموتیو داخلی از لوکوموتیو وارداتی گران‌تر است، شاید نمی‌دانند تعمیر و نگهداری لوکوموتیو چه هزینه‌ها و چالش‌هایی دارد. ما الان در کشور جایی برای تعمیر و نگهداری لوکوموتیو نداریم. ابزار مناسب برای این کار را هم نداریم. برخی شرکت‌ها 6 دستگاه لوکوموتیو وارداتی خریداری کرده‌اند ولی الان 2 دستگاه آن کار می‌کند. بعضی شرکت‌ها 2 دستگاه لوکوموتیو وارداتی خریداری کرده‌اند و الان هیچکدام از آنها کار نمی‌کند! هزینه تعمیر و نگهداری لوکوموتیو می‌تواند از هزینه خرید آن بیشتر شود. اگر نتوانید قطعه لوکوموتیو وارداتی را تامین کنید لوکوموتیو متوقف می‌شود و فقط ریل و فضای شما را اشغال می‌کند. اگر راه‌آهن اعلام کند هر لوکوموتیوی که سرد شود و روی ریل بماند مشمول جریمه می‌شود شرکت‌هایی که لوکوموتیو آنها غیرفعال شده مجبور می‌شوند لوکوموتیو خود را از روی ریل بردارند و روی خاک بگذارند یا آن را ذوب کنند!

واقعیت این است که ما در سال به بیشتر از 25 دستگاه لوکوموتیو نیاز نداریم چون نه جای مناسب برای تعداد بیشتر لوکوموتیو داریم، نه زیرساخت کافی داریم، نه لوکوموتیوران برای آن داریم، نه امکان تعمیر آن را و نه پول خرید و واردات تعداد بیشتر را داریم. در ضمن وقتی راه‌آهن اعلام می‌کند با همین لوکوموتیوهای موجود آمار جابجایی بار و مسافر و ترانزیت افزایش داشته معنای آن این است که نیاز به تعداد بیشتر لوکوموتیو نداریم. در هیچ کجای دنیا هم دیده نشده که کشوری 500 دستگاه لوکوموتیو خریداری کند. ما نیازی به این تعداد لوکوموتیو نداریم و آن تعدادی که نیاز است را می‌توانیم خودمان بسازیم.

با توجه به فرسودگی ناوگان، آیا از نظر سوانح و خرابی لوکوموتیوها نسبت به سنوات قبل تغییری وجود داشته است؟

خیر نمی‌توان مدعی شد که سوانح لوکوموتیو یا آسیب وارده به لوکوموتیوها در سوانح نسبت به گذشته تغییر معناداری داشته است. تحلیل من است که به طور کلی سوانح در صنعت ریلی وقتی افزایش پیدا می‌کنند که نیروی انسانی ناراضی باشد و این امر کمتر از مشکلات سخت افزاری تاثیر می‌پذیرد. افزایش خرابی لوکوموتیوها در کشور ما در حال حاضر بیشتر به مشکلاتی بازمی‌گردد که ما در تعمیر و نگهداری داریم. به این معنی که هزینه‌های تعمیر و نگهداری به شدت افزایش پیدا کرده و ما هم روی تولید انبوه قطعات کار نکرده‌ایم. به عنوان مثال وابستگی لوکوموتیوهای جی‌ام به قطعات وارداتی بسیار بیشتر از وابستگی لوکوموتیوهای مپ 30 به این قطعات است و با شرایط گرانی که اکنون در قطعه اتفاق افتاده طبیعتا برای شرکت‌ها بسیار سخت است که خرابی لوکوموتیوها را برطرف کنند.

