زهرا معرفت

«اخراج» یا «عدم تمدید قرارداد» فرقی به حال کارگر ندارد و نتیجه هر دوی آنها، بیکار شدن کارگر است. با این حال، کارفرمایان با واژه اخراج میانه خوبی ندارند و اگر کارگری از مجموعه آنها بیکار شود، ترجیح می‌دهند از لفظ عدم تمدید قرارداد برای آن استفاده کنند.

قراردادهای موقت کارگران، چنان اوضاع را به نفع کارفرمایان چرخانده که آنها می‌توانند هر زمان که دلشان خواست و به هر دلیلی، امضای عدم نیاز بزنند و کارگران را بیکار کنند

مدیر کارخانه سیمان خزر لوشان همین روال کارفرمایی را پی می‌گیرد و در گفت‌وگویی که با وی داشتم، به هیچ وجه لفظ اخراج را برنمی‌تابد و تأکید دارد که هیچ کارگری در کارخانه تحت مدیریتش اخراج نشده است.

اسحاق جمال امیدی در پاسخ به این سوال که چرا کارگری را بعد از ۱۲ سال اخراج کرده‌اید، قاطعانه می‌گوید: «اخراج چیست و این خبرها چیست که کار می‌کنید؟!» از او پرسیدم که اگر اخراج نبوده، پس چه اتفاقی برای نیروی متخصص شما افتاده؟ می‌گوید: «نمی‌دانم، خودتان تشریف بیاورید و بررسی کنید». 

مجددا پرسیدم: بیرونش کردید؟ پاسخ می‌دهد: «بیرون کردن همان اخراج کردن است». سوال بعدی را این‌گونه پرسیدم که آیا خبری که در مورد بیکار شدن کارگر ۱۲ساله شنیدیم کذب است؟ پاسخ او این بار کمی فراتر رفت و به آنچه انتظار داشتم، نزدیک‌تر شد. مدیرعامل شرکت سیمان خزر لوشان این بار گفت: «همه کارگران ما قراردادی هستند. بعد از پایان قرارداد، قرارداد برخی تمدید می‌شود و برخی هم عدم نیاز می‌خورند و قراردادشان تمدید نمی‌شود». سپس تأکید کرد که «هیچ اخراجی در کارخانه سیمان خزر لوشان اتفاق نمی‌افتد».

 مدیرعامل: هیچ اخراجی در کارخانه سیمان خزر لوشان اتفاق نمی‌افتد. همه کارگران ما قراردادی هستند. بعد از پایان قرارداد، برخی تمدید قرارداد می‌شوند و برخی هم عدم نیاز می‌خورند و قراردادشان تمدید نمی‌شود

پله پله تا    اخراج

با این همه، اطلاعاتم از کارخانه سیمان خزر لوشان نشان می‌دهد که یک کارگر متخصص بعد از ۱۲ سال کار تخصصی در یکی از سخت‌ترین و زیان‌بارترین بخش‌های کارخانه، به یک‌باره به کارگر نظافتچی تبدیل شد و بعد از مدتی هم عذر او را خواسته و از کار بیکارش کردند.

می‌گویند که این تنزل رتبه و بعد هم اخراج، نتیجه حمایت او از یکی از کاندیداهای نمایندگی مجلس بوده است. کاندیدای پیروز در انتخابات که حالا یکی از نمایندگان مجلس دوازدهم است، برای تسویه حساب با مخالفان خود، این تصمیم را گرفته و به مدیریت کارخانه ابلاغ کرده است!

بعد از تنزل شغلی این کارگر، البته چند گزارش نوشتم اما نه تنها هیچ پاسخی از وزارت کار و شستا (که سیمان خزر یکی از زیرمجموعه‌های آن است) نگرفتم، بلکه اوضاع این کارگر بدتر شد و بعد از مدتی به کل از کار بیکار شد. حالا هم مدیریت کارخانه در پاسخ به سوالم در رابطه با اخراج کارگر، روی معنای واژه‌ها تأکید می‌کند و بیکار کردن کارگر را نه حاصل اخراج از کار، بلکه نتیجه عدم تمدید قرارداد می‌داند!

برای این کارگر اما این واژه‌ها معنای یکسانی دارند: بیکاری و تمام تبعات سخت بعد از آن. واقعیت این است که سابقه ۱۲ ساله این کارگر در یک شغل سخت و زیان‌آور نادیده و به راحتی کنار گذاشته شده و کسی هم پاسخگو نیست؛ نه وزارت کار، نه شستا و نه مدیریت شرکت سیمان خزر لوشان.

جلوه قانونی اخراج با رنگ و لعاب عدم تمدید قرارداد کار

«عدم تمدید قرارداد» البته واژ‎ه‌ای است که اخراج، تعدیل یا همان بیکار کردن کارگر را قانونی جلوه می‌دهد. قراردادهای موقت کارگران، چنان اوضاع را به نفع کارفرمایان چرخانده که آنها می‌توانند هر زمان که دلشان خواست و به هر دلیلی، امضای عدم نیاز می‌زنند و کارگران را حتی با سابقه کار بالا و در حالی‌که تنها چند سال تا بازنشستگی فاصله دارند، 

بیکار می‌کنند. شاید به همین دلیل است که کارفرمایان ترجیح می‌دهند از واژه عدم تمدید قرارداد به جای اخراج استفاده کنند چون در چنین شرایطی، ارگان‌های مربوطه به راحتی از زیر بار پاسخگویی شانه خالی می‌کنند و احتمالا اگر هم حاضر به پاسخگویی شوند، با تک جمله «هیچ اتفاق غیرقانونی در موضوع صورت نگرفته» همه چیز را فیصله می‌دهند.

کارگر کارخانه سیمان خزر لوشان هم احتمالا در چنین شرایطی است. او نزدیک به یک ماه است که از کار بیکار شده و نه می‌تواند ثابت کند که اخراجش بی‌دلیل بوده و نه می‌تواند به مرجعی قانونی اعتراض کند و امیدوار باشد که به این مسأله رسیدگی شود.

این کارگر در حالی‌که ۸ سال تا بازنشستگی در یک شغل سخت و زیان‌آور باقی مانده بود، یک‌شبه و به درخواست نماینده شهر بیکار می‌شود. هیچ توضیحی به او نمی‌دهند، هیچ ارگانی پیگیر صحت اطلاعاتی که در مورد این کارگر منتشر شده نمی‌شود و تنها چیزی که می‌شنویم این است که «کارگران کارخانه قرارداد موقت هستند و اگر به کارگری نیاز نباشد، قرارداد او تمدید نخواهد شد».