به گزارش روز شنبه گروه علم و آموزش ایرنا، احسان عارفیان پزشکی بازساختی را یکی از شاخه‌های جدید رشته پزشکی عنوان کرد و گفت: این رشته به طور رسمی از سال ۲۰۰۸ وارد کتاب‌های مرجع پزشکی شد و یکی از فصول کتاب طب داخلی هاریسون را به خود اختصاص داد. با توجه به جایگاه بالای این فناوری برتر در دنیا و اهمیت درمانی و ارزش اقتصادی آن برای جامعه، ستاد توسعه فناوری های پزشکی بازساختی و سلول های بنیادی در سال ۱۳۸۷ در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌‍‍بنیان ریاست‌جمهوری تشکیل و شروع به فعالیت کرد.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی قرار گرفتن علوم سلول های بنیادی در فصل سوم بند ۲-۳ از نقشه جامع علمی کشور به عنوان اولویت های (الف) در علوم پایه و کاربردی را نشان دهنده اهمیت این حوزه دانست و گفت: در همین راستا سند ملی علوم و فناوری های سلول های بنیادی در مهرماه ۹۲ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.

وی تلفیق پزشکی بازساختی با دانش سلول‌های بنیادی، پزشکی مولکولی، ژنتیک، مهندسی بافت، زیست مواد، ایمنی شناسی، آسیب شناسی و تمامی حوزه های زیست پزشکی را در کنار متخصصان بالینی، فرصتی مناسب جهت ایجاد محصولات کاربردی و بیولوژیک جهت درمان بیماری‌های سخت درمان عنوان کرد.

عارفیان به آغاز پیوند سلول‌های بنیادی خونساز مغز استخوان از دهه ۷۰ میلادی اشاره کرد و گفت: از سال ۱۹۹۵ به بعد ایمونوسل‌تراپی (درمانی برای بیماری های سخت‌درمان از جمله سرطان با استفاده از سلول های ایمنی بدن به این معنی که سلول های ایمنی خود بدن). با استفاده از سلول‌های سیستم ایمنی مانند سلول‌های کشنده طبیعی، سلول‌های تی T، سلول‌های دندریتیک و ژن درمانی و مواردی از این قبیل مورد توجه محققان و متخصصان علوم بالینی قرار گرفت و از سال ۲۰۰۰ موضوع دست ورزی‌های داخل سلولی و ویرایش ژنوم به عنوان یک شاخه مهم از این علم و فناوری پیشرفت کرد. پس از آن در سال ۲۰۰۶ عبارت جامع پزشکی بازساختی برای اولین بار توسط انستیتوی ملی سلامت آمریکا تعریف و این علم و فناوری به یک رشته وسیع برای تولید محصولات بر پایه ژن، سلول و بافت تبدیل شد.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی افزود: اگر پزشکی بازساختی را به عنوان پزشکی آینده در نظر بگیریم، در مقابل آن پزشکی فعلی را داریم که بیشتر متمرکز بر تشخیص و درمان با داروهای شیمیایی و تا حدی بیوتکنولوژیکی است.

عارفیان می‌گوید: اکنون حرکت پزشکی نوین به سمت پزشکی فردمحور و حتی پزشکی دقیق است و به همین علت، پزشکی روز به روز به فرآورده‌ها و محصولات بیولوژیک نوین بر پایه ژن، سلول و بافت نیازمندتر است. چنین فرآورده‌هایی با عنوان فناوری‌های پیشرفته ژن، سلول و بافت یا به اختصار AGCTTs تعریف می‌شوند.

این محصولات شامل محصولات یا داروهای زنده نوآورانه و پیچیده‌ای هستند که می‌توان از آنها در درمان انواع بیماری‌های صعب العلاج و کشنده؛ از جمله سرطان‌ها (نظیر سرطان خون و ملانوما)، بیماری‌های تحلیل برنده عصبی (نظیر مالتیپل اسکلروز و پارکینسون)، بیماری‌های ارثی و بیماری‌های خود ایمنی (نظیر دیابت و لوپوس) استفاده کرد.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی در ادامه به اهمیت ویژه‌ این محصولات در درمان بیماری‌های شدید، نادر یا مزمن، اشاره کرد که هرچند تاکنون تعداد بیماران درمان شده زیاد نیست اما تولید و مصرف این محصولات به شدت رو به پیشرفت است.