لوکوموتیو مپ 30 چند درصد داخلی سازی شده است؟ این لوکوموتیو در آینده به مشکل تامین قطعه برخورد نمی‌کند؟

مپ 30 حدود 85 درصد داخلی‌سازی شده است. بعضی قطعات آن هم که داخلی‌سازی نشده، نیازی نبوده که داخلی‌سازی شود چون قطعاتی بوده که 10 تا 15 سال عمر مصرف آن است. قطعات مهم و مصرفی را با تیراژ انبوه تولید کرده ایم و قیمت آن را به شدت کاهش داده ایم. مثلا سرسیلندر به قیمت 6 یا 7 هزار پوند خریداری می‌شده اما در مپنا لوکوموتیو ما آن را با یک چهارم این قیمت تولید کرده‌ایم. برنامه‌های ما به شکلی در حال اجراست که قیمت این قطعات باز هم کاهش خواهد داشت. قطعاتی مثل شاتون و میل بادامک و یاتاقان هم همین‌طور با تولید داخل، کاهش قیمت داشته‌اند.

جدیدترین محصول شما (مپ 30) تا چند سال جوابگوی نیازهای صنعت ریلی کشور خواهد بود؟

تا زمانی که صنعت ریلی ما به سمت برقی‌سازی نرفته باشد این لوکوموتیو جوابگوی نیاز کشور است. اگر خطوط ریلی کشور برقی شد بحث جداگانه‌ای پیش می‌آید اما اگر این اتفاق نیفتاد حتی تا 20 سال دیگر مپ 30 برای ما به خوبی کار خواهد کرد.

تولید لوکوموتیو مسافری را در دستور کار ندارید؟

تاکنون برنامه‌ای در این زمینه نداشته‌ایم و نیازی هم از سوی شرکت‌ها یا راه آهن احساس نمی‌شود. باز هم بد نیست به این اشاره کنم که با همین ناوگان زیمنس فعلی بر اساس آمارها ما رکورد حمل مسافر را شکسته‌ایم بنابراین می‌توان این گونه برداشت کرد که نیاز شدیدی به لوکوموتیو مسافری نیست و عملا هم تقاضایی برای تولید این نوع لوکوموتیو دیده نمی‌شود.

شما وضعیت و شرایط صنعت ریلی را در سال پیش رو چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

من نگرانی‌های جدی درباره وضعیت پیش رو دارم و معتقدم اگر شرایط مالی راه آهن بهبود پیدا نکند افت شدیدی مخصوصا در تعمیر و نگهداری خواهیم داشت. علت هم این است که قیمت قطعات به شدت افزایش داشته و اگر راه‌آهن نتواند شرکت‌های تعمیرکار را حمایت کند، لوکوموتیوهای بیشتری در تامین قطعه و تعمیرات به مشکل می خورند و تعداد بیشتری لوکوموتیو سرد خواهد شد.

به این نکته هم توجه کنید که صنعت ریلی، صنعتی نیست که بتوان به صورت فوری در آن تحولی ایجاد کرد و مثلا اگر ما بخواهیم قطعه کلیدی یک لوکوموتیو را تامین کنیم باید از ماه ها قبل فرآیند تامین قطعه را آغاز کرده باشیم. اگر پول فراهم باشد و همه عواملی و زنجیره‌ای که باید کار کند بدون مشکل باشد شاید 9ماه طول بکشد که بتوانیم قطعات لازم را تامین کنیم. طبیعتا وقتی دیر اقدام کنیم این فرآیند با تاخیر انجام می‌شود و لوکوموتیوی که نیاز به قطعه دارد، متوقف می‌شود. این اتفاقی است که در مورد لوکوموتیوهای زیمنس افتاده است، پول نبوده و قطعه تامین نشده و تعداد زیادی از این لوکوموتیوها سرد شده‌اند. در مورد لوکوموتیوهای باری یعنی لکوموتیوهای جی ام و لکوموتیوهای آلستوم هم همین اتفاق کم و بیش افتاد.

شما راهکاری سراغ دارید که بتواند لکوموتیوهای سرد شده را به سرعت به چرخه فعالیت برگرداند؟

واقعیت این است که اگر بخواهیم در کوتاه ترین زمان لوکوموتیوهای متوقف را فعال کنیم راهی جز واگذاری آنها به بخش‌خصوصی نداریم. البته فقط واگذاری مطرح نیست و باید سلسله‌ای از تغییرات را هم در سیاست گذاری‌ها انجام دهیم که بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری انگیزه داشته باشد. ما برای فعال‌سازی لوکوموتیوها مشکل فنی به آن شکل نداریم.

