به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، میزگرد «نقش زنان در انتخابات ریاست جمهوری» با حضور نمایندگان کاندیداهای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری به همت بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.
سؤال: با توجه به گفتمان انقلاب اسلامی و نقطه حساسی که ما در شرایط تاریخی کنونی هستیم به‌طور کلی کلان مسئله دولتی که در آینده تشکیل می‌شود چیست؟
خانم رمضان‌خواه: نقش زنان در جامعه یکی از مهمترین مسائلی است که می‌توان به آن اشاره کرد؛ زنانی که همیشه پیرو مفهوم عدالت بوده و هستند؛ در تاریخ ایران و روایت‌هایی که از دوران‌های مختلف وجود دارد ما با زنانی مواجه هستیم که در مقام پاکدامنی صاحب قدرت و نظر بوده و در تمام عرصه‌ها پیشتازی می‌کنند. ما با زنانی مواجه هستیم که با شروع فعالیت مطبوعات همچون نشر شکوفه، نشر نسوان‌العالم، نشریه دانش، نشریه ایران نو درباره وضعیت و آینده زنان ایران قلم زدند.
اما مسئله کلیدی امروز این است که برخی از زنان جامعه ما احساس می‌کنند در مواردی نتوانسته‌اند در چارچوب قانون به سهم خودشان برسند.
یکی از افتخارات جمهوری اسلامی در بعد از انقلاب، شاخص‌های بالای حوزه آموزش است ولی شما امروز سهم زنان را در عضویت هیئت علمی، در ساختارهای مدیریتی کشور، در بیزینس‌های موفق جامعه نگاه بکنید، چند درصد این‌ها به تحقق پیوسته است؟ زن جامعه ایرانی حس می‌کند من به‌عنوان زن، شهروند درجه دو هستم و نگاهش این است که مسیر اصلاحات نتیجه‌بخش نبوده است. زنان امروز ایران بیشتر از آنکه به دنبال خروج از ساختارها باشند به دنبال این هستند که به رسمیت شناخته شوند، کلام‌شان شنیده و سیاست‌هایی برای آنها در نظر گرفته شود که زندگی راحت‌تری را تجربه کنند.
دخترانی که کم حاصل بودن فعالیت مادران و مادربزرگ‌های خود را مشاهده می‌کنند به این باور می‌رسند که چرا باید راه آنها را طی کنند؟ و به باور من این گروه قهرکننده‌ترین افراد با صندوق‌های رأی هستند.
خانم علی‌آبادی: موضوع زن در تمام انتخاباتها و در فضاهای سیاسی در هجمه مسائل اقتصادی و مشکلات مختلف گم می‌شود و به نظر می‌رسد شاید لازم نباشد نسبت به آن بحث و گفت‌وگویی انجام شود، اما یکی از استراتژیک‌ترین موضوعاتی است که باید در مورد آن صحبت کرد، چراکه رویکرد کاندیدهای محترم نسبت به موضوع زنان را مشخص می‌کند.
از موضوع الگوی سوم زن و رویکردی که انقلاب اسلامی به حوزه زنان دارد شروع و به برنامه هفتم توسعه ختم می‌کنم. جامعه ایرانی با گفتمان انقلاب اسلامی زیست کرده است؛ جریانی که دالهای معنایی مدرنیته و سنتی خود را داشته و با تلفیق یکدیگر معنای جدیدی از موضوعات در دل انقلاب اسلامی بازیابی شده است. در پی این روند نگاه جدیدی درباره جایگاه زن ارائه شد، اگرچه هدف این نبود که جامعه دانشگاهی و اندیشگاهی را از ابتدای انقلاب درگیر کند اما در زیست زنان نمایان شد که نمونه آن را در دوران دفاع مقدس و پس از آن در فضاهایی همچون جهاددانشگاهی، نهضت سوادآموزی، حوزه سلامت و... شاهد بودیم.
این الگوی سوم زن که با دال اصلی مسئولیت اجتماعی زنان طراحی شده در واقع مهمترین ایده و محور مرکزی است که انقلاب اسلامی در نسبت با زن تعریف کرده است و نه به دنبال خانه‌نشین کردن زنان به تعبیر رهبر معظم انقلاب است و نه به دنبال اینکه زنان را به یک معنا اُبژه نظام مردسالاری و نظام سرمای سالاری کند. با همین رویکرد بود که ما در ذیل برنامه هفتم پیشرفت که در مجلس یازدهم طراحی شد، (علاوه بر اینکه مفهوم الگوی سوم زن برای تطبیق نظری در خود برنامه هفتم توسعه لحاظ شد) با توجه به بحث مسئولیت اجتماعی که هم در واقع مشارکت و کنش اجتماعی زنان را در نظر میگیرد و هم نقش‌های خانوادگی و ایفای نقش‌های مربوطه به زیست خانوادگی را دربر میگیرد، تلاش شد که زیرساخت‌ها یعنی نوآوری‌هایی در کنش اجتماعی زنان طراحی بشود.
