گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: در آخرین روز‌های عمر مجلس یازدهم بود که گزارش کمیسیون انرژی درباره «اجرای ناقص تکالیف قانونی مربوط به جمع‌آوری گاز‌های همراه تولید نفت و مشعل» با رأی موافق نمایندگان به قوه قضائیه ارجاع شد؛ گزارشی که صریحا از ترک فعل دولت گذشته درخصوص جمع آوری گاز‌های همراه حکایت داشت.

هرچند در بخشی از این گزارش آمده بود: حجم سوزاندن گاز‌های همراه نفت ایران در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۸ میلیارد و ۴۳۰ میلیون مترمکعب اعلام شده است. از سویی در سال ۱۴۰۱ روزانه بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب گاز همراه سوزانده شده که این مقدار، طبق برآورد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی معادل ۲۲ درصد مقدار ناترازی گاز در زمستان این سال بوده است.

سوزانده‌شدن بیش از ۱۸ میلیارد مترمکعب گاز همراه در سال ۱۴۰۱، در شرایطی رخ داده است که در سال ۱۳۹۹، وزیر نفت دولت دوازدهم در مصاحبه با رسانه‌ها از پایان سوزاندن گاز‌های مشعل در سال ۱۴۰۱ سخن گفته بود. اما بر کسی پوشیده نیست که شکل‌گیری چنین وضعی، بیش از هر چیز به تعلل و سرمایه‌گذاری‌نکردن دولت گذشته در این حوزه مربوط می‌شود.

برخی رسانه‌ها با دیدن این اعداد به سرعت انگشت اتهامات خود را به سوی دولت سیزدهم روانه کردند تا وزارت و شرکت ملی نفت را مقصر این نابسامانی اعلام کنند. اما غافل از اینکه طرح مهم جمع آوری گاز‌های مشعل که در دولت‌های گذشته به دلایل نامعلوم بر زمین مانده بود، به یکی از اهداف عملیاتی دولت سیزدهم تبدیل و با طرحی ابتکاری از سوی شرکت ملی نفت به سرعت جامه عمل به خود پوشاند.

تا پیش از دولت سیزدهم، صرفا شرکت‌های تولید و اکتشاف می‌توانستند در پروژه‌های بالادستی صنعت نفت سرمایه گذاری کنند اما با ابتکار عملی که در این دولت رقم خورد، شرکت‌های پتروشیمی این اجازه را دریافت کردند تا در این پروژه‌های بزرگ سرمایه گذاری کنند و سال گذشته طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل با مشارکت و بهره برداری پتروشیمی‌ها با قراردادی ۵ میلیارد دلاری کلید خورد.

امسال جمع آوری گاز‌ها به ۳۰ میلیون متر مکعب می‌رسد

با اقدامات انجام‌شده از سوی وزارت نفت دولت سیزدهم، در سال ۱۴۰۲ مقدار جمع‌آوری گاز‌های همراه روزانه به حدود ۱۵ تا ۱۸ میلیون مترمکعب افزایش یافته است و این در شرایطی است که تا پیش از سال ۱۴۰۱، روزانه یک‌ میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب گاز همراه جمع‌آوری می‌شد که در پایان سال ۱۴۰۱، جمع‌آوری گاز‌های همراه به‌طور روزانه به هشتت میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب رسید. اما بر اساس برنامه ریزی‌ها تا پایان امسال ۱۵ میلیون مترمکعب گاز مشعل بیشتری جمع‌آوری خواهد شد؛ هرچند در گذشته عقب‌ماندگی داشتیم اما هدف‌گذاری این است که تا پایان ۱۴۰۴ عمده این گاز‌ها جمع‌آوری شود و فقط حدود ۱۰ درصد از این گاز‌ها برای ایمنی پالایشگاه‌ها باقی خواهد ماند.

گاز‌های همراه یا مشعل، گاز‌هایی هستند که در صنایع نفت و گاز به‌ صورت گاز‌های همراه تولیدی با نفت یا به‌ عنوان محصول جانبی در تأسیسات نفت و گاز تولید می‌شود اما به دلایل مختلف از جمله محدودیت‌های فنی یا نبود سرمایه‌گذاری و امکانات مناسب، در همان محل تولید، بدون هیچ‌گونه بهره‌برداری می‌سوزند که این اقدام افزون بر زیان اقتصادی، آسیب‌های زیست‌محیطی نیز در پی دارد.

اگرچه وجود مقداری از گاز‌های همراه برای ایمنی پالایشگاه‌ها همواره لازم است و درواقع حذف مشعل از واحد‌های فرایندی نفت و گاز ممکن نیست اما در دیگر کشورها، برنامه‌های موفقی برای کاهش نسبت گاز‌های مشعل (حجم تولید گاز‌های همراه نسبت به مقدار تولید نفت) اجرا شده است.

