به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، ICT یکی حوزه های پیشرو و تاثیرگذار در زیست بوم علم و فناوری است و ناظر به اهمیت این موضوع، معاونت علمی در سال گذشته اقدام به تاسیس ستاد توسعه فناوری‌های اتصال پذیری و ارتباطات کرد تا زیرساخت‌های ارتباطاتی، هوشمندسازی صنایع و تحول دیجیتال را پیش ببرد.

با محمد کرباسی، دبیر ستاد به گفت و گو نشستیم تا مساله این ستاد، برنامه ها و موضوعات پیش رویشان از او جویا شویم، آنچه در ادامه می آید، ماحصل این گپ و گفت است که می خوانید:

***

با توجه به اینکه ستاد شما به تازگی ایجاد شده است؛ به اعتقاد شما، مساله معاونت علمی از تاسیس ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات چه بود؟ ستاد شما مشخصا تولی‌گری کدام بخش از جغرافیای علم و فناوری ما را نمایندگی می‌کند؟

ستاد توسعه فناوری‌های اتصال پذیری و ارتباطات، همانطور که در عنوان آن هم آمده بر زیرساخت‌های ارتباطاتی، هوشمندسازی صنایع و تحول دیجیتال متمرکز است. فاصله ما در این سه حوزه با فناوری‌هایی که در سطح بین الملل وجود دارد، به اندازه‌ای است که تاسیس یک ستاد به منظور توسعه دادن فناوری‌های این حوزه‌ها را بیش از پیش برجسته می کرد.

یکی از موضوعاتی که به ستاد شما ارتباط پیدا می کند، کیفیت اینترنت داخلی است، آیا ستاد شما برنامه‌ای برای این موضوع دارد؟

یکی از موضوعاتی که ستاد ما پیگیری می کند، بحث توسعه فناوری است که خود امری زمانبر است به دلیل همین بیشتر نگاه ما به آینده است و اینکه ما بتوانیم زیرساخت های ارتباطی نسل پنجم را در کشور توسعه دهیم و از ظرفیت های کشور برای بومی سازی آن استفاده کنیم.

نکته دوم اینکه ما شاید از نظر هوشمندسازی و اینترنت اشیاء کم و کاستی از نظر تکنولوژیک نداشته باشیم اما هدف توسعه ارتباطات نسل پنجم این است که ما بتوانیم به اینترنت سیار با کیفیت و پهنای باند بالا برسیم که این تنها یکی از سه محور مهم نسل پنج است. چون خود نسل پنج علاوه بر بحث توسعه ارتباطات سیار، بحث توسعه هوشمندسازی و استفاده از IOT و همچنین بحث توسعه ارتباطات با پهنای باند بالا و حساس با تاخیر کم در خودروهای هوشمند را هم شامل می شود.  

علاوه بر این ها محور مهمی که وزارت ارتباطات هم بر آن تمرکز کرده، بحث توسعه شبکه‌های فیبر نوری تا منازل است که بیشتر بر اینترنت ثابت تمرکز دارد برخلاف توسعه‌ای که ما شاید در چند سال اخیر در حوزه اینترنت سیار داشته‌ایم.

واقعیت این است که عمده نیاز کاربران از جنس اینترنت ثابت است و ما شاید لازم بود، مکمل آن حرکت، FTTH را هم همزمان پیش می بردیم. حالا آن عقب ماندگی ها خوشبختانه در حال جبران است، امیدوارم با تکمیل پروژهFTTH  و انتقال حجم زیادی از بارترافیکی سیار به بار ترافیکی ثابت، این جا به جایی و اصلاح اتفاق بیوفتد چراکه عمدتا ما ترافیک‌مان ثابت است و مردم در منازل‌شان از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند، تحقق این امر خود به خود قدم مثبتی در راستای کیفیت اینترنت خواهد بود.

موضوع دیگری که همزمان باید به آن اشاره‌کرد، بحث شبکه ملی اطلاعات است، وقتی شبکه ملی اطلاعات وجود ندارد، درخواست خدمات اینترنتی متقاضیان از مرز خارج شده و به یک سرور خارجی می رسد و آن سرور خارجی به آن هاHost  داخلی دوباره درخواست می دهد و دوباره همین مسیر طی می شود یعنی ما چهار بار مرز را به خاطر همین مساله طی می کنیم. در حالیکه اگر اینترنت ملی که همان شبکه ملی اطلاعات است، شکل بگیرد، خود همین به کیفیت اینترنت کمک قابل توجهی خواهد کرد و خوشبختانه، فکر میکنم بالای 60 درصد کار شبکه ملی هم پیش رفته است و یکی از اولویت ها و ضرورت هایی که در ستادمان تعریف کرده ایم هم پیگیری محورهای بومی سازی این محورها است.