در لوکوموتیوهای  جی‌ام که هیچ مشکلی نداریم و تمام قطعات آن موجود است اما در آلستوم تا حدی مشکل داریم چون قطعات آنها در جهان موجود نیست و باید خودمان قطعات لازم را بسازیم. با این حال مشکلات فنی از این دست قابل حل است و مشکل اصلی در حوزه لوکوموتیو این است که به نحوی سیاست‌گذاری‌ها را تغییر دهیم که بخش‌خصوصی از بازگشت سرمایه و سود خود اطمینان پیدا کند. در حال حاضر چنین اطمینانی در بخش‌خصوصی وجود ندارد.

افزایش قیمت ارز چه تاثیری روی قیمت لوکوموتیو خواهد داشت؟

افزایش نرخ ارز قطعا افزایش قیمت تمام شده لوکوموتیو را هم به دنبال خواهد داشت و سفارش های جدید با قیمت بالاتری ثبت خواهد شد اما قراردادهای قبلی ما به نحوی تنظیم شده که نوسان نرخ ارز در آن تاثیری ندارد و لوکوموتیو به همان قیمتی که در قرارداد ذکر شده تحویل می شود.

به عنوان سوال پایانی نمایشگاه ریلی امسال چه تفاوت قابل ذکری با سال های قبل داشت؟

نمایشگاه بزرگترین رویداد صنعت ریلی است و همه ما برای بهتر برگزار شدن آن باید تلاش کنیم اما اجازه بدهید به جای صحبت‌های همیشگی درباره نمایشگاه به نکته مهم و ناگفته‌ای در این زمینه اشاره کنم. مشارکت کنندگان در نمایشگاه، امسال با افزایش قابل توجه هزینه ها مواجه شدند و رشد شدید هزینه اجاره غرفه برای شرکت‌ها سنگین و تعجب‌آور بود. ما می توانیم اینجا بنشینیم و از مزیت های نمایشگاه صحبت کنیم اما درد دل شرکت ها و صاحبان صنایع ریلی را هم باید بگوییم. سوال این است که چرا باید هزینه‌های نمایشگاه به یکباره جهش پیدا کند؟ مگر در سالن ها و تاسیسات نمایشگاه تغییر عمده ای ایجاد شده است؟!

تا جایی که ما می‌بینیم هیچ تغییر ملموسی در سخت‌افزار و نرم‌افزار نمایشگاه ایجاد نشده پس چرا باید به یکباره هزینه‌ها چند برابر شود! این سوالی است که من با وزیر محترم صمت هم آن را در میان گذاشتم چون نهایتا متولی تعیین هزینه‌های نمایشگاه ریلی، این وزارتخانه و زیرمجموعه‌های آن مثل سازمان توسعه تجارت و شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی هستند. ما اگر به کشورهای همسایه نگاه کنیم می‌بینیم این کشورها چگونه در نمایشگاه‌هایی که برگزار می‌کنند هزینه‌ها را کاهش می‌دهند که از مشارکت‌کنندگان در نمایشگاه‌ها، تا حد امکان حمایت کنند.

همین حالا می‌توانید دعوتنامه نمایشگاه اربیل عراق را ببینید که هزینه شرکت در آن برای شرکت‌های دانش بنیان – مشخصا هزینه اجاره غرفه، غرفه سازی، پرواز و ...  در پاویون چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی ساختمان عراق – 300 میلیون تومان است که 200 میلیون تومان آن را هم صندوق نوآوری و شکوفایی مساعدت می‌کند. بنابراین هزینه حضور در این نمایشگاه برای شرکت‌ها 100 میلیون تومان تمام می‌شود.

حالا ما در نمایشگاه ریلی خودمان برای یک غرفه کوچک، باید دو تا سه برابر این مبلغ را هزینه کنیم. جالب این که امسال بنا به فرموده مقام ممعظم رهبری سال جهش تولید با مشارکت مردم است اما گویا این موضوع توسط متولیان نمایشگاه ریلی به صورت برعکس درک شده و تصور شده باید از مردم یا همان بخش‌خصوصی بیشتر پول بگیرند!