به‌طور نمونه یکی از مواد الحاقی که در برنامه هفتم پیشرفت مدنظر قرار گرفت بحث توسعه زیرساخت‌های نوآوری اجتماعی و بحث توسعه مراکز دانش‌بنیان مرتبط با حوزه زنان و خانواده بود که توسعه این مراکز یا موضوع مربوط به طراحی الگوهای اشتغال یعنی در واقع الگوهای متنوع اشتغال زنان که بتواند کمک کند زنان هم ایفای مسئولیت اجتماعی داشته باشند و هم نقش‌های خانوادگی خودشان را رقم بزنند، به نظر می‌رسد که رویکرد مجلس و آنچه که در برنامه هفتم پیشرفت اتفاق افتاده است.
متناسب با این الگو به دنبال طراحی زیرساختهایی برای مشارکت اجتماعی زنان با نگاه به حوزه خانواده و از طرفی به دنبال رؤیت‌پذیری ظرفیت‌های به فعلیت رسیده زنان هستیم. در دل انقلاب اسلامی ظرفیت‌های عظیم زنان در عرصه‌های مختلف به فعلیت رسیده است، اما این ظرفیت‌ها به جامعه عرضه نشده و در معرض دید و بهره‌وری جامعه قرار نگرفته و رؤیت‌پذیری این‌ها و مرئی‌سازی این ظرفیت‌ها می‌تواند به تحقق الگوی سوم کمک کند.
خانم وطن‌خواه: خانم رمضان‌خواه در سخنان خود به جنبش زنان در سال‌های اخیر که از سوی معاندین طراحی شده بود اشاره کردند در حالی که ما در تاریخ انقلاب اسلامی قیام‌هایی همچون واقعه گوهرشاد در موضوع دفاع از حجاب را داشتیم و یا زنانی که در دوران انقلاب و دفاع مقدس در تمدن‌سازی دوشادوش مردان نقش‌آفرین بودند و در دفاع از حرم فرزندانشان را تقدیم اسلام کردند.
نقش‌آفرینی برای زنان پیش نخواهد رفت مگر اینکه نگاه جوامع نخبگانی به زن در جایگاه اصلی قرار بگیرد. یک نگاه معتدل و بینابینی از نگاه سنتی شرقی(زن پستونشین که صرفاً در خانه است و هیچ نقش‌آفرینی در اجتماع ندارد) و نگاه غربی به زن(جنبش فمینیسم و زیر سؤال بردن ماهیت مادری برای اثبات استقلال زن) که همان نگاه متعالی اسلام است که مطابق با فطرت است و زن در ابتدا در جایگاه همسری و مادری نقش‌های اولویت‌دارش را به نحو احسن انجام می‌دهد و در عین داشتن این نقش‌ها کنشگر و تحصیلکرده و در جامعه نقش‌آفرین است و در پست‌های بلندپایه کشوری هم حضور دارد.
خانم یکه‌زارع: در رابطه با سؤال شما من فکر می‌کنم پیش از اینکه ما کلان مسئله را بگوییم باید رویکرد را بگوییم؛ در توضیح الگوی سوم می‌گوییم زن نه شرقی نه غربی، اما این مرزبندی‌ها دقیقاً کجاست؟ ما تقریبا در روشن شدن مرزبندی‌مان با جریان فمینیستی دغدغه‌ای نداریم چون روشن است که می‌گوییم ما فمینیست نیستیم، اما مرزبندی ما با آن یکی جریان خیلی واضح نیست. اینجا مسئله‌ای است که همواره زن مسلمان ایرانی درگیرش بوده است از همان بدو انقلاب خیلی از متدینین و بدنه سنتی حوزه منتقد بودند و به امام(ره) می‌گفتند بگویید این خانم‌ها در خانه بنشینند. خانم دباغ دهه ۳۰ شاگرد آیت‌الله سعیدی بود و فعالیت داشت و چریک بود و فقط همین یک نفر هم نیست.