این موارد در هماهنگی با وزارت ارتباطات پیش می‌رود؟ در این مسیر دچار موازی‌کاری نمی‌شوید؟

بله، این‌ها در ارتباط با وزارت ارتباطات است منتهی ماموریت این وزارت خانه، ارائه خدمت است نه توسعه فناوری. رویکرد آن ها نسبت به کیفیت اینترنت داخلی، حمایت از بومی‌سازی است.

حمایت به چه معنا؟

حمایت به این معنا که از نظر سیاست گذاری و انتخاب بازار تامین کننده جزو اولویت هایشان قرار دارد ولی ماموریتی از جنس توسعه فناوری ندارند، و اینجا مرز میان ما و آن ها است. خوشبختانه در تعاملی که با معاونت نوآوری و فناوری وزارت ارتباطات شکل داده ایم، یک فراخوان مشترک را با این معاونت و یکی اپراتورها منتشر کرده ایم، این روالی است که ما در ادامه هم می خواهیم بر اساس آن حرکت کنیم، خوشبختانه زیست بوم ارتباطات، زیست بوم بالغی است از این نظر که ارزش کار دانش بنیان در آن جا شناخته شده است و به همین دلیل کار ما در ستاد شاید راحت تر باشد، ولی تاکیدی که همیشه در ستاد داشته ایم این بوده است که همیشه از ظرفیت طرف تقاضا کمک بگیریم و توسعه فناوری تنها برای توسعه فناوری نباشد.

چقدر از شرکت‌های دانش‌بنیان در تحقق اینترنت ملی کمک گرفته‌ایم؟ طرح پرچم‌دار ستاد؟

سه موضوع محوری را به عنوان پروژه های پرچم دار ستاد تعریف کرده ایم، نخست بحث انتقال داده نوری است یعنی ما از طریق لینک نوری بتوانیم بین دو نقطه اطلاعات را منتقل کنیم که در این زمینه یکی از شرکت های دانش بنیان از چند سال قبل ورود کرده است و درصدد هستیم که در قالب یک طرح کلان از این طرح حمایت کنیم.

دوم، آزمایشگاه ساخت سریع اینترنت اشیاء است که پروژه تجهیز این برنامه در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در حال انجام‌است و امیدواریم که تا تابستان راه اندازی شود. در قالب همین آزمایشگاه ما بحث هکاتون اینترنت اشیاء در موضوعات مختلف و کاربردش را هم برگزار می‌کنیم و موضوع سوم هم بحث OPEN RAN  هست که یکی از موضوعات مهم در توسعه فناوری ارتباطات است که آن هم پیگیر هستیم تا به زودی شرکت مجری آن را پیداکنیم.

علاوه بر اینها ما در بحث توزیع کلید کوانتومی که باز یکی از محورهای آینده امنیت ارتباطات را تضمین می‌کند، طرح های پژوهشی ای را داشته ایم و درصدد حمایت از آنها هستیم.

چه تعداد از شرکت های دانش بنیان ما در حوزه اتصال پذیری و ارتباطات فعال هستند؟

از تعداد 10 هزار شرکت دانش بنیان، حدود دو هزار شرکت مرتبط با حوزه ICT هستند. منتهی میزان همبستگی شان با حوزه ICT  متفاوت است. چون شرکت هایی هم که در حوزه IT مشغول هستند هم در این حوزه قرار می گیرند.

شرکت‌های دانش بنیان این حوزه در بحث صادرات هم ورودی داشته‌اند؟

در بحث صادرات ورود چندانی نداشته ایم. یکی از دلایل آن هم بحث های تحریم و … است و به همین دلیل آمار شفافی در این زمینه نداریم؛ اما نقش شرکت های دانش بنیان در پیشبرد توسعه اقتصاد دانش بنیان نیاز به بررسی دارد.

فارغ از شرکت های دانش بنیان از ظرفیت دانشگاه ها در پیشبرد اهداف تان چه بهره ای گرفته اید؟

ما پنج رده مخاطب داریم؛ یکی از مهم ترین مخاطبان ما در لایه پژوهش، دانشگاه ها و دانشجویان هستند؛ در حوزه کارشناسی، مخاطب ما از دانشگاه بیشتر از جنس برنامه های ترویج و آموزش هستند ولی در تحصیلات تکمیلی هم خود دانشجویان و هم خود فارغ‌التحصیلان، به نوعی مخاطب شرکت های دانش بنیان خواهند بود تا بدنه نیروی انسانی این شرکت ها را تامین کنند؛ لذا، ماموریت ما توانمندسازی فارغ‌التحصیلان با کمک خود شرکت‌های دانش‌بنیان است. علاوه بر اینها فراخوان‌هایی هم از جنس حمایت از پایان‌نامه‌ها و پسادکتری داریم.

