به گزارش خبرگزاری مهر، نشست‌ آسیب‌شناسی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با محوریت دوره سی و پنجم این نمایشگاه در قالب شانزدهمین جلسه از سلسله نشست‌های «عصر کتاب» سه‌شنبه ۲۹ خرداد توسط مرکز مطالعات راهبردی ژرفا و اندیشکده هنر و رسانه (میز کتاب) برگزار شد.

در این نشست سعید مکرمی مدیر انتشارات و فروشگاه اسم و سمیه جمالی نویسنده، فعال حوزه نشر و کارشناس روابط عمومی سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور داشتند و پیرامون بررسی آسیب‌ها و چالش‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نظراتی را ارائه دادند.

ارزیابی نمایشگاه کتاب کار راحتی نیست

در ابتدا مکرمی نسبت به ارزیابی کردن نمایشگاه کتاب تهران گفت: معمولاً ارزیابی کار راحتی نیست؛ خصوصاً آنکه ما بخواهیم در خصوص نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران سخن بگوییم. در ابتدا ما باید بدانیم که مخاطب نمایشگاه بین المللی کتاب تهران چه کسانی هستند؟ آنگاه می‌توان پیرامون آن صحبت کرد.

مدیر فروشگاه اسم نمایشگاه سی و پنجم کتاب تهران را نسبت به نمایشگاه کتاب سال گذشته (سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران) مناسب‌تر دانست و گفت: نمایشگاه کتاب امسال نسبت به نمایشگاه کتاب سال گذشته خیلی مرتب‌تر و رو به جلوتری بود. نمایشگاه کتاب یکی از پروژه‌های سخت کشور است. چرا که تمامی اقشار مختلف جامعه با آن سر و کار دارند و مخاطبان عمومی گستره‌ای دارد. باید گفت که با این حجم مخاطب نمایشگاه کتاب سی و پنجم توانست نمره قبولی دریافت کند.

اردیبهشت بهترین زمان نمایشگاه کتاب

مکرمی نسبت به زمان و مکان برگزاری نمایشگاه کتاب گفت: در خصوص زمان نمایشگاه باید گفت که اردیبهشت ماه بهترین زمان ممکن است. در صنعت نشر اگر زمان را بخواهیم تقسیم‌بندی بکنیم باید بگوییم که اردیبهشت ماه بهترین زمان ممکن است چرا که در ابتدا ما خنکی هوا را داریم و هنوز هوا رو به گرمی نرفته است. نکته دیگر آنکه هنوز به دوره رکود صنعت نشر نرسیده‌ایم، یعنی با پایان نمایشگاه در ابتدای ورود به دوره رکود صنعت نشر هستیم. برای برگزاری نمایشگاه کتاب در سه ماه پایانی سال اصلاً چنین فرصتی را نداریم که بخواهیم در آن زمان برگزار کنیم. در فصل پاییز نیز اصلاً زمان مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نیست؛ چرا که در ابتدای شروع مدارس و دانشگاه‌ها هستیم. پس بنابراین به نظر بنده اردیبهشت ماه بهترین زمان ممکن برای برگزاری نمایشگاه است

دسترسی آسان برای مخاطب و خانواده‌ها

مدیر نشر اسم در خصوص مکان نمایشگاه کتاب که آیا مصلی بهتر است یا شهر آفتاب گفت: در خصوص مکان نمایشگاه در ابتدا باید این سوال را چنین جواب داد که مخاطب نمایشگاه چه کسی است؟ به نظر بنده مخاطب نمایشگاه کتاب در حال حاضر خانواده‌ها هستند. یعنی عموم مردم. پس اگر عموم مردم مخاطبین نمایشگاه هستند باید نمایشگاه کتاب در جایی قرار بگیرد که دسترسی آسانی داشته باشند. جایی باشد که به عنوان مثال یک نوجوان کم سن و سال بتواند با دوستانش به راحتی در نمایشگاه حضور داشته باشد و کتاب بخرد. بنابراین اگر ما نمایشگاه کتاب را در جایی قرار بدهیم که امکان حضور خانواده سخت باشد بسیاری از مخاطبین نمایشگاه را از دست خواهیم داد.