پس مشخص کنیم مرزبندی‌مان با نگاه سنتی چیست که من معاصر عرض بکنم در رابطه با لایحه ارتقای امنیت بانوان صحبت می‌کنم اینکه در خانه و در اجتماع نباید به زن ظلم بشود گزاره بدیهی و عقلی است و سالیان سال مطالبه شخص رهبر معظم انقلاب بوده است چه کاری کنید مرد در خانه نتواند به زن ظلم کند به تبع آن هم در اجتماع. خانم علی‌آبادی خودشان درگیر این فرایند بودند که ۲۰ سال طول کشید تا به مجلس قبلی رسید و چون حمایت از حقوق زن بود برچسب ۲۰۳۰ و فمینیستی می‌خورد. وقتی شما می‌گویید توانمندسازی بانوان یک عده به شما می‌گویند یعنی چه توانمندسازی بانوان؟ زن مگر باید توانمند باشد؟ زن یا شوهر دارد یا پدر دارد یعنی قیّمی دارد که به آن رسیدگی کند؛ نوع نگاه پر از اشکال است. نوع نگاه به این مسئله بسیار مهم است و در مورد دولت آینده نیز بسیار اهمیت دارد.
سؤال: آن دسته از چالش‌هایی که در حوزه زنان دولت آینده خودش را موظف می‌داند به آنها در جامعه پاسخ دهد چه مسائلی است؟
خانم رمضان‌خواه: مهمترین مفهوم عدالت است که دو رکن اصلی دارد. رکن اولش این است که بتوانیم برابری و آزادی را برای همگان فراهم کنیم یعنی نگاه جنس اول و جنس دوم به هیچ‌کس نداشته باشیم. رکن دوم این است که حکمران یا دولتمرد یا ساختار حاکمیتی فقط یک جا مجاز به بی‌عدالتی است و آن جایی است که فضای جدید ایجاد می‌کند تا طردشدگان و کسانی که محروم مانده‌اند بتوانند فرصت‌های جدید به دست بیاورند.
ما چند بار قرار است مسیرهای رفته و به چالش رسیده را تکرار کنیم؟ من در قسمت اول صحبت‌هایم روایتی از جنبش‌های زنان گفتم و سرکار خانم وطن‌خواه اشاره کردند همان‌طور که در زمان رضاخان زن‌ها نگذاشتند حجاب از سرشان برداشته شود یا جنبش تنباکو به مسیری برود که نباید برود یا اگر روایت مورگان شوستر را که به‌عنوان روایت افرادی که برای حوزه مالی وارد ایران می‌شوند را بخوانید یکی از مهمترین روایت‌هایش این است که علی‌رغم تصور غرب از خانه‌نشینی زنان، اما این گروه در حال انجام اقدامات اصلاحات مالیه در ایران هستند.
دوستان به مفهوم مادری اشاره کردند شاید کسی راحت در این باره صحبت نکند، اما من توضیح می‌دهم که ۹۷٪ جامعه زنان ایرانی مادری را در نظرسنجی ارزش‌ها و نگرش‌ها یک فضیلت دانستند، ولی من سؤالم این است که آیا ما باید با دادن خودرو به زنان فضیلت زن ایرانی را ایجاد کنیم؟ یا با دادن جایگاه و ایجاد صدا برای او؟ ما در سیاست‌هایمان با هم دچار اختلافات جدی هستیم، اما در رویکرد توسعه زنان توافق جدی داریم.
خانم علی‌آبادی: من تأکیدم بر این است که ما از بحث‌های مبنایی و چالش‌های گفتمانی فاصله بگیریم، آن چیزی که عیان می‌شود در قالب عملکرد حامل گفتمان نیز است. ما چند رویکرد در آینده در برنامه‌ریزی ایشان خواهیم داشت. اول بحث مرئی‌سازی ظرفیت‌های زنان به این معنا که به مدد انقلاب اسلامی و برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌ها که پس از انقلاب اسلامی در حوزه زن اتفاق افتاده است، ظرفیت‌های زنان در عرصه‌های مختلف پژوهشی، ورزشی، دانشگاهی و عرصه‌های مختلف فعال شده، اما این ظرفیت‌ها کمتر به چشم جامعه رسیده است. ضرورتاً عیان‌سازی به معنای دعوت در رسانه‌ها نیست، اگر به‌عنوان مثال خانمی را معاون وزیر خارجه منتسب کنم با همان شاخص‌هایی که مردان را می‌سنجم لازم نیست شاخص‌ها را تقلیل بدهم وقتی به‌عنوان معاون وزیر این زن دعوت شود به خودی خود این ظرفیت دیده خواهد شد.