امنیت‌ سایبری یکی از موضوعاتی‌ است که این روزها بسیار محل توجه‌ است، آیا طرح و برنامه‌ای برای این موضوع در دست انجام‌ دارید؟

یکی از دغدغه‌هایی که در بحث امنیت‌ سایبری مطرح‌ است، بحث تربیت نیروی متخصص است و در حوزه امنیت سایبری هم این مساله (کمبود نیرو متخصص) موضوعیت دارد.  در همین راستا، طی جلساتی که ما با کارگروه تخصصی امنیت ستاد داشتیم و مذاکراتی که با بعضی خبرگان این اکوسیستم انجام دادیم، به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که طرحی را برای تربیت نیروی متخصص تدوین‌کنیم که البته درصدد هستیم این طرح را با همکاری وزارت ارتباطات پیش ببریم. این وزارت خانه، با توجه به ماموریتی که در برنامه هفتم عهده دار شده است، تربیت سالانه 100 نیروی متخصص  ICT را جزو تکالیف خود قرار داده‌ و ما هم در ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات درصدد آن هستیم تا ذیل آن برنامه به وزارت ارتباطات کمک‌ کنیم چرا که بر این باور هستیم که از رهگذر رشد و تربیت نیروی انسانی، توسعه فناوری‌های مرتبط با آن با سرعت و سهولتی بیشتری رقم خواهد خورد.  

یعنی مساله ما در امنیت سایبری تربیت نیروی متخصص‌ است؟

یکی از مسائل مهم ما در ICT تربیت نیرو است و کلا هم امنیت سایبری دو جنس و دو حوزه اصلی دارد؛ یک بحث امنیت سایبری شبکه  و دوم امنیت سایبری صنعتی است و ما در هر دو آنها نیاز به توسعه داریم. به طور خاص راجع به بحث OT که همان امنیت سایبری صنعتی است، در صدد این هستیم که با همکاری ای که با مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت داشته‌ایم و ارتباطاتی که با مرکز افتا (سازمان فناوری اطلاعات) گرفته شده، بتوانیم مرکز توسعه فناوری های امنیت سایبری صنعتی را ایجاد کنیم  تا به نوعی متولی این حوزه در کشور باشد و از رهگذر آن بتوانیم آزمایشگاه های مرجعی را برای تست و صحه گذاری بر محصولات داشته باشیم.

هدف و ماموریت شما در ستاد، توسعه فناوری های حوزه اتصال پذیری و ارتباطات است، از طرفی توسعه فناوری یک موضوع زمانبر است؛ اما آنچه که مشخصا در مورد حوزه شما موضوعیت بیشتری دارد، روند پرشتاب تحولاتی است که در این حوزه رخ می دهد، چطور می توانیم در عین حال که به توسعه فناوری می اندیشیم از این روند پرشتاب عقب نمانیم؟

بله، روند تحولات در حوزه ICT یک مقدار پررنگ تر است، این سرعت و شتاب یک شمشیر دو لبه است، از همان طرف که باعث عقب افتادن سریع تر ما می شود از همان طرف یک راه میانبر محسوب می‌شود و ما خیلی از اوقات می توانیم از تجربیات کشورهای دیگر در توسعه این فناوری ها استفاده کنیم چراکه وقت ها نیاز نیست که چرخ از ابتدا اختراع کنیم. خیلی از اوقات می توانیم فناوری هایی را که حساسیت کمتری دارند و توسعه فناوری در آن حوزه ها توجیهی ندارد، اعتماد کرده و  بر آن فناوری ها سوار شویم.

ما شاید در بحث حرکت به سمت ارتباطات نسل پنجم عقب هستیم و حدود هفت سال پیش دقیقا مسیری را برای توسعه ارتباطات نسل پنجم در معاونت تبیین شده بود منتهی آن زمان هم آن حوزه در اولویت قرار نگرفته بود. ما باید بعد شش، هفت سال باید سعی کنیم که آن عقب افتادگی را جبران کنیم. از طرف دیگر خیلی از مسائلی که مربوط به استانداردهای ارتباطات نسل پنجم هست، الان کاملا تبیین شده است و آن زمان هنوز این استاندارد به این معنا نهایی نشده بود و ابهاماتی داشت.

ما باید بتوانیم با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل هایی که در کشور است و با توجه به نیازمندی هایی که از نظر کیفیت و سرعت اینترنت وجود دارد، مسیر بهینه ای را انتخاب کنیم.