«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر حشمت الله فلاحت پیشه، تحلیل گر روابط بین الملل گفتگو کرده است. فلاحت پیشه معتقد است: «یک سیاست خارجی موفق در آینده سیاستی خواهد بود که خود را از تنش و تحریم نجات بدهد. به ویژه اینکه در حالی که در شرایطی کنونی سیاست نعمت دانستن تحریم‌ها در نظر افکار عمومی جامعه نیز شکست خورده است. اگر رئیس جمهور آینده برای این مسأله طرح و برنامه داشته باشد می‌تواند مردم را با خود همراه کند. به همین دلیل رئیس جمهور بعدی کشور می‌بایست سیاست تنش زدایی و رفع تحریم‌ها و مذاکرات با آژانس و کشور‌های غربی را برای احیای برجام آغاز کند. در گام نخست سایه فعال شدن مکانیسم ماشه را از سر مردم ایران بردارد». در ادامه ماحصل این گفتگو را می‌خوانید.

*کاندیدا‌های ریاست جمهوری رویکرد‌های متفاوتی در زمینه سیاست خارجی ارائه داده اند. به نظر شما با توجه به شرایط کشور چه برنامه‌ای در سیاست خارجی می‌تواند چالش‌های بین المللی ما را کاهش و یا از بین ببرد؟

کسی که می‌خواهد رئیس جمهور آینده ایران باشد باید سه موضوع مهم را در دستور کار قرار بدهد. نخست مسأله سیاست خارجی ایران است. دوم سیاست داخلی و به خصوص حقوق شهروندی و شفاف سازی سیاست داخلی است. مسأله سوم اقتصاد کشور است که هم به دو عامل دیگر ارتباط دارد و هم اینکه نسبت به عوامل دیگر برای مردم محسوس‌تر است. من معتقدم سیاست خارجی یکی از ابرچالش‌های ایران امروز و دولت آینده است. بین کاندیدا‌هایی که در صحنه انتخابات حضور دارند چهار کاندیدا به دنبال حفظ وضعیت موجود سیاست خارجی هستند. جلیلی، قالیباف، زاکانی و قاضی زاده هاشمی چهار نامزد ریاست جمهوری هستند که اگر سیاست خارجی امروز ما خوب یا بد است و یا اینکه منافع ملی ما را تأمین می‌کند یا خیر از آن حمایت می‌کنند و به دنبال تداوم آن هستند. در شرایط کنونی نیز مهم‌ترین سوالی که پیش روی این افراد است این است که چرا فرصت مذاکره را از بین بردند. در شرایط کنونی روسیه منتظر نتیجه انتخابات ایران است و عنوان می‌کند در صورتی که فردی در ایران به قدرت برسد که منافع آن‌ها را تأمین نکند در روابط راهبردی خود با ایران تجدید نظر خواهند کرد. بدون تردید این وضعیت یک ضعف در سیاست خارجی ایران به شمار می‌رود. آقای پورمحمدی که اصولگرایان سنتی را در جمع کاندیدا‌ها نمایندگی می‌کند هنوز یک چارچوب مشخص را از خود ارائه نداده است. در چنین شرایطی تنها گزینه‌ای که در مقابل چهار گزینه یاد شده قرار می‌گیرد آقای پزشکیان است. دیدگاه‌های کلی آقای پزشکیان در زمینه سیاست خارجی مشخص است، اما واقعیت این است که ایشان هنوز برنامه‌ای در این زمینه ارائه نکرده است. من معتقدم اگر آقای پزشکیان به دنبال پیروزی در انتخابات است باید سیاست به صفر رساندن تنش‌های خارجی را در دستور کار قرار بدهد. در واقع وزیر خارجه دولت باید هر شش ماه به رئیس جمهور گزارش بدهد که در این مدت چه میزان از تنش‌های بین المللی ایران را کاهش داده است. از سوی دیگر دولت آینده باید دیپلماسی اقتصادی را در دستور کار قرار بدهد.

دیدگاه‌های کلی آقای پزشکیان در زمینه سیاست خارجی مشخص است، اما واقعیت این است که ایشان هنوز برنامه‌ای در این زمینه ارائه نکرده است. من معتقدم اگر آقای پزشکیان به دنبال پیروزی در انتخابات است باید سیاست به صفر رساندن تنش‌های خارجی را در دستور کار قرار بدهد. در واقع وزیر خارجه دولت باید هر شش ماه به رئیس جمهور گزارش بدهد که در این مدت چه میزان از تنش‌های بین المللی ایران را کاهش داده است

*چهار کاندیدایی که شما اشاره کردید تحریم‌ها را نعمت می‌دانند و در مناظره اول انتخاباتی نیز به شکلی صحبت می‌کردند که در شرایط تحریم‌ها کشور با موفقیت‌های بزرگی مواجه شده است. تغییر این نگرش با چه هزینه‌هایی همراه خواهد بود؟