به گفته او گرایش شدید محققان و دانشمندان جهان به این شاخه از علم و فناوری و سرمایه‌گذاری‌ کشورهای پیشرفته در این حوزه، حاکی از نقش مهم و چشمگیر این شاخه از علم و فناوری در کسب سهم مهمی از درمان بیماری‌ها در آینده نزدیک است و پیش‌بینی می‌شود کشورهای صاحب فناوری در این حوزه از کشورهای صاحب اقتدار در سطح ملی و بین‌المللی محسوب شوند.

عارفیان محصولات پزشکی بازساختی را محصولاتی نوآورانه و پیچیده دانست که بر اساس سلول‌های پیکری (سوماتیک)، ژن‌ها یا بافت‌ها هستند و بیان کرد: تنوع محصولات زیرمجموعه این تعریف بسیار است که از جمله آن ها می توان به سوسپانسیون‌های سلولی، ناقل های ویروسی، دی ان ای DNA یا ام ار ان ای mRNA، بافت‌های مهندسی شده و ترکیبی از آنها اشاره کرد.

حل مشکل کمبود اعضای اهدایی با کمک فناوری‌های سلول‌های بنیادی

عارفیان گفت: در افق توسعه این علم امکان تولید و ترمیم بافت و بازسازی اعضای بدن با استفاده از سلول‌های بنیادی در مهندسی بافت، همچنین درمان بیماری‌های ژنتیکی و سرطانی کاملاً نمایان شده و به نظر می‌رسد که در آینده نه چندان دور بشر دغدغه از دست دادن بافت و اعضای حیاتی را با کمک فناوری سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی به فراموشی بسپارد.

او اظهار داشت: این فناوری پیشرفته پزشکی، امیدهای زیادی را در ترمیم یا جایگزینی بافت یا اندام‌های آسیب دیده با سلول‌ها یا بافت جدید و به دنبال آن از سرگیری فعالیت طبیعی آن اندام را در بیماران مزمن برانگیخته است و به علاوه به علت کمبود اعضای اهدایی و تعداد زیاد بیماران نیازمند پیوندهای مختلف که هر روز این صف انتظار را طولانی‌تر می‌کند، بحث پزشکی بازساختی می‌تواند به حل این مشکل در آینده کمک می‌کند.

توجه شرکت های دارویی و غیر دارویی به فناوری‌های پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی، سرعت پیشرفت این علم نوپا را چشمگیر خواند و عنوان کرد: امروزه ۱۱۹ محصول دارای تاییدیه ورود به بازار را با نام کلی محصولات ژن، سلول و بافت/ GCT (Gene, Cell and Tissue) در زمینه درمان بیماری‌های صعب العلاج دارد و با توجه به نرخ CAGR ۳۴ درصدی جهانی، این علم از جایگاه ویژه‌ای در پزشکی آینده برخوردار است.

عارفیان افزود: به همین دلیل به شدت مورد توجه شرکت‌های دارویی و غیر دارویی قرار گرفته است و طبق آخرین گزارش‌های جهانی تا ابتدای سال ۲۰۲۱ تعداد هزار و ۳۶۹ شرکت در زمینه فناوری های حوزه ژن، سلول و بافت مشغول به فعالیت بوده‌اند.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با اشاره به اینکه حمایت از توسعه فناوری های مرتبط به پزشکی بازساختی از دهه آخر قرن بیستم در دستور کار کشورهای توسعه یافته قرار گرفته، تصریح کرد: بررسی موضوعی این مطالعات نشان می دهد حوزه درمان‌های نوین سرطان در راس این مطالعات قرار گرفته است و توسعه مرگ و میرهای حاصل از سرطان در دنیا و افزایش امیدها به درمان های مبتنی بر پزشکی بازساختی اعم از ایمونوسل تراپی و ایمونوتراپی و ژن درمانی باعث شده علاوه بر نظام‌های دولتی، بخش خصوصی نیز سرمایه گذاری وسیعی در این حوزه داشته باشد.