خانم وطن‌خواه: اندیشمندان حوزه زن و خانواده از هر طیفی که می‌خواهند در این حوزه حرکت داشته باشند یکی از اشکالاتی که داریم همین بحث سیاست‌زدگی است یعنی نگاه چپی و راستی داریم اما باید نگاه بسیار متفکرانه باشد. پس این چالش سیاست‌زدگی در حوزه زنان وجود دارد. بحث بعدی که چالش حوزه زنان است و باعث می‌شود که یک سری تعارضات و نگاه‌های سلیقه‌ای در دولت حاکم باشد و یک سری فرامین و ارزش‌ها و سیاستگذاری‌ها از خط ریل گفتمان انقلاب اسلامی خارج شود و در آن راستا حرکت نکند همین نگاه سلیقه‌ای است که از نظر مقام معظم رهبری ما باید یک سازمان فراگروهی در حوزه زن و خانواده تشکیل بدهیم. در هر موردی که زنان ما می‌خواهند مطالبه‌ای داشته باشند تبدیل می‌شود به یک پروژه امنیتی و مسائل دیگر که ناظر به این است که با توجه به نگاه فقهی که فرهنگ غنی اسلام دارد ما کار نکرده‌ایم. یعنی برای پیگیری مطالبات زنان تأخر داریم و باید این تأخرمان پیشگیری می‌شد که ما الان شاهد دو طیف مقابل نبودیم.
خانم یکه‌زارع: من ۱۲ مورد را نوشته‌ام که بحث جمعیت است، ازدواج و توانمندسازی زنان است منتها دو مورد از میان همه این‌ها برجستگی دارد. اول بحث امنیت زنان در خانواده و اجتماع است که به نظر می‌رسد پیش‌فرض همه چیز است یعنی شما هم برای دفاع از حق زن به‌عنوان فرد و هم به‌عنوان یک مادر و هم به‌عنوان یک عنصر اجتماعی نیاز است قوانین درستی را تدوین کنیم. مهمترین کار دولت آینده در این حوزه این است. لایحه امنیت مخالفان زیادی در مجلس داشت، افرادی با استناد به اینکه خلاف دین و شریعت است مخالفش بودند. پس هم مسئله تصویب این لایحه است که اگر ایراداتی هم دارد برطرف شود و هم اجرای آن بسیار اهمیت دارد. مورد دوم بحث ارتقای ساختار زنان است، در دیدار اخیری که خانم‌ها با مقام معظم رهبری داشتند هم حتماً این را شنیدید که بحث وزیر زن را حتی عنوان کردند. در ادبیات‌های دیگر شنیده‌ایم که سقف‌های شیشه‌ای وجود دارد در رابطه با همین ساختار زنان که زنان در جایگاه‌هایی که باید تصمیم‌ساز باشند نیستند.
سؤال: نقش زنان در حوزه‌های کلان مدیریتی در دولت آینده که هر کدام از شما به نمایندگی آن هستید به چه شکل و با چه کمیت و کیفیتی خواهد بود؟
خانم رمضان‌خواه: سطح اول برابری همه زنان با همدیگر است و تمام زنان ایرانی در سخن گفتند و آزادی کلام و در شیوه زیستن با هم برابرند و این حق را دارند که در خصوص زندگی شخصی خودشان تصمیم‌گیری بکنند یعنی زن به‌مثابه کنشگر خردمند در نظر گرفته می‌شود. قرار است به همه دختران ایران زمین با یک چشم نگاه شود که ما دیگر در آمارها نبینیم که بپرسند شما معتقدید عدالت در قوانین برای همه برقرار می‌شود و ۷۰٪ جواب خیر بدهند و ۷۴٪ احساس نگاه تبعیض‌آمیز در قوانین داشته باشند. وضعیتی که این نگاه به وجود آورده است سرمایه اجتماعی ایران را در نقطه بحران قرار داده است. دوم اینکه برابری زنان و مردان مطرح است یعنی زنان به‌مثابه شهروندان برابر با مردان هستند.
خانم علی‌آبادی: در نسبت میان زنان و سپهر سیاسی دو بحث را از هم تفکیک می‌کنیم. یک بحث ساختار حکمرانی بحث زنان است و یک بحث حضور زنان در عرصه‌های کلان مدیریتی.
در بخش ساختار حکمرانی زنان همان‌طور که مستحضر هستید ستادی داریم به عنوان معاونت زنان ریاست جمهوری که بازوهای اجرایی دارد یعنی مشاوران امور بانوان وزارت کشور و مشاوران و مدیرکل‌های امور بانوان استانداری‌ها هستند. آن چیزی که ما سعی کردیم در برنامه هفتم توسعه پیش ببریم در حوزه ساختار حکمرانی حوزه زنان، ارتقای این ساختار حکمرانی است چون این بازوهای اجرایی بازوهای کم‌توانی هستند که در اقصی‌نقاط کشور زنان بتوانند از برنامه‌ریزی‌های این‌ها بهره‌مند شوند و دستگاه‌ها را پایه کار موضوع زنان و خانواده بیاورند.