مصلی قابل مقایسه با شهر آفتاب نیست

در ادامه مکرمی نسبت به مشکلات مکانی شهر آفتاب گفت: سوال اصلی که برای خودم ایجاد شده آن است که اساساً چرا باید نمایشگاه در شهر آفتاب کلید می‌خورد؟ آن هزینه‌های سنگینی که در آن سال‌ها برای برگزاری و برپایی نمایشگاه شهر آفتاب انجام شد اگر برای صنعت نشر خرج می‌شد، شاهد اتفاقات بهتری بودیم. از دیگر مشکلاتی که در برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب باید به آن توجه کرد آن است که، ساعت پایانی نمایشگاه کتاب ۸ شب است، غرفه‌دارها تا بخواهند وسایل خود را جمع و جور کرده و از نمایشگاه خارج بشوند ساعت از هشت گذشته است! خوب این عزیزان چطور می‌توانند در آن ساعت پایانی شب بیرون از تهران وسیله پیدا کنند؟ ۳۰ کیلومتر دورتر از تهران خود را به خانه‌های خود برسانند؟ حال شما تصور کنید که اگر نمایشگاه در مصلی برگزار شود، همگی به راحتی می‌توانند با گرفتن یک اسنپ، به خانه‌های خود بروند. امنیتی که در این ساعت پایانی شب در مصلی تهران است قابل مقایسه با شهر آفتاب نیست. نکته بعدی آنکه تعداد قابل توجه مخاطبین ما از تهران به نمایشگاه می‌آیند؛ با برگزاری در شهر آفتاب؛ باید توجه داشته باشیم که حجم وسیعی از مخاطب را روزانه از وسط تهران می‌کشانیم به شهر آفتاب. بعضی مواقع ما با تصمیم‌هایمان در نظر نمی‌گیریم که چه مشکلاتی را برای مخاطبین ایجاد می‌کنیم! حجم وسیعی از مصرف بنزین، ایجاد ترافیک، ایجاد ناامنی و… از کوچک‌ترین موارد ایجاد شده برای مخاطبین است.

نمایشگاه کتاب تهران و نمایشگاه‌های جهانی

در ادامه مدیر فروشگاه اسم در خصوص مقایسه نمایشگاه کتاب تهران با نمایشگاه‌های جهانی گفت: در خصوص فروش نمایشگاه باید گفت که آیا مخاطبین کتاب در تمام طول سال دسترسی مناسب به خرید کتاب را دارد؟ در خصوص مقایسه نمایشگاه کتاب تهران با نمایشگاه‌های جهانی باید این سوال پرسیده شود که نمایشگاه کتاب تهران را چه کسی برگزار می‌کند؟ و یا به طور مثال نمایشگاه کتاب فرانکفورت را چه کسی برگزار می‌کند؟ نمایشگاه کتاب تهران را کسانی برگزار می‌کنند که از این صنعت ارتزاق نمی‌کنند و بعد از پایان نمایشگاه کتاب تهران دیگر با مقوله کتاب سر و کار ندارند. اما نمایشگاه کتاب فرانکفورت توسط اتحادیه ناشران برگزار می‌شود و بعد از پایان نمایشگاه فرانکفورت تمامی کنشگران با کتاب نیز سر و کار دارند.