اگر تحریم‌ها به خودکفایی منجر شود مثبت است. منطقی نبودن مثبت بودن تحریم‌ها در طول سه سال گذشته اثبات شد. شرایط به شکلی بود که در طول این سه سال ماهیانه ۱۰۰۰ تومان قیمت دلار افزایش پیدا کرد و یا ارزش پول ملی کشور به صورت ماهیانه ۱۰۰۰ تومان کاهش پیدا کرد. از سوی دیگر تحریم‌ها تنها برای کاسبان تحریم‌ها نعمت بوده است. ما مشاهده کردیم که در حالی که میزان فروش نفت ایران به هفت برابر دوران ترامپ رسید، اما هیچ اثری در اقتصاد کشور نداشت. دلیل اینکه اثر این پول‌ها در زندگی اقتصادی مردم ملموس نبود این بود که سود اصلی آن به جیب کاسبان تحریم‌ها رفت. به همین دلیل من معتقدم یک سیاست خارجی موفق در آینده سیاستی خواهد بود که خود را از تنش و تحریم نجات بدهد. به ویژه اینکه در حالی که در شرایطی کنونی سیاست نعمت دانستن تحریم‌ها در نظر افکار عمومی جامعه نیز شکست خورده است اگر رئیس جمهور آینده برای این مسأله طرح و برنامه داشته باشد می‌تواند مردم را با خود همراه کند. به همین دلیل رئیس جمهور بعدی کشور می‌بایست سیاست تنش زدایی و رفع تحریم‌ها و مذاکرات با آژانس و کشور‌های غربی را برای احیای برجام را آغاز کند. باید نخست سایه فعال شدن مکانیسم ماشه را از سر مردم ایران بردارد.

*پزشکیان چگونه می‌توان رویکردی در پیش بگیرد که اقبال عمومی نسبت به ایشان در مقابل کاندیدای اصولگرایان بیشتر باشد؟ آیا پزشکیان قابلیت این را دارد که خود را به عنوان پدیده انتخاباتی معرفی کند؟

این مسأله بستگی به نوع و شیوع فعالیت‌های سیاسی و انتخاباتی ایشان دارد. من معتقدم پزشکیان نباید تحت تأثیر ساختار قرار بگیرد. ساختاری که آقای پزشکیان در آن کار کرده مجلس بوده و در لابی‌های مجلس نیز نوعی محافظه کاری وجود دارد. این در حالی است که در شرایط کنونی ما با مجلسی مواجه هستیم که میانگین رأی آوری برخی از آن‌ها بین ۵ تا ۶ درصد است. کاندیدایی که به دنبال پدیده شدن است باید خواست مردم کوچه و بازار و جامعه را نمایندگی کند. آن چیزی که خواست مردم است از آن چیزی که در لابی‌های تنگ و تاریک مجلس وجود دارد متفاوت است. نکته مهم اینکه چهار کاندیدای محافظ وضعیت موجود اجازه نمی‌دهند انتخابات پدیده دیگری داشته باشد و به همین دلیل آن را در لایه‌های محافظه کاری محدود می‌کنند. اگر این اتفاق رخ بدهد مردمی که از انتخابات دلسرد شده اند خیلی زود تلویزیون خود را در مقابل مناظره‌ها خاموش می‌کنند و در انتخابات شرکت نمی‌کنند. مردم منتظر برنامه‌های جدید هستند و در چنین شرایطی با محافظه کاری نمی‌توان پدیده شد.

*اختلافات بین طیف‌های مختلف اصولگرایی وجود دارد. این در حالی است که اگر کاندیدا‌های اصولگرایی به سود هم و در نهایت به سود یک گزینه که احتمالا قالیباف خواهد بود کناره گیری نکنند شرایط برای آن‌ها سخت می‌شود. آیا اختلافات اصولگرایان اجازه می‌دهد آن‌ها در نهایت با یک کاندیدا در صحنه حضور داشته باشند؟

کاندیدای اصولگرایان در مرحله نخست تلاش می‌کنند آقای پزشکیان را هم سطح سازی با خود کنند تا آقای پزشکیان را نیز هم قد خود بین افکار عمومی جامعه نشان بدهند. استراتژی حافظان وضعیت موجود نیز این است که آقای پزشکیان را در یک سازوکار محافظه کاری گیر بیندازند. یکی از اهداف اصولگرایان این است که پزشکیان نتواند در زمینه سیاست خارجی طرح و برنامه جدیدی ارائه بدهد. این در حالی است که در زمینه سیاست خارجی ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که رئیس جمهور بعدی می‌تواند از آن‌ها استفاده کند. در شرایط کنونی مجموع مراودات ایران با افغانستان از مجموع مراودات ایران با ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا بیشتر است. این وضعیت درباره عراق نیز وجود دارد و مجموع مراودات ما با این کشور در حدود دو برابر کشور‌های اروپایی است. اولین اتفاقی که می‌تواند در دولت آینده رخ بدهد بازتفسیر مرزهاست. در شرایط کنونی مرز‌ها در جهان به صورت اقتصادی تعریف می‌کنند. در سطحی فراتر می‌توان با احیای توافقات امنیتی دهه هفتاد یک فضای آرامش بخشی را به خصوص با کشور‌های عربی منطقه به وجود آورد. کشور‌های عربی در سال‌های اخیر به اندازه‌ای از ایران دور شده اند و دچار ایران هراسی تبلیغی هستند که حاضر نیستند با ایران زیر یک چتر امنیتی قرار بگیرند. به همین دلیل کاندیدای موفق خواهد بود که در فضای انتخاباتی پیشنهاد احیای توافقات و یا حتی توافقات جدید به کشور‌های منطقه در راستای هم افزایی مطرح کند. اگر آقای پزشکیان قصد دارد در انتخابات موفق باشد باید سیاست تنش زدایی را در دستور کار قرار بدهد و از سوی دیگر دیپلماسی اقتصادی را به عنوان اولویت سیاست خارجی خود تعیین کند.