در برنامه هفتم توسعه سعی شده جایگاه و کارکرد معاونت امور زنان ریاست جمهوری تقویت شود و آن بازوهایی که به‌عنوان مشاور امور بانوان دستگاه‌ها به مدیر‌کل امور بانوان استانداری‌ها هستند هم ارتقا پیدا کنند و این ارتقا ساختار حکمرانی به پیشبرد پیوست خانواده و ملاحظات جنسیتی و مسائل زنان کمک می‌کند. در خصوص حضور زنان در عرصه‌های کلان مدیریتی نگاهمان سهل‌گرایی جنسیتی نیست، بلکه با همان شاخص‌هایی که مثلاً برای انتخاب یک وزیر مرد با همان شاخص‌ها زنان هم سنجیده شوند نه اینکه شاخص‌ها را تقلیل بدهیم یا حتی به زنان سهمیه‌ای بدهیم و زنانی که شایستگی این مسئولیت را ندارند بیاوریم یا صرفاً صدای مردان در آن جایگاه باشند در واقع این زن را داریم به ابزاری که آن ساختار که مردان طراحی کردند و چون مردانه اداره می‌شود آن زن صدای مردانی است که او را در آن صندلی نشانده‌اند. به همین خاطر ما بحث شایسته‌سالاری و دسترسی عادلانه زنان به فرصت‌ها را محور اصلی می‌دانیم.
خانم وطن‌خواه: در این رابطه اینکه ما قوانینی را وضع کنیم و خلأ قانونی داشته باشیم چنین نیست و اسناد بالادستی بسیار خوبی در حوزه زنان و خانواده و بحث جمعیت وجود دارد. ما سیاست‌های کلی خانواده را داریم پیش می‌بریم و که بسیار کامل و جامع به بحث روابط زن و مرد، تحکیم خانواده، تربیت فرزند و جمعیت می‌پردازد. اسناد سیاستی دیگری داریم مانند قانون اساسی که در اصل ۱۰ خانواده محور بودن و استحکام روابط خانوادگی مبتنی بر اخلاق را مطرح می‌کند، همچنین اصل ۲۱ قانون اساسی نیز به همین صورت است و برنامه نانوشته‌ای نیست که بخواهیم به آن بپردازیم و در برنامه هفتم توسعه نیز پرداخته شده و روی مصادیقش کار کنیم تا حقوق مادی و معنوی زن را در دفاع و حمایت از مادران به خصوص در دوران بارداری داشته باشیم.
ما در دولت شهید جمهور طرح بیمه زنان خانه‌دار روستایی و درمان ناباروری برای شش میلیون زنان روستایی و بیمه آنها تا شش سالگی فرزندشان در این سطح اجرا شد که باید این ارتقا پیدا کند. بحث حل مسئله حضانت فرزند و واگذاری قیومیت که در اصل ۲۱ آمده است و در سند جمعیت که در سال ۱۳۹۳ حضرت آقا به سیاست‌های جمعیت اشاره کردند و بسیار تأکید کردند که ما در سال ۱۴۰۰ آن را در قالب جوانی جمعیت داشتیم. نقش‌آفرینی زنان در بخش زنان شاغل نیز باید در قالب الگوی سوم تعریف شود.
خانم یکه‌زارع: در بحث ارتقا ساختارها بنده و دوستان توضیحاتی دادیم. در رابطه با توانمندسازی زنان سرپرست خانوار می‌خواهم صحبت کنم. ابتدا از لحاظ رویکردی باید موضعمان را روشن کنیم که آیا ما اعتقاد داریم اصلاً باید زنان توانمند بشوند؟ البته خود واژه توانمندسازی زنان هم گویا رویکرد بالا به پایین دارد و کافی است ما عرصه را فراهم بکنیم و زنان ما و خانواده خودشان عاملیت داشته باشند، اما حاکمیت اینجا باید در نقش تسهیلگر ورود کند. ما در حوزه کاری خودمان مراجعه‌کننده‌هایی که مشکل معیشتی دارند زیاد داریم و به آنها نمی‌گوییم سبد کالا می‌دهیم یا حمایت‌های این مدلی می‌کنیم چون حمایت‌های این چنینی بیش از هر چیزی عزت نفس آن فرد را زیر سؤال می‌برد و تخریب می‌کند، ما فضای اشتغال را فراهم می‌کنیم.
فاطمه باقری
انتهای پیام
نظر شما