صاحب‌خبر - علی محمد هنرمند: محمدجواد ظریف برای احیای برند آسیب‌دیده سیاست خارجی‌اش در قاب تلویزیونی ظاهر شد که پیش‌تر اذعان کرده بود چند سال است آن را (تلویزیون) تماشا نمی‌کند. وزیر امور خارجه دولت روحانی فرصت انتخاباتی کاندیدای اصلاح‌طلب را فضایی مناسب برای خروج از رکود ایده اصلی شکست خورده خود در دیپلماسی ایران دید. ظریف با ایراد یک خطابه پرشور انتخاباتی از قالب دیپلماتیک خود خارج شد که رفتاری خارج از پرستیژ برای او محسوب می‌شود. اگرچه اینکه ظریف تلاش کرد در چارچوب یک دیپلمات حرفه‌ای رفتار کند یا یک سمپات سیاسی در یک مناظره تلویزیونی به خودش مربوط می‌شود اما برخی اظهارات وزیر اسبق امور خارجه در میزگرد سیاسی مسعود پزشکیان و میزان انحراف آنها از واقعیات و همچنین تناقضات نهفته در آن باعث شگفتی است. 1- با نزدیک شدن به 10 سال از آغاز توافق هسته‌ای 2015 (در حالی که در فضای سیاست بین‌الملل این توافق ماهیت خود را از دست داده و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس 2 روز قبل گفت از برجام صرفا یک کاغذ مانده است) وزیر اسبق امور خارجه همچنان روشن نکرده است هدف برجام، آنطور که خود بارها ادعا کرده، به شکست کشاندن پروژه «امنیتی‌سازی ایران» توسط آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها بوده است یا توافقی با هدف رفع تحریم‌ها که از نگاه ظریف و دولت اعتدال منجر به رشد اقتصادی شده است؟ رفتار‌شناسی دیپلمات ارشد دولت اعتدال نشان داده است هرگاه عیوب توافق آشکار شده، هدف برجام را غیراقتصادی و مقابله با امنیتی‌سازی ایران خوانده اما هرگاه مثل امروز فضا را مناسب تشخیص می‌دهد، از برجام یک شاهکار اقتصادی خلق کرده است. 2- ظریف می‌گوید بایدن آماده بازگشت به برجام بوده است اما بازه‌ای که او «آن ۶ ماه تلخ» می‌نامد، با اتفاقاتی مثل ترور شهید فخری‌زاده توسط رژیم صهیونیستی و تصویب قانون هسته‌ای توسط مجلس (اقدام برای رفع تحریم‌ها و صیانت از منافع ملی ایران) رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا را از بازگشت کشورش به برنامه جامع اقدام مشترک منصرف کرده است؛ ادعایی که وزیر اسبق امور خارجه ایران البته هیچ فکتی برای آن ارائه نکرد اما برای اثبات خلاف گفته‌های ظریف شواهد زیادی وجود دارد. جو بایدن شهریور 1399 در قامت کاندیدای حزب دموکرات 3 ماه قبل از ترور شهید فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای کشورمان و تصویب قانون هسته‌ای مجلس در واکنش به این ترور، در یادداشتی مانیفست خود درباره برجام (توافقی که در زمان انعقاد، معاون رئیس‌جمهور باراک اوباما بود) را شرح می‌دهد. این نوشته بایدن، بعد از استقرار او در اتاق بیضی کاخ سفید که همزمان با چند ماه آخر دولت دوازدهم بود، مبنای عمل قرار می‌گیرد؛ راهبردی که خلاصه‌اش این بود که ایران است که باید گام اول را بردارد و به تعهدات خود در برجام بازگردد تا ایالات متحده هم به توافق بازگردد. رئیس‌جمهور چهل‌وششم آمریکا حتی به صراحت بازگشت به برجام را سکویی برای یک توافق گسترده‌تر می‌دید. بایدن در این یادداشت می‌نویسد: «هیچ توهمی درباره چالش‌هایی که رژیم ایران برای منافع امنیتی آمریکا، برای شرکای ما و برای مردم خودش دارد، ندارم اما راه هوشمندانه‌تری برای سخت‌ گرفتن به ایران وجود دارد. خبر خوب اما این است که راه بهتری هم وجود دارد. اگر رئیس‌جمهور شوم، ابتدا تعهد تزلزل‌ناپذیری برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح اتمی می‌دهم. دوم اینکه به تهران راهی معتبر برای بازگشت به دیپلماسی پیشنهاد می‌کنم». او ادامه می‌دهد: «اگر ایران به پایبندی محض به توافق هسته‌ای بازگردد، ایالات متحده هم دوباره به توافق می‌پیوندد تا نقطه شروعی برای مذاکرات متعاقب آن باشد. با متحدان خود همکاری می‌کنیم تا مفاد توافق هسته‌ای را تقویت و تمدید و همزمان دیگر مسائل مورد نظر را نیز برطرف کنیم. این شامل همکاری مجدانه برای آزادی آمریکایی‌هایی که غیرعادلانه [در ایران] بازداشت شده‌اند، می‌شود... همچنین با شرکای خود کار می‌کنیم تا تنش‌ها را کاهش داده و به مناقشات منطقه‌ای پایان دهیم که شامل جنگ در یمن نیز می‌شود». بایدن همچنین ادعا می‌کند: «به عقب راندن فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران که دوستان و شرکای ما در منطقه را تهدید می‌کند، ادامه خواهیم داد... آمریکا با اسرائیل همکاری نزدیکی خواهد داشت تا مطمئن شود می‌تواند از خود در برابر ایران و گروه‌های نیابتی‌اش دفاع کند. ما به استفاده از تحریم‌های هدفمند