[عبدالباسط انصاری] در چند سال اخیر بحث کریدورهای ترانزیتی در جهان بسیار پر تکرار بوده است. کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب ازجمله شناخته شده‌ترین پروژه‌هایی هستند که با محوریت روسیه و چین تعریف شده‌اند. در کریدور شمال-جنوب بناست چین از طریق اوراسیا، آسیای میانه و ایران به قفقاز و اروپا متصل شود و کریدور شمال-جنوب نیز قرار است روسیه را از طریق قفقاز و ایران، به هند متصل کند. برخی اندیشکده‌های غربی نیز در سال‌های اخیر محوریت داشتن ایران در این دو کریدور را خنثی‌کننده تحریم‌ها و کاهش‌دهنده فشارهای غرب خوانده و از افزایش قدرت و امکان مانور ایران در تجارت و سیاست بین‌الملل با توسعه این کریدورها سخن گفته‌اند. از سوی دیگر اما نگرانی‌هایی در مورد احتمال به‌اصطلاح دور خوردن و حذف ایران از این پروژه‌ها نیز طرح شده است که باید تحرکات جدی برای از بین بردن این احتمال از سوی ایران صورت گیرد. افزون بر دو کریدور بزرگ مورد اشاره، کریدورها و مسیرهای تزانزیتی دیگری نیز در منطقه و جهان وجود دارد که می‌تواند تهدیداتی برای ایران به همراه داشته باشند.

کریدور راه توسعه؛ اتصال فاو به مدیترانه
با توسعه روابط ترکیه و عراق در پی سفر اردوغان به بغداد در حدود دو ماه قبل، بحث کریدور عراق-ترکیه موسوم به «راه توسعه» در رسانه‌های منطقه‌ای برجسته شد. مطابق طرح‌ها و نقشه‌های منتشر شده، عراق قصد دارد بندر فاو را در یک مسیر طولانی و با عبور از 10استان خود به اقیلم کردستان و از آنجا به بندر مرسین ترکیه و اروپا متصل کند. مطابق اعلام رسانه‌ها، امارت و قطر نیز در این پروژه مشارکت دارند. این مسیر و تفاهمات عراق و ترکیه گمانه‌هایی حول همان مسئله‌ای که اشاره شد یعنی دور زدن ایران را به اذهان متبادر کرد. در این میان اما برخی کارشناسان معتقدند این پروژه می‌تواند درصورت تدبیر ایران مزایایی برای کشور به همراه داشته باشد.

مخالفت ایران با تضعیف موقعیت ژئوپلیتیک خود
سیدعلی نجات کارشناس مسائل غرب آسیا در یادداشتی که برای پایگاه راهبرد معاصر نوشته است به این موضوع اینچنین پرداخته است: «اکنون بیشتر کشور‌های منطقه برای تبدیل شدن به گرانیگاه کریدور‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تلاش می‌کنند. کریدورهای منطقه‌ای جدید همانند زنگزور و هند-غرب آسیا-اروپا(عرب مد) تلاشی برای دور زدن جغرافیای ایران قلمداد شده‌اند. تهران نشان داده است با هر کریدوری که تلاش کند موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران را به حاشیه براند، مخالفت می‌کند؛ در این میان نحوه تعامل با کریدور «راه توسعه» عراق به‌دلیل اینکه کشور دوست، همسایه و شریک اقتصادی ایران است اهمیت دارد.»

اهمیت توسعه و محوریت فاو در منطقه
وی در ادامه این یادداشت افزوده است: «دولت عراق برای جذب سرمایه‌گذاری، تأمین بودجه و ایجاد منافع مشترک اقتصادی به‌دنبال مشارکت سایر بازیگران منطقه‌ای در این پروژه کلان است. در این زمینه گرچه تهران بارها از پیشبرد پروژه توسعه راه حمایت کرده، اما در زمینه مشارکت یا حضور در آن اظهارنظر نکرده است. بی‌تردید هنر سیاستمداران تبدیل چالش‌ها به فرصت‌هاست. در این میان، بندر فاو پس از تکمیل به یکی از بزرگ‌ترین بنادر منطقه تبدیل می‌شود و از بندر «جبل علی» در دبی فراتر خواهد رفت؛ به‌طوری که عراق را به مرکز پشتیبانی جدید منطقه غرب آسیا تبدیل خواهد کرد...»

ضرورت و مزایای حضور ایران در پروژه راه توسعه
در بخش‌های پایانی این یادداشت نیز اشاره شده است: «مشارکت نکردن تهران در پروژه جاده توسعه می‌تواند باعث کاهش مزیت‌های ایران در منطقه شود؛ به‌ویژه اینکه ترکیه و عراق به‌عنوان دو کشور همسایه ایران در منطقه مزیت‌های جدیدی کسب می‌کنند که به کم رنگ‌تر شدن مزیت‌های ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک ایران منجر می‌شود. لذا می‌بایست تهران فورا اقدامات لازم را انجام دهد تا مانع از چرخش عراق به سمت سایر رقبای منطقه‌ای ایران شود. جلوگیری از تغییر در فهرست شرکای تجاری اصلی عراق، افزایش حجم همکاری‌های اقتصادی، تعامل و همکاری دوجانبه در زمینه پرونده محیط‌زیست و خودداری از پدیدار شدن موضوعات امنیتی در خلیج‌فارس ازجمله فواید و مزیت‌های مشارکت ایران در پروژه کریدور «جاده توسعه» است.»