نبود برنامه، فقدان برنامه ریزی

مکرمی نبود برنامه را از دیگر مشکلات نمایشگاه کتاب دانست و گفت: از دیگر مشکلات نمایشگاه نبود برنامه است، وقتی ناشران نمی‌دانند که برای سال بعد مکان نمایشگاه کجا است نمی‌توانند دقیق برنامه‌ریزی کنند. نبود برنامه هر ساله اتفاق افتاده و ناشران تا اسفند ماه نمی‌دانند که مکان دقیق نمایشگاه کجا است. اگر ناشران بدانند که نمایشگاه سال بعد در مصلی برگزار می‌شود و یا در شهر آفتاب برنامه‌ریزی‌های خاص خودشان را خواهند داشت. ناشران برای شهر آفتاب یک برنامه‌ریزی خاصی دارند و برای مصلی یک برنامه‌ریزی دیگر دارند. در خصوص تصمیم‌گیری نمایشگاه کتاب آیا که نمایشگاه باشد و یا فروشگاه؟ یک تصمیم غیر عقلانی و یک تصمیم غیر بومی است. به دلیل اینکه صنعت نشر ایران ربطی به صنعت نشر آلمان و دیگر کشورهای جهان ندارد. چرا که ما اقتضائاتی داریم که خیلی از کشورهای دیگر ندارند و این مقایسه یک مقایسه غلط است. و من به عنوان یک کتاب فروش و به عنوان یک ناشر از نمایشگاه فعلی دفاع می‌کنم.

ارزیابی یک مشاهده‌گر

سمیه جمالی در ابتدای صحبت خود پیش از ورود به بحث نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: من کارمند وزارت ارشاد نیستم و حضورم در روابط عمومی سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران صرفاً حضور ده روزه بوده و آنچه را که در نمایشگاه سی و پنجم مشاهده کرده‌ام را بیان می‌کنم. از نگاه خودم شاهد آن بودم که برای برگزاری نمایشگاه کتاب چه قدر زحمات‌های فراوانی کشیده شد که چنین نمایشگاهی برپا بشود.» این نویسنده در خصوص ارزیابی نمایشگاه کتاب و آن که چه نمره‌ای سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌گیرد، گفت: «به عقیده‌ی من نمایشگاه امسال نمره‌ی قبولی می‌گیرد. امسال شاهد آن بودیم که نمایشگاه کتاب با برنامه‌ی بهتری پیش برود. سال‌های گذشته یکسری اتفاقات و برنامه‌ها به روزهای آخر موکول می‌شد اما امسال شاهد چنین موردی نبودیم.

تعدد برنامه‌های ادبی، اتفاق خوب نمایشگاه امسال

جمالی وجود برنامه‌های متعدد ادبی در نمایشگاه کتاب را اتفاق خوب توصیف کرد و گفت: از دیگر اتفاقات خوب نمایشگاه کتاب امسال این بود که تعداد قابل توجهی برنامه‌های ادبی در نمایشگاه کتاب برگزار شد. همانند کوشک کتاب، گوشه نقد، سرای ملل… به انضمام برنامه‌های خصوصی غرفه‌ها و برنامه‌های دیگری که در خصوص کتاب در نمایشگاه کتاب برگزار شد. همه‌ی این موارد بسیار خوب است و یک امکان خوبی در نمایشگاه کتاب برای مخاطبان ایجاد می‌کند که بتوانند استفاده کنند. اما اینکه مخاطب چه قدر توانست استفاده کنند؟ آن جای بحث دارد.

نمایشگاه کتاب زمان همدلی است

این نویسنده در ادامه گفت: نمایشگاه کتاب تهران زمان همدلی است. وقتی که نمایشگاه کتاب برگزار می‌شود یک حال خوبی بین تمام اهالی حوزه نشر ایجاد می‌شود. از تمام کسانی که فعال در این حوزه هستند و تا خوانندگانی که رأی تهیه کتاب به نمایشگاه می‌آیند، این حال خوب و نشاط ایجاد می‌شود. اما این حال خوب و نشاط یکی دو سال است که رقم نمی‌خورد و دلیلش آن است که بعضی مسائل سیاسی را با مقوله کتاب قاطی می‌نمائیم. ما نباید مقوله کتاب را با نگاه سیاسی همراه کنیم. بعضی کنشگران کتاب هم بودند که امسال شرکت کردند و این تفکیک سازی را قائل شدند. حال اگر تعامل دو طرفه‌ای بین دولت و مخاطبین نمایشگاه رقم بخورد شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.