علیه نقض حقوق بشر، حمایت از تروریسم و برنامه موشکی بالستیک ایران ادامه می‌دهیم». مدت کوتاهی بعد جو بایدن در گفت‌وگوی تلفنی با توماس فریدمن، ستون‌نویس مطرح نیویورک‌تایمز در پاسخ به این سوال که آیا به دیدگاهش درباره توافق هسته‌ای ایران که پیش از این در یادداشتی در پایگاه اینترنتی شبکه سی‌ان‌ان منتشر کرده بود پایبند است یا نه، گفت: سخت خواهد بود اما بله! رئیس‌جمهور آمریکا بار دیگر موضوع گفت‌وگو با ایران برای طولانی و سخت کردن محدودیت‌های هسته‌ای را مطرح کرد و اظهار داشت: در رایزنی با متحدان و شرکای‌مان، در مذاکرات و توافق‌های بعدی برای سخت‌تر و طولانی‌تر کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران، همچنین مطرح کردن برنامه موشکی‌اش، مشارکت خواهیم کرد. بایدن در پایان اظهاراتش در این گفت‌وگو ایران را تهدید کرد اگر مطابق این برنامه‌ریزی پیش نرود، با بازگشت سریع تحریم‌ها از طریق اسنپ‌بک یا همان مکانیسم ماشه مواجه می‌شود: آمریکا اگر ضرورت داشته باشد، همیشه گزینه اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) را دارد و ایران این را می‌داند. 3- خبرگزاری رویترز پس از اعمال آخرین تحریم‌های دولت ترامپ علیه صنعت نفت ایران در پاییز همان سال نوشت این تحریم‌ها می‌تواند به برگ چانه‌زنی برای دولت بعد آمریکا تبدیل شود. در این راستا نماینده ویژه وقت وزارت خارجه آمریکا در امور ایران قبل از انتخابات نوامبر آمریکا (آبان 1399) به پایگاه خبری نشنال گفت: اگر جو بایدن در انتخابات سوم نوامبر پیروز شود، لغو تحریم‌ها علیه ایران برای دولت وی آسان و سریع نخواهد بود. آبرامز که با 4 دولت آمریکا کار کرده است، افزود: تحریم‌های آمریکا علیه ایران بویژه آن تحریم‌هایی که خارج از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) وضع شده است، به این زودی‌ها لغو نخواهد شد. آبرامز در ادامه مصاحبه با این نشریه آمریکایی اضافه کرد: آنهایی که معتقدند وقتی رئیس‌جمهور بایدن در ماه ژانویه قدرت را در دست بگیرد تا روز سوم همه تحریم‌ها از بین خواهد رفت، خواهند فهمید حتی اگر بخواهند هم نمی‌توانند این کار را بکنند! 4- ظریف در وضعیتی مدعی است بایدن عزمش را برای احیای برجام جزم کرده بود که در واپسین ماه‌های حضورش در وزارت امور خارجه از رئیس‌جمهور آمریکا گلایه کرد که همان راه ترامپ را ادامه می‌دهد. وزیر اسبق امور خارجه خطاب به جو بایدن در حساب کاربری خود در شبکه ایکس با اشاره به اظهار نظری از جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۹ اظهار داشت: آقای بایدن! دولت شما همان مسیر ترامپ را ادامه داده است، در حالی که تلاش می‌کند از تحریم‌های غیرقانونی وی به عنوان «اهرم» استفاده کند. 5- بعد از تصویب و اجرایی شدن قانون هسته‌ای مجلس که ظریف آن را دست‌اندازی در مسیر توافق می‌خواند، تا خرداد 1400 دولت بایدن در 6 دور مذاکرات کمیسیون مشترک برجام با دولت روحانی شرکت کرده است؛ مذاکراتی که به گفته عباس عراقچی، معاون سیاسی وقت وزیر امور خارجه و سرپرست هیات ایرانی در مذاکرات حتی به پیشرفت‌هایی هم رسید اما همچنان از مختصات توافق خوب برای منافع ملی ایران فاصله داشته، چرا که آمریکایی‌ها حاضر به دادن تضمین نشده‌اند. عراقچی در پایان دور ششم و آخرین دور مذاکرات وین به خبرگزاری صداوسیما می‌گوید: ما مسیر زیادی را تاکنون طی کرده‌ایم و به پایان مسیر نزدیک‌تر شده‌ایم اما این راه باقیمانده از مسیر، ساده‌ نخواهد بود. معاون سیاسی وزیر امور خارجه تصریح کرد: مواضع ما از ابتدای مذاکرات هیچ‌گونه تغییری نکرده است و خواهان رفع همه تحریم‌ها هستیم و همین‌طور راستی‌آزمایی آنها؛ بعد بازگشت ایران به تعهدات خود در برجام. عراقچی در پایان می‌گوید: طبیعی است یکی از مباحث جدی در این مذاکرات ایجاد اطمینان نسبت به عدم تکرار عملکرد دولت آمریکا در خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم‌هاست که ما در این زمینه به تضمین نیازمندیم و طبیعتا بدون ارائه چنین تضمینی از سوی آمریکا، بازگشت ما به برجام مقدور نیست. این موارد یعنی 6 دور مذاکره آمریکا در انتهای دولت روحانی و تداوم مذاکرات وین در دولت سیزدهم خط بطلانی بر این ادعای ظریف است که اگر قانون هسته‌ای مجلس نبود، دولت بایدن همان روزهای اول به برجام بازگشته بود. 6- ظریف در شرایطی که تصور می‌شد طی این 3-2 سال کمی «واقع‌گراتر» شده باشد، باز هم به شیوه نخ‌نمای قدیمی خود بازگشت. شاید هم ترجیح داد واقعیت را فدای چند دقیقه نطق انتخاباتی و فعالیت سیاسی کند. ظریف چه انتخابی کرد؟∎​