جایزه‌ای جهانی که به ایران رسید

جمع‌آوری گاز‌های مشعل از اقدام‌های با اولویت بالا در وزارت نفت دولت سیزدهم بوده است؛ زیرا حرکتی محیط زیستی به منظور ایجاد ارزش افزوده و رفع نیاز‌های گازی کشور شمرده می‌شود، البته باید در نظر داشت که با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای افزایش تولید نفت و گاز در کشور، به صورت طبیعی، شاهد گاز‌های مشعل جدید خواهیم بود که برای آن‌ها نیز باید هم‌زمان با اجرای طرح‌ها، برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری گاز‌های همراه انجام شود.

اهتمام دولت سیزدهم در جمع آوری گاز‌های مشعل به قدری نمایان و مهم جلوه داده است که از دید مجمع کشور‌های صادرکننده گاز هم پنهان نماند و در حاشیه هفتمین نشست سران این مجمع، جایزه موسسه تحقیقات گاز جی‌ئی‌سی‌اف به پژوهشگاه صنعت نفت به دلیل طرح ابتکاری خود در خصوص جمع آوری گاز‌های مشعل اهدا شد.

افتتاح ان جی ال ۳۱۰۰ و خاموشی مشعل ۹ میدان نفتی

طرح پتروپالایش دهلران (ان‌جی‌ال ۳۱۰۰) از جمله طرح‌های نیمه تمام دولت‌های گذشته بود که تا پیش از دولت سیزدهم به پیشرفت فیزیکی ۴۰درصد رسیده بود اما امروز در صف بهره‌برداری پروژه‌های نفتی قرار گرفته است؛ طرحی که به‌ گفته مدیرعامل پتروپالایش دهلران، با سرمایه گذاری یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلاری، قرار است گاز‌های همراه نفت میدان‌های چشمه‌خوش، پایدار غرب، دانان، سروک و آذر و دهلران را جمع‌آوری کند و ۹ مشعل در این میدان‌ها به‌طور کامل خاموش می‌شود.

این طرح درمجموع ظرفیت دریافت ۲۴۰ میلیون استاندارد فوت‌مکعب خوراک را دارد که از این مقدار ۸۰ میلیون استاندارد فوت‌مکعب گاز شیرین و ۱۶۰ میلیون استاندارد فوت‌مکعب گاز ترش از مجموع سه کمپرسورخانه دریافت خواهد شد. از این محل، سالانه یک میلیون و ۵۵ هزار تن محصول +C ۲ به‌عنوان خوراک واحد الفین پتروشیمی دهلران و روزانه ۱۵۰ میلیون فوت‌مکعب گاز شهری، ۸۵۰ بشکه میعانات گازی و ۴۰۰ تن گوگرد تولید می‌شود.

تاکنون نزدیک یک‌ میلیارد و ۱۰۰ میلیون یورو در طرح پتروپالایش دهلران سرمایه‌گذاری شده که شامل طرح پتروپالایش دهلران به همراه ایستگاه‌های تقویت فشار گاز، خطوط لوله خوراک و محصول و خط لوله ۱۸۰ کیلومتری است و درآمد سالانه اجرای این طرح نزدیک به ۷۰۰ تا ۷۶۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.

افتتاح ان جی ال ۳۲۰۰

روز‌های نخست اردیبهشت ماه سال گذشته بود که رئیس جمهور شهید با حضور در منطقه غرب کارون، فاز نخست کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ (ان جی‌ال ۳۲۰۰) با ظرفیت روزانه فرآورش ۲۵۰ میلیون فوت‌مکعب گاز ترش حاصل از جمع‌آوری گاز‌های همراه نفت میدان‌های غرب کارون را به صورت رسمی افتتاح کرد؛ پروژه بزرگی با ارزش سرمایه گذاری یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار که حالا بیش از یک سال از افتتاح فاز نخست آن می‌گذرد و همه تلاش‌ها و برنامه ریزی‌های شرکت ملی نفت ایران خبر از اجرای فاز دوم این طرح ملی را می‌دهد.

اجرای این پروژه در قالب ساخت، تملک و بهره برداری (BOO) و مشتمل بر فروش خوراک گاز توسط شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس به عنوان سرمایه گذار اجرایی شد؛ جمع آوری و جلوگیری از سوزانده شدن ۵۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز از گاز‌های همراه میادین غرب کارون و فاز‌های توسعه‌ای آتی میادین آزادگان، یادآوران و ... از جمله مهم‌ترین اهداف اجرای این طرح عنوان شد.

با توجه به اینکه ۸۶ درصد میدان‌های مشترک نفتی کشور در غرب کارون قرار دارند، با راه اندازی فاز اول این طرح، گاز‌های همراه تولیدی میادین آزادگان شمالی، یادآوران و یاران فرآورش شد و با اجرای فاز دوم این پروژه نیز ظرفیت لازم برای جمع‌آوری تمامی گاز‌های همراه میدان‌های غرب کارون در شرایط توسعه کامل فراهم می‌شود.

با اجرای کامل این طرح همچنین ظرفیت استحصال یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال اتان و ترکیبات سنگین‌تر از آن ایجاد خواهد شد؛ تولید روزانه ۷۰ میلیون فوت مکعب گاز سبک شیرین و حدود یک‌هزار و ۲۰۰ تن میعانات گازی از دیگر مزایای این طرح است.