مسعود زارعیان مستندساز درباره اوضاع کنونی سینمای مستندایران در گفت‌وگو با میزان اظهار کرد: سینمای مستند از وضعیت کلی سینما جدا نیست. سینمای ایران در این چند سال اخیر بر مبنای اتفاقاتی که در جامعه افتاده است، دچار فَترَتی شده و طراوت و شور و هیجان و تولیدی که در سابق وجود داشت را ندارد. دلایل زیادی دارد که باید واکاوی شود، البته در تمام طول تاریخ سینما جریانات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر روند سینما اثرگذار بوده‌اند و این تلاطم‌ها در پیش روی جریان سینما بوده است. دوره‌هایی بوده است که فیلمسازان مقداری دچار افسردگی و کم کاری شده‌اند و ازطرف دیگر سال‌هایی هم بوده است که شرایط خوب و مناسب بوده است. 

وی ادامه داد: درمجموع سینمای مستند مسیر خود را طی می‌کند. چه پیشکسوتان و دوستانی که پر کارتر بودند، کار بکنند یا نه، مسیر خود را طی می‌کند و مرزهای خود را توسعه می‌دهد. در این چند سال اخیر آثار متفاوت و متنابهی را دیدیم. آثاری که سعی کرده بودند از فرم‌های ثابت و کلیشه‌های دیده شده سینما فاصله بگیرند. تلاش کرده بودند که مرزهای خلاقیت را توسعه دهند. شاید کمیت نداشته‌اند ولی از کیفیت خوبی برخوردار بوده‌اند و می‌توان به آن‌ها دلگرم شد و به آن‌ها امیدوار بود. به طور کلی سینمای مستند نسبت به چند سال قبل مقداری طراوت خود را از دست داده است ولی مسیر خود را با قدرت طی می‌کند. 

زارعیان با اشاره به این نکته که سینمای مستند خیلی جدی گرفته نمی‌شود، مطرح کرد: مستند باید جدی‌تر گرفته شود. سینما بخش مهمی از فرهنگ و بسیار اثربخش است و می‌تواند در دیده بانی فرهنگی بسیار اثربخش باشد. حتی در سیاست هم سینمای مستند نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. در جریانات فرهنگی و اقتصادی و… هم فیلم مستند بسیار جریان ساز بوده است و باید توجه بیشتری به این حوزه شود. متاسفانه مورد غفلت قرار گرفته است که این هم تابع بحث کلی خود و همان فرهنگ است که متاسفانه به آن توجه نمی‌شود. 

کارگردان مستند «غیرمسکونی» درباره مشکلات سینمای مستند و مستندسازان توضیح داد: بخشی از مشکلات فرا صنفی و بخشی درون صنفی هستند. فرا صنفی مانند این است که عرض کردم دوران فَترَت و افسردگی را طی می‌کنیم. هنرمندان حضور خیلی جدی ندارند گرچه این یک امر تکراری در طول تاریخ است. نسل تازه نفس و استعدادهای نو به میدان آمده‌اند و خوب کار می‌کنند. من چون در حوزه آموزش ورود کرده‌ام و چند سالی است که در جاهای مختلف درس می‌دهم، می‌بینم که استعدادهای نو به سمت سینما آمده‌اند و این نویدبخش اتفاقات مهم و خوبی در آینده است. قبلا پیشکسوتان، با تجربه‌ها و دوستانی که در این مسیر به اصطلاح استخوان خرد کرده اند، در حوزه پژوهش ورود می‌کردند و به همت مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی نشریات جدی داشتیم. ویژه نامه‌ها و کتاب‌های زیادی در این حوزه تولید میشد. گردهمایی‌ها و نشست‌های مختلف با حضور هنرمندان داخلی و خارجی برگزار میشد. نمی‌گویم که در حال حاضر چنین فعالیت‌هایی وجود ندارد ولی در آن دوران انگیزه‌ها بسیار بیشتر بود و باید بچه‌های امروز دوباره به آن سمت بروند و زیرساخت‌های علمی سینمای مستند را تقویت کنند. 

وی افزود: امیدوارم انگیزه‌سازی و همگرایی از طرف جایی مانند مرکز گسترش که متولی مستقیم سینمای مستند است، اتفاق بیفتد. واقعا معتقدم مرکز گسترش به نحوی پشت و پناه بچه‌های فیلمساز سینمای مستند است. اگر از سمت مرکز اتفاق نیفتد عملا از جایی دیگر خیرخواهی و اقدام جدی نخواهیم دید. حالا اگر به بحث درون صنفی بپردازیم باید بگویم که چند سالی است که مشکلات جدی داریم. هنوز تکلیف معیشت بچه‌ها و امنیت شغلی‌شان مشخص نیست. مصوبه‌ای داشتیم که همچنان بعد از چند سال به نتیجه نرسیده است و متاسفانه اقدامات درون صنفی ما همچون امور رفاهی، تسهیلات، هم افزایی علمی و… آنچنان که شایسته است، پیش نمی‌رود. با همه این تفاسیر ما به هیات مدیره جدید خیلی امیدوار هستیم. نکته دیگری که وجود دارد این است که برخلاف ماهیت مستندسازی و جسور بودن و ریسک پذیری، دیگر این موضوع بین بچه‌های فیلمساز نیست. مجموعه این مسائل موضوعات اثرگذاری بر حرکت سینمای مستند است. ای کاش اتحاد بین اهالی صنف برقرار شود و دوستان بیشتر هوای همدیگر را داشته باشند و از این ناامیدی خارج شوند. 

کارگردان مستند «علی ممد» درباره عرضه آثار مستند در پلتفرم‌ها بیان کرد: سینمای مستند در دنیا غریب است اما در کشور ما خیلی غریب‌تر است. اما در دنیا این به این معنا نیست که سینمای مستند جدی و مهم نیست. ولی در ایران جدای از اینکه مخاطب ندارد انگار روز به روز محدودتر می‌شود و کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. به عنوان مثال نحوه برخورد جشنواره فجر با فیلم‌های مستند را ببینید. روز به روز و دوره به دوره بدتر می‌شود. ولی در دنیا می‌بینیم که فیلم مستند از جایگاه مهمی برخوردار است و حتی یک مستند در یک جشنواره مهم و معتبر الف جهان، برنده جایزه اصلی بخش مسابقه می‌شود. در آنجا سینمای مستند تشخص دارد، فروش و مخاطب دارد و عرضه استاندارد خود را دارد و طبیعی است که نهادهای بزرگ و پلتفرم‌ها و شبکه‌های بین المللی سرمایه‌گذاری می‌کنند. مستندساز از مرحله انتخاب سوژه، پژوهش، جذب سرمایه، تولید، تدوین، پخش و… مانند سینمای داستانی نیست که بتواند خیلی روی آن برنامه ریزی دقیقی داشته باشد و همه مراحل را با استرس طی می‌کند. با فرض مدیریت تمام اتفاقات، با شرط اینکه سوژه گیر و گور و اعتراضی نداشته باشد، تازه وارد پروسه نمایش می‌شوید و حال آنکه هیچ محلی برای عرضه اثر خود ندارید و جز یکی دو جشنواره داخلی جایی پذیرای فیلم شما نیست! 

این مستندساز ادامه داد: در این شرایط سرمایه به چه صورت باید برگردد و چطور به سرمایه‌گذاری فیلم بعدی خود فکر کنید؟ تقریبا هیچ راهی وجود ندارد. قطعا عرضه مستند در پلتفرم‌ها می‌تواند خدمت بزرگی به این حوزه باشد و حتی خیلی دیر اتفاق افتاده است و باید تلاش کنیم تا مجموعه مستندهای جذاب و با لحن‌های مختلف و در گونه‌های متفاوت بسازیم. این پلتفرم‌ها هم می‌توانند بعد از پروسه تولید یک اثر را خریداری کرده و در بستر خود عرضه کنند و یا خود از ابتدای شروع تولید سرمایه‌گذاری کنند. ما ظرفیت بسیار بالایی در این زمینه داریم. 

زارعیان درباره کار جدید خود توضیح داد: کاری را شروع کرده‌ام که حدود دو سوم آن را ضبط کرده‌ایم و درباره داستان یک خانواده در یک روستا است. فیلمی شخصیت محور که موقعیت ازدواج ایده مرکزی اثر را شکل می‌دهد. زمان آن میان مدت است و امیدوارم که امسال به جشنواره «سینماحقیقت» برسد. پروژه دیگری هم وجود دارد که نزدیک به چهار سال درگیر آن بوده‌ام و داستان خانواده‌ای است که به صورت بدوی در کوهپایه زندگی می‌کنند و تلاش برای بقای آن‌ها را به تصویر کشیده ام. همچنین یک مجموعه مستند دیگری دارم که درباره تعدادی نوجوان است که در نقاط مختلف ایران و در روستاهای دورافتاده‌ای زندگی می‌کنند و هر کدام یک قصه‌ای دارند و امید به زندگی در خود، خانواده و جامعه را زنده کرده اند. 

مسعود زارعیان در پایان گفت: پناه مستندسازان مرکز گسترش است. بدون کوچک‌ترین تعارفی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی تنها نهادی است که با وجود تلاطم‌ها و دعواهای بین بچه ها، اختلاف سلیقه‌ها و دوری‌ها و… مسیر خود را آرام پیش می‌برد و چراغ سینمای مستند را روشن نگه داشته است. در ایام جشنواره هم باید با تقویت بخش آموزش و پژوهش پیگیری شود زیرا این اتفاق باعث اتصال مستندساز داخلی به سینمای مستند جهان می‌شود. مدرسه مستند حقیقت که قرار است مرکز برگزار کند یکی از اتفاقات خوبی است که در این حوزه در حال شکل گیری است. علاوه بر این موارد می‌توان کلاس‌هایی که برگزار شده‌اند هم در دسترس عموم علاقمندان قرار بگیرد. 

انتهای پیام/